Οι μετανάστες ποιητές δεν είναι ποτέ «ξένοι»

• Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ,
• Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 31 Μαρτίου 2010

Τρεις ξένοι ποιητές, που ζουν μόνιμα στην Ελλάδα, εμφανίστηκαν σε εκδήλωση της Εταιρείας Συγγραφέων με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Είναι η Βουλγάρα Γιάννα Μπούκοβα, ο Ισραηλινός Ράμι Σαάρι και ο Αλβανός Ρομέο Τσολάκου.

Γιάννα Μπούκοβα

* Η 42χρονη Βουλγάρα ποιήτρια Γιάννα Μπούκοβα βρίσκεται ανάμεσά μας από το 1994. «Ομολογώ ότι εδώ και καιρό ούτε καν έχω σκεφτεί να χρησιμοποιήσω τον όρο "ξένη ποιήτρια στην Ελλάδα". Σβήστηκε από το προσωπικό μου λεξιλόγιο μετά την έκδοση της ποιητικής συλλογής μου "Ο ελάχιστος κήπος", το 2006» παραδέχεται. Η έκδοση ενός βιβλίου στα ελληνικά είναι για αυτήν «το μόνο αληθινό δελτίο ταυτότητας που θα μπορούσε να έχει ένας ποιητής σε μιαν άλλη χώρα. Δηλώνει την ύπαρξή μας, περιέχει όλα τα σημαντικά στοιχεία του προσώπου μας. Είχα την τύχη να έχω έναν εμπνευσμένο μεταφραστή, τον Δημήτρη Αλλο, την εμπιστοσύνη και τη στήριξη του εκδοτικού οίκου "Ικαρος", να συναντήσω γενναιοδωρία και συντροφικότητα από τους Ελληνες ποιητές. Η λέξη που με εκφράζει είναι "ανήκω"».

Επομένως, ουδέν πρόβλημα με τη διγλωσσία της. «Το να βρίσκομαι ανάμεσα σε δύο γλώσσες αποδείχτηκε ένα από τα πιο πολύτιμα πράγματα που έχω. Ασχολούμαι δέκα χρόνια με τη μετάφραση Ελλήνων ποιητών στα βουλγαρικά και κάθε φορά νιώθω τις δύο γλώσσες να δοκιμάζονται, να εξαντλούν τα όριά τους και να αποκαλύπτουν καινούργιο πλούτο. Σε κάθε δυσκολία της μετάφρασης μαθαίνω νέα πράγματα τόσο για τα ελληνικά όσο και για τη γλώσσα μου» εξηγεί.

Η νέα πατρίδα δεν επηρεάζει την ποίησή της με άμεσο τρόπο. «Τα ποιήματά μου περιγράφουν εσωτερικά γεγονότα από την καθημερινότητα. Με αυτή την έννοια δεν θα μπορούσα να πω ότι το γεγονός ότι ζω στην Ελλάδα επηρεάζει κατά κάποιο τρόπο τη γραφή μου. Ούτε η καθημερινότητα της Βουλγαρίας με επηρέαζε. Μπορώ όμως να πω με σιγουριά είναι ότι ένα από τα πράγματα που με έχουν καθορίσει είναι η ελληνική ποίηση». Η Γιάννα Μπούκοβα έχει μεταφράσει δέκα βιβλία Ελλήνων ποιητών. Πρόσφατα τύπωσε τα «100+1» της Σαπφούς και «Απαντα τα ποιήματα» του Κάτουλλου. Εχει εκδώσει ακόμη μία ποιητική συλλογή, μία συλλογή διηγημάτων και ένα μυθιστόρημα.

Μεταφράζει τη γενιά του '30

**Ο 37χρονος Αλβανός ποιητής Ρομέο Τσολάκου εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1999. «Διάβαζα ελληνική ποίηση πολλά χρόνια προτού έρθω στην Ελλάδα. Μετέφραζα στα αλβανικά τους μεγάλους ποιητές της γενιάς του '30, οι οποίοι είχαν γίνει ήδη οι δάσκαλοί μου», μας λέει, «όταν σπούδαζα φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Αργυρόκαστρου». Ηταν ένας από τους λόγους που επέλεξε να ζήσει στην Ελλάδα: «Ηθελα να βελτιώσω τα ελληνικά μου. Μόνο έτσι θα μπορούσα να κατανοήσω πιο βαθιά την ποίησή σας. Διότι έτσι συμβαίνει με την ποίηση· είναι στενά δεμένη με τη γλώσσα στην οποία γράφεται, με την ιδιοσυγκρασία του λαού που τη γράφει. Οι στίχοι του Ελύτη, "Κρήτη και Μυτιλήνη Σάμο και Ικαριά/Νάξο και Σαντορίνη Ρόδο Κέρκυρα" φαίνονται απλοί μόνο για κάποιον ξένο αναγνώστη, που δεν είχε ποτέ την τύχη να έρθει καλοκαίρι στις ακτές του Αιγαίου».

