Τρομερός άνθρωπος, μεγάλη πένα

Μια συναρπαστική ιστορία για τον Νορβηγό συγγραφέα Κνουτ Χάμσουν

• The Economist
  
• Ingar Sletten Kolloen, Knut Hamsun: Dreamer and Dissenter, εκδ.: Yale University Press, σελ. 37

Ο Κνουτ Χάμσουν, γνωστός ως ο μεγαλύτερος μυθιστοριογράφος της Νορβηγίας, ήταν ένας δύσκολος και καταστροφικός άνθρωπος. Καβγάδιζε συνεχώς με την οικογένειά του και με τις δύο συζύγους του, και δεν περνούσε μια μέρα χωρίς ξεσπάσματα θυμού. Μισούσε και ζήλευε τον Ιψεν και αγαπούσε τον Χίτλερ. Και στα γεράματά του (γεννημένος το 1859, πέθανε το 1952) δεν δεχόταν να απαρνηθεί τη λατρεία του για τον Χίτλερ και την πεποίθησή του ότι η Νορβηγία έπρεπε να γίνει μέρος μιας μείζονος Γερμανίας.

Το πώς αυτός ο αντιδραστικός και βαθιά διαταραγμένος άνθρωπος έφτασε να γίνει «η ψυχή της Νορβηγίας» είναι μια συναρπαστική ιστορία, έτσι όπως την αφηγείται ο Ινγκαρ Σλέτεν Κόλοεν. Ο συγγραφέας υπήρξε καλλιτεχνικός συντάκτης στη νορβηγική εφημερίδα Aftenposten, η οποία συστηματικά κριτίκαρε τον Χάμσουν τόσο ως συγγραφέα όσο και ως πολιτικό διανοούμενο. Η ομάδα του κ. Κολόεν ανακάλυψε ένα μεγάλο αρχείο άγνωστων εγγράφων, καθώς και τις σημειώσεις του ψυχιάτρου που συμβουλευόταν ο Χάμσουν όταν αισθανόταν πως οι δημιουργικές δυνάμεις του είχαν εξασθενίσει.

Ο Χάμσουν ξεκίνησε την πορεία που του προσέδωσε παγκόσμια φήμη μέσα σε πολύ δυσμενείς συνθήκες. Δεν είχε σχεδόν καμιά μόρφωση και στα 12 χρόνια του τον έστειλαν μαθητευόμενο σ’ έναν θείο του, ο οποίος τον έδερνε όλη την ώρα. Μόλις κατάφερε να το σκάσει, πήρε τους δρόμους κάνοντας διάφορες χειρωνακτικές δουλειές. Παρά τα βάσανα που περνούσε ποτέ δεν άφηνε από τα μάτια του τον στόχο να γίνει ήρωας και ποιητής. Με μόνη τη δύναμη της θέλησής του κατάφερε να εισχωρήσει στους λογοτεχνικούς κύκλους και να δημοσιεύσει διάφορα γραπτά του.

Το βιβλίο «Η πείνα» κυκλοφόρησε το 1890. Δεν είχε αμέσως επιτυχία, αλλά φαίνεται ότι δημιούργησε την αίσθηση ότι ο Χάμσουν -το όνομα που ο ίδιος επέλεξε- ήταν κάποιος που άξιζε να τον προσέξουν. Υποστηρίζοντας ότι το μοντέρνο μυθιστόρημα είναι ενδοσκοπικό, εξερεύνησε τη δική του κατακερματισμένη προσωπικότητα σ’ αυτό το βιβλίο - και εξακολούθησε να αντλεί από την αυτοβιογραφική φλέβα για τα επόμενα 20 χρόνια. Καθώς όμως η δουλειά του γινόταν ευρύτερα γνωστή άρχισε να στρέφεται πίσω στην προβιομηχανική εποχή της Νορβηγίας και σε πιο παραδοσιακές ιστορίες.

Το 1920 η επιτροπή των Νόμπελ του απένειμε το βραβείο λογοτεχνίας για το μυθιστόρημα «Η ευλογία της Γης», το αριστούργημά του, έναν ύμνο στις παλιές αγροτικές αξίες που, όπως πίστευε, ήταν η ψυχή της Νορβηγίας. Εγινε φυσιογνωμία παγκόσμιας φήμης στη λογοτεχνία.

Παρατήρησε με επιδοκιμασία την άνοδο του Χίτλερ δηλώνοντας ότι θα ένωνε τους λαούς της Γερμανίας και του Βορρά. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος καλωσόρισε τους Ναζί στη Νορβηγία.

Οταν ο πόλεμος τελείωσε, ο Χάμσουν και η δεύτερη σύζυγός του, η Μαρί, κλήθηκαν σε απολογία. Επειδή ήταν 23 χρόνια νεότερη, και εξακολουθούσε να υποστηρίζει με θέρμη τη Γερμανία, η Μαρί έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος και καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών ετών. Η νορβηγική κυβέρνηση καθυστέρησε την προσαγωγή σε δίκη του Χάμσουν (πλησίαζε τα 90 και ήταν κουφός), ελπίζοντας ότι θα πέθαινε. Εκείνος όμως επέμεινε να δικαστεί και τελικά προσήχθη σε δίκη. Βρέθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε βαρύ πρόστιμο. Αρνήθηκε να απολογηθεί: δεν θα έσκυβε το κεφάλι μπροστά σε κανέναν. Και δεν θα εκπλησσόταν που η 150ή επέτειος της γέννησής του γιορτάζεται τώρα με λαμπρότητα στην πατρίδα του.