Το περί Σολωμού ογκώδες έργο

• Δημήτριος Αγγελάτος, Το έργο του Διονυσίου Σολωμού και ο κόσμος των λογοτεχνικών ειδών, εκδόσεις Gutenberg σ. 539

Οπως λέμε «εξ όνυχος τον λέοντα», μπορούμε να λέμε και «εξ όψεως το καλό βιβλίο». Το παρουσιαζόμενο σήμερα περί Σολωμού ογκώδες έργο έχει εξ όψεως όλα τα στοιχεία της καλής ποιότητας. Συγκεκριμένα, όπως κάθε σοβαρό επιστημονικό έργο, είναι τυπωμένο στο πολυτονικό, διαθέτει σχεδόν πλήρες ευρετήριο, μια πλούσια αλλά και με πολλές ελλείψεις βιβλιογραφία, για παράδειγμα στις εκδόσεις του Σολωμού, παραλείπεται η έκδοση των «Απάντων» του 1957 με προλεγόμενα 185 σελίδων του Μαρίνου Σιγούρου, παραλείπεται η 75 σελίδων πολυπρισματική μελέτη του Φάνη Μιχαλόπουλου, παραλείπεται «Ο Σολωμός» του Ανδρέα Χόρβατ (lectenz των νεοελληνικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης) που εκδόθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον οίκο Κασιγόνη τον Σεπτέμβριο του 1923, παραλείπονται και οι μικρές αλλά εύστοχες παρεμβάσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου και δεν είδα -αν ενθυμούμαι καλά- καμιά αναφορά στον Γ. Αποστολάκη, στον Τωμαδάκη και πλήθος άλλους. Μελετητές του Σολωμού δεν είναι οι νυν δρώντες πανεπιστημιακοί, είναι και πλήθος άλλοι, πιο καλοί. Κι αυτά γράφονται από αγάπη. Διότι, όπως ξεχνούν οι τωρινοί, θα ξεχνούν και οι αυριανοί. Δεν υπάρχει τώρα. Υπάρχει συνέχεια, ειδικά στη μελέτη του σολωμικού έργου, υπάρχει μια συνέχεια που αποτελεί ουσιαστική ανακεφαλαίωση της μετεπαναστατικής λογοτεχνίας μας.

Θα ήταν όμως αδικία, αν δεν μιλούσα για την άρτια αισθητική εκτύπωση, χάρη στο ειδικό επιτελείο των εκδόσεων Gutenberg, που έχει εκπαιδευτεί στην παραγωγή του ποιοτικού βιβλίου, έτσι που το βιβλίο να μην είναι ένα απλό εμπόρευμα αλλά εμπύρευμα· να προσφέρει ένα οπτικό θάλπος, ώστε να ελκύει τον ευαίσθητο αναγνώστη σε μελέτη, κατά πλάτος και κατά βάθος.

Τον συγγραφέα κ. Δημήτρη Αγγελάτο, καθηγητή της Νεοελληνικής Φιλολογίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο «Αθήνησι», λόγω του μονήρους βίου που διάγω, δεν έτυχε να τον γνωρίσω. Είναι νέος (γεννήθηκε το 1958) κι έχει κάνει αξιόλογες σπουδές. Επιχειρεί να θέσει τις βάσεις ενός νέου προβληματισμού, διότι οφείλω να πω ότι ο Σολωμός επί έτη πολλά κακόπαθε από τις ιδεοληψίες πολλών, όπως για παράδειγμα του Αποστολάκη και του Βάρναλη. Θαρρώ πως ο Παλαμάς τον αισθάνθηκε πιο βαθιά (ούτε κι ο Παλαμάς είδα να μνημονεύεται πουθενά). Ο καθηγητής Δ. Αγγελάτος επιχειρεί να βρει το βασικό λειτουργικό στοιχείο στην ποίηση του Σολωμού που αποτυπώνεται στους «Στοχασμούς» του και το οποίο είναι απόηχος της Παρμενιδείου ενότητας: «Εν το παν». Ο συγγραφέας στη σελ. 286 παρατηρεί:

«Κατευθυντήριος άξονας των παρατηρήσεων του Σολωμού ως προς τις διεργασίες της μορφοποίησης (βλ. τη μεγάλη συχνότητα του όρου «Unita»), είναι ότι το έργο επιβάλλεται να διέπεται από τη συνοχή των μερών του, συγκροτώντας έτσι την αναγκαία, λόγω της έκτασης και της υψηλής απόβλεψής του, ενότητας».

Αυτό βασάνισε επί ζωής τον Σολωμό, που μας έδωσε κίονες αριστουργηματικούς αλλά όχι ολοκληρωμένο ναό. Αυτό βασανίζει και τον συγγραφέα της παρούσης μελέτης, με την οποία δίνονται πολλές απαντήσεις αλλά παράλληλα δημιουργούνται και πολλά ερωτηματικά, στα οποία οι αναγνώστες καλούνται με τη σειρά τους κι αυτοί να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις. Το θετικό είναι πάντως ότι ο κ. Αγγελάτος επαναφέρει τον Σολωμό στο προσκήνιο, σε μια στιγμή που η ποίηση περνά κρίση δεινή.

• Σαράντος Ι. Καργάκος
• Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2010