Μια βιβλιοθήκη στην καρδιά της Ερήμου

Του Βασίλη Πλάτανου, Η ΑΥΓΗ: 07/03/2010

Η Ουνέσκο θα συντηρήσει τα 4.500 χειρόγραφα της βιβλιοθήκης

Την ανακαίνιση και συντήρηση σε 4.500 σπάνια χειρόγραφα στη Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης, στο Θεοβάδιστο Όρος Σινά αποφάσισε η Ουνέσκο, που την έχει ανακηρύξει σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως πληροφορήθηκα από τον σεβασμιότατο και πολύ αγαπητό αρχιεπίσκοπο Σινά, Φαράν, Ραϊθώ και ηγούμενο στο μοναστήρι Δαμιανό.

Η Βιβλιοθήκη στη Μονή Σινά είναι η δεύτερη σε σπουδαιότητα στον κόσμο μετά τη βιβλιοθήκη του Βατικανού, τόσο σε αριθμό, όσο και σε αξία με χειρόγραφα. Υπάρχουν 3.500 σπουδαίου και σπάνιοι χειρόγραφοι κώδικες, παπύρινοι, περγαμηνοί και χάρτινοι, που χωρίζονται σε δέκα συλλογές, σύμφωνα με τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένοι όπως: 1) Την ελληνική συλλογή με 2.317 κώδικες. 2) Την αραβική με 694. 3) Τη συριακή με 281. 4) Τη γεωργιανή με 97. 5) Τη σλαβονική με 46. 6) Την αιθιοπική με 6. 7) Την αρμενική με 2. 8) Τη λατινική με 2. 9) Την κοπτική με 1 και 10) Την περσική με Ι.

Στον αριθμό αυτό (3.500) πρέπει να προστεθούν και χίλιοι (1.000) χειρόγραφοι κώδικες, που ανακαλύφθηκαν σε κρύπτη στο μοναστήρι το 1975. Από αυτούς οι περισσότεροι είναι γραμμένοι στην ελληνική και οι άλλοι στην αραβική, τη συριακή, την τουρκική, τη σλαβονική, την αρμενική, τη λατινική και την εβραϊκή. Από τους κώδικες της παλιάς και της νέας συλλογής είναι δίγλωσσοι, γραμμένοι περισσότερο στην ελληνική και στην αραβική. Η γραφή στους ελληνικούς κώδικες δίνεται και στις δύο μορφές της, δηλαδή τη μεγαλογράμματη και τη μικρογράμματη.

Στα χειρόγραφα που βρέθηκαν τελευταία υπάρχουν και 18 φύλλα από τον περίφημο και πολυτιμότατο περγαμηνό "Σιναϊτικό Κώδικα" της Αγίας Γραφής σε μεγαλογράμματη στρογγυλόσχημη βιβλική γραφή. Απ' αυτόν, το μεγαλύτερο τμήμα του (346, 5 φύλλα) βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου από το 1933, σε λεπτή κι άριστης ποιότητας περγαμηνή. Είναι το αρχαιότατο και πολυτιμότατο σιναϊκό χειρόγραφο στον κόσμο που περιέχει το ελληνικό κείμενο της Αγίας Γραφής (Παλαιάς και Καινής Διαθήκης), χρονολογούμενο από τα μέσα του 4ου αιώνα.

Στα 147,5 φύλλα περιέχεται η Καινή Διαθήκη με τη σειρά: Ευαγγέλια, Επιστολές Αποστόλου Παύλου, Πράξεις Αποστόλων, Καθολικές Επιστολές και Αποκάλυψη Ιωάννη. Μετά την Καινή Διαθήκη ακολουθούν η "Επιστολή Βαρνάβα" και μέρος από το αποκαλυπτικό βιβλίο "Ποιμή του Ερμά". Τα υπόλοιπα φύλλα περιέχουν την Παλαιά Διαθήκη, που τα βιβλία της Γένεση, Αριθμοί, Βασιλείων Α', Εσδρας Μακκαβαίων και Ιερεμίας δεν είναι πλήρη.

Ως το 1859 ο περίφημος αυτός κώδικας φυλασσόταν με σεβασμό και σαν ξεχωριστά πολύτιμος στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης, στον Σινά, απ' όπου και πήρε την ονομασία "Σιναϊτικός Κώδικας". Το 1844 ο Γερμανός καθηγητής Τίσεντορφ (1815-1874), που είχε επισκεφτεί τη Μονή Σινά, άρπαξε λάθρα και ύπουλα από τον κώδικα αυτό 43 φύλλα, κι όταν γύρισε στην πατρίδα του τα πρόσφερε σαν δώρο στον βασιλιά της Βαβαρίας Φρειδερίκο Αύγουστο και τα δημοσιεύματα στα 1846. Σήμερα τα 43 αυτά φύλλα βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη της Λειψίας.

Στο δεύτερο ταξίδι του στη Μονή Σινά, το 1859, ο Τίσεντορφ έκλεψε τον κώδικα και πήγε στη Ρωσία, όπου για ν' αποφύγει τις επιπτώσεις από την κλοπή, τον πρόσφερε σαν δώρο στον τότε τσάρο Αλέξανδρο Β' (1855-1881), που τον κατέθεσε στην Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Πετρούπολης. Το 1933 η σοβιετική κυβέρνηση, επειδή είχε οικονομικές δυσκολίες, πούλησε, χωρίς κανένα δικαίωμα, τον κώδικα στην αγγλική κυβέρνηση ται 100.000 λίρες στερλίνες, που τον παρέλαβε με τον εκπρόσωπό της Ράμσυ Μακντόναλντ. Από τότε ο κώδικας βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.