Νιώθει ξένος, καθώς άλλαξε πατρίδα και ζει πλέον ανάμεσα σε δύο γλώσσες; Επικαλείται μια ρήση του Τσεσλάβ Μίλος: «Ενας μετανάστης ποιητής δεν είναι ξένος στο κατάστρωμα ενός πλοίου». Και συνεχίζει: «Ετσι συμβαίνει πράγματι με τους ποιητές. Αν το πλοίο τους όμως έπλεε ανάμεσα από τα ελληνικά νησιά, θα αισθάνονταν ότι ανήκουν σ' αυτά. Το γενεαλογικό δέντρο όλων των ποιητών έχει τις ρίζες τους σ' αυτά τα ακρογιάλια». Τα δώδεκα χρόνια που ζει στην Ελλάδα, αισθάνεται ότι είναι ένας από εμάς. «Δεν νιώθω ξένος. Ούτε στην Ελλάδα ούτε στην ελληνική γλώσσα. Πράγμα που το ήξερα από τότε που πρωτοδιάβαζα στην πατρίδα μου τον Σεφέρη και τους άλλους Ελληνες ποιητές. Ερχόμενος εδώ γνώρισα και τους νεότερους. Αν θα γυρίσω κάποια στιγμή στην πατρίδα μου, θα γυρίσω πλουσιότερος».

Η Ελλάδα ήταν το ζεστό φως

**Ο 47χρονος Ισραηλινός ποιητής Ράμι Σαάρι ζει από το 2002 στην Αθήνα. Την επισκεπτόταν ήδη από τη δεκαετία του '90. «Το ενδιαφέρον μου για την Ελλάδα και τα ελληνικά γράμματα ξεκίνησε πριν από είκοσι δύο χρόνια, όταν σπούδαζα σημιτικές και ουραλικές γλώσσες στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι» θυμάται. «Το να ασχολούμαι τότε με τα ελληνικά μού χάριζε στον κρύο και σκοτεινό Βορρά μια ακτίνα ζεστού φωτός και μου έδινε την ευκαιρία να γνωρίσω μια χώρα κι έναν πολιτισμό που έχουν πλούσιο, συναρπαστικό παρελθόν και εξαιρετικά ενδιαφέρον παρόν» λέει.

Η μόνιμη εγκατάστασή του στη χώρα μας τον βοήθησε, όπως εξομολογείται, «να αποκτήσω ακόμα πιο βαθιά γνώση της γλώσσας και του πολιτισμού. Χαίρομαι που μου δόθηκε η ευκαιρία να μεταφράσω στα εβραϊκά μερικά καταπληκτικά έργα όπως τη "Ρωμιοσύνη" του Γιάννη Ρίτσου, το "Για ένα φιλότιμο" του Γιώργου Ιωάννου και το "Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά" της Ρέας Γαλανάκη». Εχει μεταφράσει και ποίηση: Σεφέρη, Ελύτη, Καρυωτάκη, Καββαδία, Σαχτούρη, Ασλάνογλου, Δημουλά, Μέσκο, Μαστοράκη, Υφαντή, Βλαβιανό. Εχει εκδώσει επτά ποιητικές συλλογές. Το 1996 και το 2003 του απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης του Ισραήλ και το 2006 το Βραβείο Τσερνιχόβσκι γιά τις μεταφράσεις. Πολύγλωσσος, έχει μεταφράσει στα εβραϊκά πάνω από σαράντα βιβλία από αλβανικά, ισπανικά, εσθονικά, πορτογαλικά, ουγγρικά και φινλανδικά. Στα ελληνικά κυκλοφορεί η ανθολογία της ποίησής του «Κάτω από τις πατούσες της βροχής». Είναι αρχισυντάκτης του διαδικτυκού τόπου http://israel.poetryinternational.org.