Ποιος ήταν ο πολιτικός και νομομαθής Παύλος Καλλιγάς που έμεινε στη μνήμη περισσότερο ως συγγραφέας του μυθιστορήματος «Θάνος Βλέκας»
Ο Παύλος Καλλιγάς ήταν από τις μεγάλες μορφές του ελληνικού 19ου αιώνα. Συντάκτης θεμελιωδών νομικών κωδίκων της χώρας, καθηγητής του Διεθνούς και του Ρωμαϊκού Δικαίου, δικηγόρος, εισαγγελέας, υπουργός Δικαιοσύνης, ιστοριογράφος, που στο έργο του περιλαμβάνονται δημοσιεύσεις όπως οι Μελέτες βυζαντινής ιστορίας από της πρώτης μέχρι της τελευταίας αλώσεως, συγγραφέας ενός από τα προδρομικά έργα της ελληνικής λογοτεχνίας, του Θάνου Βλέκα, βουλευτής, πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, πρόεδρος της Αθηναϊκής Λέσχης, υπουργός Εξωτερικών του Χαρίλαου Τρικούπη, διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και ιδρυτής της Εθνικής Ασφαλιστικής υπήρξαν μερικά μόνο από τα έργα και τις ιδιότητες του ανθρώπου που πέθανε λίγο πριν από την κατάρρευση της νέας Ελλάδας στον «Ατυχή πόλεμο» του 1897. Πίσω του άφησε μια παράξενη σκιά: ακόμη και σήμερα, περισσότερο από έναν αιώνα μετά τον θάνατό του, σχεδόν όλοι γνωρί ζουν το όνομά του αλλά σχεδόν κανείς δεν ξέρει το γιατί.
Ο Καλλιγάς γεννήθηκε στη Σμύρνη επτά χρόνια πριν από την επανάσταση του 1821 και ήταν γόνος της οικογενείας Μαυρογορδάτου, που οι ρίζες της φτάνουν στις αρχές του 16ου αιώνα. Ο πατέρας του Παναγής Καλλιγάς, πλοίαρχος σκάφους με ρωσική σημαία, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Σμύρνη μαζί με την οικογένειά του για να εγκατασταθούν στην Τεργέστη, εκδιωγμένος από τους Οθωμανούς που κατέστειλαν τον ξεσηκωμό των ραγιάδων. Στην αυστριακή τότε Τεργέστη μεγάλωνε ο Παύλος λαμβάνοντας γαλλική παιδεία, εμποτισμένη όμως από το όραμα της νέας Ελλάδας που γεννιόταν. Ακολούθησαν η Βενετία και η Γενεύη ως τα χρόνια των νομικών σπουδών του στο Βερολίνο και στη Χαϊδελβέργη. Στα 1837 εγκαθίσταται στην Αθήνα κουβαλώντας πλέον μια βαθιά ευρωπαϊκή παιδεία και γεμάτος από το πάθος να την αξιοποιήσει στον σχηματισμό της νεαρής ελληνικής πατρίδας με την αρχέγονη συνείδηση που επιχειρούσε να βρει οδό προς το φως.
