Ηλία Λάγιου, πράξεις και πειράματα

Από τον Χρίστο Κρεμνιώτη

Υπό την επιμέλεια της Αννας Περιστέρη, οι εκδόσεις Ικαρος εξέδωσαν τον τόμο απάντων των ποιημάτων του Ηλία Λάγιου.

Από το 1981 έως το 2005 -έτος θανάτου- από την πρώτη «πράξη», έτσι αποκαλούσε τις ποιητικές του συλλογές, Πρόοδοι εν προόδω, έως την έσχατη, Ο άνθρωπος από τη Γαλιλαία, ο Λάγιος προσέφερε στη νεοελληνική λογοτεχνία ένα έργο αντισυμβατικό, που διαπνέεται από τη βιωμένη ταραχή του δημιουργού του, που, η ποιητική του αντηχεί μέσα σ' ένα μεγάλο μέρος της νεότερης γενιάς -και όχι μόνο- ποιητών. Στον τόμο αυτό περιέχονται οι 17 συλλογές του ποιητή κι ένα υστερόγραφο σημείωμα της επιμελήτριας, η οποία, με συνεκτικότητα, μας περιάγει στην έκδοση του corpus του αρτινού ποιητή.

Ο Ηλίας Λάγιος πρέπει να ιδωθεί ως ένα κομβικό σημείο της ποίησής μας. Οι αντίλαλοι των λογοτεχνικών ρευμάτων φέρονται στο εργαστήρι του ποιητή και δοκιμάζονται με την καθολική χρήση όλης της χρωματικής διασποράς του φάσματος της ελληνικής γλώσσας. Αυτή η αξιοποίηση της γλώσσας αποτελεί και τη χροιά της φωνής του. Βέβαια, οι θησαυροί της ελληνικής, συχνά, δεν φτάνουν παρά ως ρινίσματα τιμαλφών και δεν δημιουργούν ποιήματα -που μοιάζει όντως να κυοφορούνταν στο νου του ποιητή-, αλλά μία έρρυθμη επιστράτευση λημμάτων. Αποτελεί ένα κομβικό σημείο, διότι συναντιούνται σε αυτόν δύο τάσεις: Αφ' ενός, εκείνη της ποίησης, δημιουργών προγενέστερων αυτού, που χρησιμοποιούν όλες τις εκτάσεις της γλώσσας για να δηλώσουν την ισχύ της φωνής τους σε θελημένη εξάρτηση από τη λάμψη της γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού - προφανές παράδειγμα ο Ελύτης, αν όχι, με τον τρόπο του, και ο Λορεντζάτος. Αφ' ετέρου,η άλλη, η τάση της αποδόμησης, της ιδιωτικότητας, της ειρωνείας - οποιουδήποτε επιπέδου. Σε αυτήν όμως, εντάσσονται ποιητές που, κάποτε δικαιολογημένα, κάποτε με τρόπο αδικαιολόγητο, δημιουργούν τον χαρακτήρα της γραφής τους, τον τρόπο τους, πρώτον, ενδίδοντας σε μια απαισιοδοξία, οφειλόμενη στο ότι σαν άνθρωποι δεν υπήρξαν έτοιμοι να στερηθούν από την ατομικότητά τους και, δεύτερον, σε μια αντίδραση σε οποιοδήποτε είδος παράδοσης, χωρίς πολλές φορές να έχουν την ελάχιστη γνώση της ή, όταν την είχαν, μη μπορώντας να τη συναναστραφούν δημιουργικά. Εδώ ακριβώς ο Ηλίας Λάγιος συνεισφέρει τα περισσότερα. Ανεξαρτήτως επιτυχίας, τείνει να διευρύνει τον ορίζοντα στα μάτια των ποιητών, με κείμενα που μοιάζουν αγνοημένα από παλαιότερους ομοτέχνους. Κείμενα θεολογικά. Στρέφει την ποίηση σε μεταφυσικό υλικό. Αν θέλετε, στο υλικό που θα συναντούσε ο Ρεμπό, αν θα επαναστατούσε στα καθ' ημάς. Η στάση, παρά ταύτα, του Λάγιου, δεν υπήρξε ούτε ρεμποϊκού ούτε και αρτοϊκού ύψους. Στρέφει την ποίηση στο (σωστό) μεταφυσικό υλικό, όμως χωρίς αιτιολογημένη μεταφυσική αγωνία ή όραση (Σαραντάρης). Αλλωστε, ακόμη και η μεταφυσική αγωνία ενός Ρεμπό, θα συναντούσε ριζικά άλλες απαντήσεις αν θα γνώριζε αυτό το υλικό. Είναι λάθος παιδαριώδες -που πια ενηλικιώθηκε και γέρασε και σήπεται- της ελληνικής τέχνης και διανόησης η τυφλή εφαρμογή μιας απομίμησης της ρεμποϊκής (ή όποιας άλλης) εξέγερσης ενάντια σε μια ταυτότητα που, στην ουσία, δεν γνωρίζουμε.Ο Ηλίας Λάγιος, αυτός ο ιδιότροπος τυμβωρύχος -όπως θα έλεγε ο Ροΐδης- της ελληνικής, αυτοϋπονομεύεται, άλλοτε εσκεμμένα, άλλοτε γιατί εκεί τον οδηγεί ο πειραματισμός του, κάποτε από συνήθεια. Συχνά, ανάμεσα σε στίχους, οι οποίοι αποτελούν και το μεγαλύτερο σώμα ενός ποιήματος του και διασπείρουν την ατμόσφαιρά του με τα χαρακτηριστικά στην τέχνη του στοιχεία παρωδίας -κάποιες φορές βασισμένης σε απλές παρηχήσεις και ρίμες-, παρεμβάλλει στίχους αυστηρής δραματικότητας που στην ουσία τους, εντούτοις, είναι απόηχος -και κάποτε μίμηση- ποιητικών φωνών, το ύφος των οποίων ο Λάγιος υιοθετεί σε αυτούς (τους στίχους), αλλά στις γεννήτρες φωνές είναι ένα και το αυτό με την ποιότητα ή, ορθότερα, με τη σύσταση του βλέμματός τους. Δηλαδή, βασική ουσία του είδους της κοινωνίας εκείνων των ποιητών-φωνών, με την ανάγκη του Ανθρώπου.[...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

• Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 19 Μαρτίου 2010