Αιμίλιος Καλιακάτσος, εκδόσεις Στιγμή

Στον Σπύρο Αραβανή

Δέκα χρονώ παιδί μπήκε στον χώρο της τυπογραφίας και σήμερα, 52 χρόνια μετά, μπορεί να υπερηφανεύεται για τα βιβλία που πέρασαν από τα χέρια του και για τους σημαντικότερους ανθρώπους των γραμμάτων που αξιώθηκε να γνωρίσει. Πολυμαθής και ευπροσήγορος, από το 1984, εκτός των άλλων, διευθύνει τον εκδοτικό οίκο Στιγμή -σήμερα εδρεύει σ' ένα πανέμορφο τριώροφο νεοκλασικό της Καλλιδρομίου-, ο οποίος ξεχωρίζει πάντα για τις καλαίσθητες και επιμελημένες εκδόσεις του.

Από αριστερά: Παναγιώτης Κονδύλης, Σπύρος Τσακνιάς, Αιμίλιος Καλιακάτσος. Από το σαββατιάτικο Συμπόσιο, Τυπογραφείο Στιγμή, Ζωοδόχου Πηγής 91-93, Ιανουάριος 1997, κόψιμο της πίτας

• ΣΠΥΡΟΣ ΑΡΑΒΑΝΗΣ: Ξεκινώ με κάτι επίκαιρο: διαβάζουμε για audiobooks, e-books και άλλες καινοτόμους αφίξεις. Ποια είναι η γνώμη σας;

ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΚΑΛΙΑΚΑΤΣΟΣ: Οι καινοτόμοι αυτές εφευρέσεις πραγματοποιήθηκαν σε χώρες με ιδιαίτερη μέριμνα για άτομα με ειδικές ανάγκες. Εδώ, ο «Φάρος» τυφλών στην Καλλιθέα διαθέτει στα μέλη του πάνω από 5.000 audiobooks. Υπάρχουν άνθρωποι με αναπηρία των άκρων, που δεν μπορούν να φυλλομετρήσουν ένα βιβλίο, παραπληγικοί -όπως π.χ. ο Χόκινς- που ζουν στο καροτσάκι τους, αλλεργικοί στο χαρτί κ.τ.λ. Στη Γερμανία εξειδικεύονται δύο εκδότες επ' αυτών. Επίσης για σπάνια βιβλία, δυσεύρετα περιοδικά, πανάκριβες ογκώδεις εγκυκλοπαίδειες η λύση που προσφέρει η τεχνολογία είναι αξιοσύστατη. Στον τόπο μας, όπου τεράστιο τμήμα του πληθυσμού (δεν λέω λαού) είναι αρτιμελές-ανάπηρο (κοιτάξτε πόσοι και ποιοι χρησιμοποιούν το ασανσέρ στο υπόγειο μετρό και το απίστευτο ποσοστό «αναπηρικών» συντάξεων), όλα αυτά θα τύχουν απρόσμενα μεγάλης κυκλοφορίας. Μιλάμε πλέον για Homo anapirus.

• Σπ.Α.: Με ποιους τρόπους ένας εκδότης θα «πείσει» τον σημερινό νεοεμφανιζόμενο ποιητή να εκδώσει σε αυτόν και όχι αυτο-στηριζόμενος στην ηλεκτρονική μέθοδο εκτύπωσης;

Α.Κ.: Πασχίζω, με πλείστα όσα επιχειρήματα, να τον πείσω να κάνει ό,τι έκαμαν και οι παλαιοί: Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης, Σαχτούρης... Να τυπώσει δηλαδή με την ευκολία του υπολογιστή και πάμφθηνα 150-200 αντίτυπα, εκτός εμπορίου φυσικά, και να τα χαρίσει όπου νομίζει. Μάταιος κόπος. Η άγνοια με τη ματαιοδοξία πάνε χέρι-χέρι, και ο ποετάστρος πληρώνει 3.000-4.000 ευρώ, πιστεύοντας ότι το μέγα πανελλήνιο έκθαμβο θα χειροκροτήσει το τάλαντό του. Και όταν αυτό δεν γίνεται, φταίνε οι κλίκες, τα κυκλώματα και πρωτίστως ο εκδότης που δεν προώθησε το έργο του. Ο εκδότης, βεβαίως, δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα, αλλά εμπορική επιχείρηση και κάνει ό,τι μπορεί για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του.

