Μόνο οι ήπιες ανακαλύψεις βοηθούν τον άνθρωπο

Ο γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Σερ προτείνει ήπια ανάπτυξη και στη σφαιρική αντιμετώπιση των προβλημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο

του ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ:  30/4/2011

Ο γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Σερ προτείνει ένα νέο πρότυπο ζωής βασισμένο στην ήπια ανάπτυξη και στη σφαιρική αντιμετώπιση των προβλημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο Γκόγια στον πίνακά του «Μονομαχία με ραβδιά» παρουσιάζει δύο γυμνούς από τη μέση και πάνω μονομάχους που πολεμούν σκληρά δίνοντας ο ένας στον άλλον ισχυρά χτυπήματα. Και οι δύο σφικτοί, ρωμαλέοι, με την ένταση να κυριαρχεί στα πρόσωπά τους, βρίσκονται ως το γόνατο μέσα σε κινούμενη άμμο. Οσο πιο δυνατά τα χτυπήματα τόσο πιο βαθιά βυθίζονται στη λάσπη.


Ο φιλόσοφος Μισέλ Σερ παρομοιάζει με αυτόν τον πίνακα όλες τις μάχες που δίνονται στον γνωστό κόσμο μας εδώ και χρόνια: κύριοι εναντίον δούλων, Αριστερά εναντίον Δεξιάς, Πράσινοι εναντίον Βενέτων, Δημοκρατικοί εναντίον Ρεπουμπλικανών. Κανείς δεν κοιτά το φόντο, το περιβάλλον στο οποίο γίνεται αυτή η μάχη, τη λάσπη που στο τέλος θα καταπιεί τους μονομάχους. Αυτός ο τρίτος παράγων που στον πίνακα του Γκόγια είναι η κινούμενη άμμος στις υπόλοιπες περιπτώσεις είναι ο κόσμος, ο αέρας, το νερό, το κλίμα, η υπερθέρμανση, η πανίδα, η χλωρίδα, το σύνολο των έμβιων όντων. Για χρόνια ολόκληρα βλέπαμε τις δυαδικές αυτές μάχες μεταξύ ανθρώπων. Ηρθε, λέει ο φιλόσοφος Σερ, η ώρα να δούμε έναν τρίτο παίκτη να μπαίνει στο παιχνίδι και αυτός είναι ο κόσμος συνολικά. Ολα τα πράγματα επάνω στον πλανήτη, οργανικά, αδρανή, έμβια, είναι ο νέος κόσμος.

• Τα πάντα έχουν αλλάξει

Ο Μισέλ Σερ για να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα έχει προηγουμένως διαπιστώσει ότι οι μεγάλες αλλαγές που έχουν συμβεί ως τώρα στην ανθρώπινη κοινωνία έχουν προκαλέσει τεκτονικούς σεισμούς. Εξακολουθούμε να ζούμε από τα τρόφιμα που παράγει η γη, αλλά οι αγρότες από το 50% που ήταν στην πατρίδα του σήμερα δεν είναι παρά μόλις 2%. Οι μετακινήσεις έχουν αλλάξει: υπολογίζεται ότι το 2008 ταξίδεψαν 2,3 δισ. άνθρωποι, σχεδόν το 1/3 της ανθρωπότητας. Το προσδόκιμο ζωής έχει μεγαλώσει. Η πληροφορική αλλάζει τις σχέσεις. Το «συνδετικό» αντικαθιστά το «συλλογικό» και ο άνθρωπος συνδέεται με περισσότερο κόσμο αλλά κατά μόνας. Τα πάντα έχουν αλλάξει, γι΄ αυτό και δικαιολογημένα ο φιλόσοφος θα αναρωτηθεί: «Πείτε μου τώρα κάτι που δεν είναι σε κρίση».

