Τα σύννεφα της Ιστορίας

• Του Γιωργου Βεη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 02/03/2010
  

• Κώστα Χατζηαντωνίου: «Αγκριτζέντο». Εκδόσεις «Ιδεόγραμμα», σελ. 293

Ο συγγραφέας είναι έμπειρος. Οσα αφορούν την ικανή και αναγκαία κειμενική οικονομία του είναι ήδη γνωστά. Γι’ αυτό και η οριστική μορφή του παρόντος μυθιστορήματος παρακολουθεί, αφομοιώνει, προεκτείνει εν τέλει, σε καλώς συγκερασμένη εκδοχή, όσα το πρωτογενές σχέδιο διάρθρωσε, χωρίς αντιπαραγωγικές παλινδρομήσεις, υφολογικές αναταράξεις ή άλλες διηγητικές αβαρίες. Συγκρατώ επίσης ότι η πλοκή διακρίνεται για την αβίαστη εξέλιξή της. Κατά τα άλλα η συγγραφική πείρα επινοεί συν τοις άλλοις μνήμες και βιώματα, ενώ φυλετικές - εθνικές πεποιθήσεις και πιστεύω συνάπτονται ευεργετικά στον κύριο μυθιστορηματικό ιστό. Το ιστορικό παρελθόν, εφιαλτικό και μη, και η σύγχρονη ιλαροτραγωδία του ανθρώπου συναποτελούν τους δύο κύριους πόλους των σημάνσεων του «Αγκριτζέντο», που ανακαλεί βεβαίως τον πατρώο - μητρώο Ακράγαντα κατά τρόπο ευθύ και εμπεριστατωμένο.

Παρόν και παρελθόν, οίκοθεν νοείται, ενοποιούνται σε πολλά σημεία του έργου. Η διεύρυνση αυτή εισπράττεται φυσιολογικά: ο χωρόχρονος μοιάζει αίφνης οικείος. Αποσχηματισμένοι ιερείς, φλογεροί εραστές, αυτοτιμωρούμενοι, παράδοξοι κακοποιοί και αινιγματικοί ιατροφιλόσοφοι αναδεικνύονται προοδευτικά σε περσόνες ευρύτερου ψυχικού εκτοπίσματος, που αναζητούν διακαώς την πολυπόθητη κάθαρση της ανώτερης βαθμίδας. Η παρένθετη, αλλά εμβληματική μορφή, του διασημότερου τέκνου του Αγκριτζέντο, δηλαδή του Εμπεδοκλή, υποδηλώνει στο μεταξύ τη σαφή συσχέτιση της μοίρας του ανθρώπου εν γένει με όσα η ρηξικέλευθη σκέψη του φιλοσόφου διείδε. Τον βίο και την πολιτεία του Ακραγαντίνου σοφού αναλαμβάνει να αποτυπώσει ένας αεικίνητος λόγιος, ο Παυσανίας. Εχω την εντύπωση ότι ο Κώστας Χατζηαντωνίου γνωρίζει ότι «αν ψάχνεις να βρεις ένα νόημα στην Ιστορία, είναι σαν να κοιτάς τα σύννεφα. Στα σύννεφα βλέπεις σχήματα που μοιάζουν με λιοντάρια, με βουνά, με λίμνες, με θάλασσες. Είναι σχήματα αυθαίρετα, κατά τον ίδιο τρόπο που είναι αυθαίρετη και η Ιστορία. Βλέπω την Ιστορία σαν ένα μεγάλο όνειρο, που όμως δεν το ονειρεύεται κανείς. Είναι σαν όνειρο που ονειρεύεται τον εαυτό του. Ισως όμως δεν έχει προορισμό...», όπως μας έδειξε ο μείζων φιλόσοφος και αμετακίνητος φιλέλληνας Αρθούρος Σοπενχάουερ. Το πολιτισμικό κληροδότημα του Αγκριτζέντο – Ακράγαντα αναπλάθεται μέσα σε ένα ιδεαλιστικό, πλην όμως πειστικό σκηνικό. Οι πνευματικές αξίες της Μεγάλης Ελλάδας, τα διδάγματα από την εκεί δράση του Ελληνισμού και όσα άλλα παρεμφερή προέκυψαν διιστορικά, ενοφθαλμίζονται κατά συνέπεια στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα των σημερινών δεδομένων.