• Σπ.Α.: Τι θα συμβουλεύατε στους νέους τυπογράφους και επιμελητές εκδόσεων;

Α.Κ.: Τυπογράφοι είναι τώρα οι χειριστές υπολογιστών. Σ' αυτούς, και τους επίδοξους συγγραφείς-επιμελητές-διορθωτές θα πρότεινα να μην ξοδεύουν χρόνο και χρήμα σε διαφημιζόμενα εργαστήρια-σεμινάρια και σε αστεία μαθήματα «δημιουργικής» γραφής, γιατί αυτά δεν διδάσκονται (και μάλιστα από ανελλήνιστους «καθηγητές») σε 30 ή 50 ώρες. Με μελέτη της γραμματικής και του συντακτικού, κατ' ιδίαν, δημιουργία προσωπικής βιβλιοθήκης με υποδειγματικά βιβλία που μαστόρεψαν διαλεχτοί επιμελητές (Σκαζίκης, Κεφαληνός, Δετζώρτζης, Κάσδαγλης...) και το στιγμόμετρο στο χέρι να μετρούν και να ξαναμετρούν στοιχεία, αποστάσεις, περιθώρια. Ελληνικά και ύφος μαθαίνει κανείς διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας στυλίστες συγγραφείς (π.χ., Ροΐδη, Βιζυηνό, Τσίρκα, Ιωάννου, Χατζή κ.ά.τ.).

• Σπ.Α.: Η σειρά «Βιβλιοθήκη Αρχαίων Συγγραφέων» των εκδόσεών σας αριθμεί πια 50 τίτλους και 15 χρόνια ζωής. Πώς βλέπετε διαχρονικά το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για τα αρχαία κείμενα;

Α.Κ.: Ελάχιστο έως ασήμαντο. Ενώ όλοι κουβεντιάζουν για τους αρχαίους, λίγοι αγοράζουν και ακόμη λιγότεροι μελετούν τα κείμενα. Για βιβλίο της εν λόγω σειράς μας σε 1.000 αντίτυπα απαιτούνται τουλάχιστον 20 χρόνια ώς την εξάντλησή του. Μιλάω πάντα για τις έγκυρες κριτικές-ερμηνευτικές εκδόσεις μας, που έχουν τύχει ευμενέστατης σύστασης και από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Χάριν όμως του άμισθου πατριωτισμού κάποιων Ελλήνων (και της αλλοδαπής) συνεχίζουμε, καθώς οι λαμπροί αυτοί φιλόλογοι-μελετητές μπορούν να αμείβονται πλουσιοπάροχα χωρίς να πληρώνονται, εκτιμώντας την απαραμείωτη φροντίδα μας για την άψογη έκδοση του μόχθου τους.

• Σπ.Α.: Οι «συντροφιές» του Σαββάτου, με τους μεζέδες και τα ποτά έξω από τη Στιγμή, ποια παρουσία έχουν σήμερα;

Α.Κ.: Τα «φιλολογικά καφενεία» είναι μόνο καφενεία πια. Και δεν εξαιρώ ούτε το δικό μας. Η συντροφιά με τα τροφεία της μεταλλάχθηκε σε παρέα. Χαβαλές να γίνεται. Κάποτε, τω καιρώ εκείνω, ο καθένας κόμιζε και κάτι: Μεζέ φτιαγμένο από τα χέρια του με την απαραίτητη φιλεμένη αμβροσία, ιδέες για επαλήθευση, σκέψεις για εκλέπτυνση... Ο θείος Νώντας μπορούσε να δουλεύει μήνες για να μεταφράσει μερικά κείμενα του Γιουνούς Εμρέ (από τα γαλλικά) και να μας τα διαβάσει, προκαλώντας και συζήτηση για τον Μωάμεθ τον Πορθητή, τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή και τον Δημήτρη Καντεμίρ. Ο Τάκης να μας γνωρίσει τον Λίχτενμπεργκ, μεταφράζοντας για τη συντροφιά αφορισμούς του, ο Σπύρος να διηγηθεί, με άφθαστη ηθοποιία, τα τελευταία ανέκδοτα (φιλολογικά συνήθως) και τέτοια παρόμοια. Δεν εξιδανικεύω. Εντάσεις, καβγάδες, προστριβές (και επί προσωπικών) είχαν κι αυτά τη θέση τους και μάλιστα από ανθρώπους με αναπτυγμένο «εγώ» στο έπακρο. Το νήμα όμως τώρα έχει κοπεί. Και της ζωής των περισσοτέρων. Και ό,τι εξαιρετικό χάνεται στον τόπο μας -νόμος πια αδήριτος-, μια μαύρη τρύπα στη θέση του. Το άθλιο και μόνον αυτό αναπαράγεται πάραυτα και πανομοιοτύπως.

• Σπ.Α.: Κλείνοντας, ποια τρία βιβλία θα θέλατε να είχατε επιμεληθεί τυπογραφικά;

Α.Κ.: Λόγω της απερίσκεπτης ολιγωρίας μου δεν εκμεταλλεύτηκα την πρόταση του μάγου της τυπογραφίας και ασυναγώνιστου γάλλου εκδότη Γκι-Λεβί Μανό (εκδόσεις GLM) να φτιάξουμε από κοινού μερικά γαλλικά και ελληνικά βιβλία. Από τα λεπτεπίλεπτα χέρια του έχουν δει το φως μερικά από τα ωραιότερα βιβλία του κόσμου. Εχω όμως αρκετές εκδόσεις του στη βιβλιοθήκη μου και τις χρησιμοποιώ για μπούσουλα. Ονειρεύομαι να αξιωθώ κάποτε να φτιάξω έστω και ένα προσίδιο.

• Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2010