Το 1975, σε κρύπτη της Μονής Σινά βρέθηκαν 18 φύλλα από αυτό τον κώδικα. Μ' αυτά μάλον αποκαθίσταται ολόκληρος ο περίφημος κώδικας (346,5 + 43 + 18 = 407,5 φύλλα). Η Μονή Σινά δεν έπαψε ποτέ ν' απαιτεί την επιστροφή του κώδικα, από τη μέρα της κλεψιάς του, τόσο από την τσαρική Ρωσία κι από τη σοβιετική κυβέρνηση μετά το 1917 όσο και από το Βρετανικό Μουσείο, με τους ηγουμένους της - αρχιεπισκόπου Σινά Καλίστρατο (1867-1889), Πορφύριο Β' (1904-1926, πέθανε το 1928) και Πορφύριο Γ' (1926-1968). Το κείμενο από το Σιναϊτικό Κώδικα εκδόθηκε σε τετράτομη φωτογραφική έκδοση το 1862 και το 1863 μόνο το κείμενο της Καινής Διαθήκης σε δύο τόμους.

Ανάμεσα στα χειρόγραφα της παλιάς συλλογής που βρίσκεται και φυλάγεται στη Μονή Σινά καταλέγεται και ο πολύτιμος και περίφημος "Συριακός Κώδικας" παλίμψηστος (αρχαίο χειρόγραφο σε πάπυρο ή περγαμηνή όπου το αρχικό κείμενο αποσβίστηκε για να γραφτεί άλλο). Ο σπουδαιότερος θησαυρός σήμερα στη Βιβλιοθήκη Σινά, με δύο κείμενα, ένα στον 4ο αιώνα κι άλλο ακόμα πιο παλιό, με δεύτερη γραφή στον 7ο ή 8ο αιώνα. Το αρχαιότερο ελληνικό ευαγγέλιο σήμερα στη Βιβλιοθήκη Σινά είναι του 717 μ.Χ., δώρο από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Γ'. Στη Βιβλιοθήκη, εκτός από τα 5.000 έντυπα, περιλαμβάνονται και πολλά αρχέτυπα (εκδόθηκαν στα πρώτα χρόνια της τυπογραφίας) και παλαίτυπα (βιβλία, παλιές εκδόσεις). Τα περισσότερα έχουν χριστιανικό περιεχόμενο, υπάρχουν όμως κι έγγραφα με ιστορική αξία από αυτοκράτορες, πατριάρχες, αρχιερείς ηγεμόνες και σουλτάνους.

Η Μονή Σινά ιδρύθηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α' (527-565) στους πρόποδες του Όρους Σινά, που βρίσκεται στην Πέτρινη Αραβία. Η Ιερά Μονή (ο ναός και οι γύρω απ' αυτόν εγκαταστάσεις) χτίστηκαν από τον αρχιτέκτονα Στέφανο στον χώρο όπου βρισκόταν το πηγάδι του Ιοθόρ (Έξοδος β', 16): "Ο δε ιερέας της Μαδιάμ είχε εφτά θυγατέρες, που ήρθαν, έβγαλαν νερό (από το πηγάδι) και γέμισαν τις ποτίστρες για να ποτίσουν τα πρόβατα του πατέρα τους". Και όπου ο θεόπτης προφήτης Μωυσής είδε την φλεγόμενη αλλά μη καιόμενη βάτο (Έξοδος γ', 2-5): "Φάνηκε σ' αυτόν άγγελος Κυρίου σε φλόγα φωτιάς μέσα από το βάτο??? και είδε να, η βάτος καιγόταν από τη φωτιά και η βάτος δεν κατακαιγόταν. Και είπε ο Μωυσής, ας γυρίσω κι ας παρατηρήσω το μεγάλο τούτο θέαμα, γιατί η βάτος δεν κατακαίγεται. Και καθώς είδε ο Κύριος τον Μωυσή ότι γύρισε να παρατηρήσει, φώναξε σ' αυτόν ο Θεός μέσα από τη βάτο και είπε, Μωυσή, Μωυσή. Αυτός είπε, να, εγώ. Και είπε, μη κοντέψεις εδώ??? λύσε τα παπούτσια σου από τα πόδια σου??? γιατί ο τόπος που πάνω του στέκεται είναι γη άγια". Γι' αυτό όταν πάμε στο μαναστήρι, εκεί που είναι η βάτος μπαίνουμε ξυπόλητοι.

Η Ιερά Μονή Σινά είναι ορθόδοξο μοναστικό κέντρο με αδιάκοπη πνευματική και καλλιτεχνική ζωή 14 αιώνες. Στέκεται από τον 6ο αιώνα στην έρημο χερσονήσου Σινά, με τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά από την εποχή του Ιουστινιανού. Ο ιδρυτής στο Ισλάμ Μωάμεθ, οι Άραβες καλίφες, οι Τούρκοι σουλτάνοι και ο Ναπολέων έβαλαν τη μονή στην προστασία τους, για να φυλαχτεί από βανδαλισμού. Έτσι σ' όλη τη μεγάλη ιστορία της ποτέ δεν πέρασε σοβαρές καταστροφές ή λεηλασίες και διατηρήθηκε, ανάμεσα στους αιώνες, σαν ιερός βιβλικός τόπος, όπου ως σήμερα το νόημα με τα γεγονότα από την Παλαιά Διαθήκη φωτίζεται κι ερμηνεύεται στη λατρεία προς τον Κύριο Ιησού Χριστό και τη Θεοτόκο Μαρία.