Το κύρος μιας χώρας

Tου Νικου Βατοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03/03/2010

Με τη δραματική κατάσταση της χώρας μας να είναι πλέον σαφής και ξεκάθαρη σε όλους τους πολίτες, διαπιστώνω πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη, διάχυτη πλέον, για θετικές ειδήσεις. Ειδήσεις, όχι με την έννοια της αποκάλυψης ή της πληροφόρησης, αλλά της διαπίστωσης ότι υπάρχει ένα πρόσωπο που θα μπορούσε να μας ανεβάσει το ηθικό με τις επιδόσεις του. Γιατί, σε επίπεδο ψυχολογικό, μία επιτυχία της Ελλάδας που θα είχε διεθνή αναγνώριση θα ήταν μία τονωτική ένεση.

Την ερχόμενη εβδομάδα έρχεται στην Αθήνα, για μία ομιλία στο Μέγαρο Μουσικής (10/3), ο Ορχάν Παμούκ, ο διάσημος νομπελίστας συγγραφέας της Τουρκίας. Το σκεφτόμουν σε σχέση με το βαρύ ψυχολογικό κλίμα που έχει τυλίξει τη χώρα και αναρωτιόμουν αν θα υπήρχε ένας αντίστοιχος Ελληνας συγγραφέας που θα μπορούσε να απευθυνθεί σε ένα διεθνές ακροατήριο με τον τρόπο που το επιτυγχάνει ο Παμούκ. Οσο και να έστυψα το μυαλό μου, δεν εντόπισα καμία περίπτωση Ελληνα συγγραφέα που να είναι σε θέση να συνδυάσει τη μεγάλη λογοτεχνία και τη βαθύτερη πολιτική σκέψη, μαζί με την αγάπη για την πατρίδα σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο.

Γιατί ο Παμούκ είναι πατριώτης. Οι υπηρεσίες που έχει προσφέρει στην Τουρκία μέσα από τα μεγάλης πνοής βιβλία του, αλλά και μέσα από την εκτενέστατη αρθρογραφία του στα κορυφαία έντυπα που διαβάζουν οι ελίτ του κόσμου, είναι ανεκτίμητες. Δεν είναι υπερβολή αν λεχθεί ότι χάρη στον Ορχάν Παμούκ, η Τουρκία έχει κερδίσει σε κύρος τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι το τουρκικό καθεστώς είχε οδηγήσει στα δικαστήρια τον Παμούκ με την κατηγορία ότι μείωσε την αξία της «τουρκικότητας» με δηλώσεις του σε γερμανικό έντυπο.

Αλλά ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, της δίωξης, δηλαδή, που υπέστη προ ετών, έχει μεγάλη αξία ότι ο Ορχάν Παμούκ συνεχίζει να εργάζεται σκληρά μέσα από την πατρίδα του και να παράγει υψηλής ποιότητας έργο. Το τελευταίο του βιβλίο («Το Μουσείο της Αθωότητας», εκδ. Ωκεανίδα) είναι μία μυθιστορηματική σύνθεση που φανερώνει μία βαθύτατη κατανόηση της ανθρώπινης φύσης, της αστικής ζωής και της φιλοσοφικής θεώρησης του χρόνου. Ολο το βιβλίο βγάζει προς τα έξω και πάλι την Κωνσταντινούπολη, τόσο έντονα, τόσο μοναδικά, ώστε την εγγράφει τελεσίδικα στο διεθνές corpus της λογοτεχνίας.

Επιστρέφω στο θέμα της «πατρίδας». Είναι στην Ελλάδα μια έννοια παρεξηγημένη. Για τον Παμούκ, έστω και έμμεσα, η τέχνη του είναι «πατριωτική», ανυψώνει τη χώρα του, τη δένει με την πρώτης γραμμής διανόηση του κόσμου και πείθει ότι η Τουρκία δεν είναι μόνο μία χώρα για διακοπές ή μία χώρα με απόσταση από τον προηγμένο κόσμο σε θέματα θεσμών και λειτουργίας.

Σκεφτόμουν πόσο ανάγκη έχει η Ελλάδα έναν δικό της «Ορχάν Παμούκ», που να είναι περιζήτητος στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, αλλά ταυτόχρονα να διαβάζεται από τους μεσοαστούς όλου του κόσμου.