• Επιστήμη και ηθική

Ο Μισέλ Σερ εκτιμά ότι οι θεσμοί μας είναι αναντίστοιχοι με τις αλλαγές που έχουν συμβεί στην ανθρώπινη ιστορία. Δεν μπορούν πια να υπηρετήσουν τον κόσμο. Τόσα χρόνια ο άνθρωπος σημείωνε πρόοδο κάθε φορά που κυριαρχούσε επάνω σε ένα κομμάτι της φύσης. Η φύση ήταν παντοδύναμη και ο άνθρωπος πεπερασμένος. Σήμερα τα πράγματα έχουν αντιστραφεί: ο άνθρωπος είναι ο κυρίαρχος και η φύση πεπερασμένη. Πώς θα σταματήσει το Κακό; Ο Σερ προτείνει ένα τριαδικό σύστημα: επιστήμη- κοινωνία- βιογαία. Στη βιογαία ανήκουν όλα τα έμβια όντα της γης μαζί με τη Γη. Προτείνει τη δημιουργία ενός παγκόσμιου οργανισμού (όχι διεθνούς) που θα καλείται WΕFLΑ (Water, Εarth, Fire, Living). Αυτοί για τους οποίους προσδοκά να γίνουν το «κινούν σημείο» είναι οι επιστήμονες. Αυτοί μπορούν να σώσουν τη βιογαία, να μιλήσουν για το κοινό καλό εναντίον του προσίδιου κακού (σ.σ.: προσίδια λέγεται η πράξη που γίνεται προς ίδιον όφελος).

Οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι ηθικοί, να ορκιστούν ενώπιον της φύσης και των ανθρώπων πως ποτέ δεν θα χρησιμοποιήσουν τις ανακαλύψεις και γνώσεις τους εις βάρος της βιογαίας. Θα δημιουργηθούν έτσι οι επιστήμες της ζωής και της γης που θα είναι προς όφελος όλων, γης και έμβιων όντων, χωρίς να υπάρχει κάποιος κυρίαρχος. Ο τρόπος με τον οποίο θα προχωρεί ο κόσμος από εκείνη τη στιγμή και μετά θα στηρίζεται στην «ηπιότητα» σε αντίθεση με τη «σκληρότητα» που κυριαρχεί ως σήμερα. Ολες οι ανακαλύψεις που βοήθησαν την ανθρώπινη κοινωνία, λέει ο Σερ, ήταν ήπιες: γραφή, τυπογραφία και ηλεκτρονικός υπολογιστής. «Σημαντική δεν ήταν η πέτρα αλλά το τι είχε γραφεί πάνω σε αυτήν». Με αυτό το μότο ο φιλόσοφος Μισέλ Σερ υπόσχεται ότι θα επανέλθει με ένα άλλο βιβλίο όπου θα αναλύει τον ήπιο τρόπο ανάπτυξης αυτού του μελλοντικού κόσμου.

• Μια νέα σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο

Ο Μισέλ Σερ, γάλλος φιλόσοφος με καίριες παρεμβάσεις στα του καιρού μας, με αυτό το βιβλίο θέτει νέα θέματα για συζήτηση.

Σήμερα, κατά τον Σερ, βιώνουμε έναν τεκτονικό σεισμό που είναι η σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο. Ολος ο πολιτισμένος κόσμος δομήθηκε επάνω στην τριάδα θεοτήτων: στον Δία (θρησκεία), στον Αρη (πόλεμος)

και στον Κύρινο (οικονομία). Τα πρώτα χρόνια η ανθρώπινη ιστορία εξελίχθηκε με τη θρησκεία, αργότερα με τους πολέμους και τους τελευταίους αιώνες με την οικονομία. Ο Δίας έπεσε, ο Αρης δεν είναι πια αποτελεσματικός, οι μεγάλες πολεμικές μηχανές ηττώνται από μικρούς λαούς.

Μήπως, αναρωτιέται ο Σερ, ήρθε η εποχή της πτώσης του Κυρίνου;

Μήπως ήρθε το τέλος της αγοράς, το τέλος της οικονομίας ως επικυρίαρχου του κόσμου; Ο Μισέλ Σερ σκέφτεται πίσω από αυτά που βλέπουμε, πίσω από αυτά που μας