Οταν έφθασε στην Ελλάδα ήταν 23 χρόνων. Από εκείνη τη στιγμή ως και τον θάνατό του, στα 1896, ο Καλλιγάς συνέδεσε ενεργά τη ζωή του με την προσπάθεια χτισίματος ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους της εποχής του, τόσο μέσα από την πολιτική και νομική του δράση όσο και μέσα από τη θεσμική του διαμόρφωση. Ο Καλλιγάς πέθανε μόλις έναν χρόνο πριν από τον «Ατυχή πόλεμο», όταν η Ελλάδα λίγο έλειψε να εξαφανιστεί από τον χάρτη και διασώθηκε από την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
«Εύχομαι ο έλληνας αναγνώστης να συγχωρέσει σε μια Γαλλίδα, που από την πιο τρυφερή της νεότητα μελετάει με πάθος τις περιπέτειες του Ελληνισμού, την τόλμη της να αγγίξει έναν συγγραφέα του οποίου το έργο έχει μείνει ως τώρα απρόσιτο και αναξιοποίητο και την προσπάθειά της να προσεγγίσει το δύσκολο θέμα της ελληνικής ταυτότητας» γράφει η Βενκούρ στον πρόλογό της στην ελληνική έκδοση του βιβλίου της για τον Καλλιγά, που βλέπει το φως 12 χρόνια μετά τη γαλλική έκδοση του έργου. Η συγγραφέας, η οποία έχει την ευγένεια να «απολογείται» για εκείνο που της οφείλουμε, ζει και εργάζεται στο Μονπελιέ. Αγαπά παθιασμένα την Ελλάδα με τον συγκινητικό τρόπο μιας άλλης εποχής και έχει αφιερώσει τη ζωή της στη μελέτη και στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας και στην αναζήτηση της ελληνικής ταυτότητας. Από το 1970 διδάσκει Αρχαία και Νέα Ελληνική Φιλολογία σε πανεπιστήμια της Γαλλίας, ιδρύει και διευθύνει κέντρα ελληνικών ερευνών και τμήματα ελληνικών σπουδών στη χώρα της και συντονίζει τις επαφές και τις συνεκδόσεις με ελληνικά πανεπιστήμια.
Το 1855 ο Καλλιγάς, ο οποίος μόλις έχει αποχωρήσει από τη θέση του υπουργού Δικαιοσύνης, αρχίζει να δημοσιεύει σε συνέχειες στο περιοδικό Πανδώρα ένα μυθιστόρημα.
Ο τίτλος του: Θάνος Βλέκας.
Το θέμα του, επίκαιρο ακόμη και σήμερα. Δύο αδέλφια, γιοι παλιού αγωνιστή του 1821, έχουν εγκατασταθεί στα περίχωρα της Λαμίας. Ο ένας, ο Θάνος, είναι αγρότης και προσπαθεί να τα βγάλει πέρα καλλιεργώντας ένα μικρό κτήμα αλλά είναι σχεδόν αδύνατον. Οι φόροι και το ενοίκιο της γης είναι αβάσταχτα, ενώ την ίδια στιγμή οι ομάδες των συμμοριών κατακλέβουν ό,τι του έχει απομείνει. Ο άλλος, ο Τάσος, είναι στρατιωτικός. Αλλά επειδή και εκείνος δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα, λιποτακτεί και ξανασμίγει με τους ληστές από τους οποίους προέρχεται.
Η κατάσταση είναι απελπιστική για τα δύο αδέλφια. Η μητέρα τους, Βασιλική, ζει μεν από τον Θάνο και τη δουλειά του αλλά εκτιμά τον Τάσο, τον ληστή, και πιστεύει ότι προορισμός του είναι να δοξαστεί μια μέρα. Τελικά ο Θάνος καταλαμβάνεται από απόλυτη απογοήτευση. Και παίρνει την απόφαση: θα φύγει. Θα πάει στη Θεσσαλία. Αυτός, ο γιος του αγωνιστή της επανάστασης, αλλά και ο αδελφός και η μητέρα του προτιμούν να ζήσουν ξανά σκλαβωμένοι στον οθωμανικό ζυγό παρά στην αναρχούμενη ελεύθερη Ελλάδα...
Ο συναρπαστικός Θάνος Βλέκας δεν ήταν ένα κοινό μυθιστόρημα. Δομημένος με στοιχεία που απλώνονται από την ηθογραφία ως το ρεπορτάζ αλλά και ένα είδος πρώιμης ερασιτεχνικής εθνικής ψυχανάλυσης με πολύ βαθιά και οξυδερκή παρατήρηση, αποτελεί την επιτομή της σκέψης του Καλλιγά για μια Ελλάδα που, παρά τις προσπάθειες, δεν μπορούσε να βρει τον βηματισμό της. Στις σελίδες του συμπυκνώνεται όλη του η αγωνία γι΄ αυτόν τον τόπο και το μέλλον του, όλη η σύγκρουση ανάμεσα στις ανατολίτικες καταβολές και στο ευρωπαϊκό μέλλον ενός τόπου που πάλευε να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Στην ουσία, είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες «ακτινογραφίες» της ελληνικής ταυτότητας τις ώρες της διαμόρφωσής της.
No comments:
Post a Comment