Βασίλης Αλεξάκης: "Η πρώτη λέξη"

Οι λέξεις για τον Βασίλη Αλεξάκη είναι "προϊόντα διαλόγου". "Δεν πρέπει να βλέπουμε τις λέξεις ως κλειστούς χώρους" έλεγε χθες το μεσημέρι στο λιτό διαμέρισμά του μιλώντας για το τελευταίο του μυθιστόρημα "Η πρώτη λέξη" (εκδ. Εξάντας), το οποίο, μετά την επιτυχημένη ώς τώρα γαλλική διαδρομή του, η οποία του χάρισε πολλαπλές εκδόσεις αλλά και μια υποψηφιότητα για το σημαντικό βραβείο "Γκονκούρ", μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά.

Η γλώσσα και η γοητεία των λέξεων παίρνει και σ' αυτό το βιβλίο του πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς η ηρωίδα του μετά τον θάνατο του αδελφού της καταπιάνεται με τη δική του έρευνα και αναζητεί την πρώτη λέξη που άρθρωσε ο άνθρωπος. Την πρώτη αυτή λέξη δεν αποκάλυψε χθες ο συγγραφέας αν τη βρήκε τελικά η ηρωίδα του.

Η γλώσσα και η γοητεία των λέξεων παίρνει και σ' αυτό το βιβλίο του πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς η ηρωίδα του μετά τον θάνατο του αδελφού της καταπιάνεται με τη δική του έρευνα και αναζητεί την πρώτη λέξη που άρθρωσε ο άνθρωπος. Την πρώτη αυτή λέξη δεν αποκάλυψε χθες ο συγγραφέας αν τη βρήκε τελικά η ηρωίδα του. Ωστόσο μας έδωσε μια καλή εικόνα από τη διαδικασία της συγγραφής του μυθιστορήματος, μιλώντας για την "άχαρη" περίοδο που παρεμβάλλεται από τη στιγμή που τελειώνει ένα μυθιστόρημα μέχρι να βρει το θέμα του επόμενου.

"Όταν βρήκα το θέμα του βιβλίου, μου άρεσε η ιδέα της αναζήτησης της πρώτης λέξης. Ωστόσο δύο φόβοι με κυρίευσαν. Ο πρώτος ήταν ότι κάποιος μπορεί να έχει γράψει αυτό το βιβλίο και ο δεύτερος ότι μπορεί αυτή η λέξη να είναι ήδη γνωστή". Έτσι άρχισε η έρευνά του. Μίλησε με γλωσσολόγους, παλαιοντολόγους, νευροβιολόγους, αλλά και με κωφάλαλους, διότι "φαίνεται ότι η πρώτη γλώσσα ήταν νοηματική". Υπάρχει μάλιστα, μας έλεγε, μια θεωρία ότι η πρώτη λέξη ειπώθηκε από έναν ηλικιωμένο προκειμένου να αποτρέψει έναν εμφύλιο σπαραγμό.

Η τεράστια έρευνα που απαίτησε τούτο το βιβλίο έδωσε "μεγάλη χαρά" στον συγγραφέα. "Αισθάνθηκα τυχερός που τόσοι επιστήμονες μου αφιέρωναν τόση ώρα και μου μετέδιδαν τη γνώση τους. Ακόμα και για τον εγκέφαλό μου και τη λειτουργία του έμαθα. Όμως όλα αυτά συνθέτουν ένα δοκίμιο, το οποίο εμένα δεν με ενδιαφέρει. Αυτές οι πληροφορίες έπρεπε να γίνουν ένα μυθιστόρημα γιατί εμένα μ' ενδιαφέρει το παραμύθι πιο πολύ από τις λέξεις, πιο πολύ από τη γλώσσα. Και μ' ενδιαφέρει αυτό το παραμύθι να αρέσει και σ' εμένα".

Λίγο πριν από τη συγγραφή του βιβλίου ο Βασίλης Αλεξάκης έχασε τον αδελφό του. "Θυμάμαι, πριν πεθάνει, μου είπε ότι θα ήθελε να μάθει ποια ήταν η πρώτη λέξη του ανθρώπου". Κάπως έτσι τη θέση του αδελφού του στο μυθιστόρημα πήρε η αδελφή του Μιλτιάδη, καθηγητή Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο, ο οποίος πριν πεθάνει αναζητούσε αυτή την πρώτη λέξη και στην κηδεία του εκείνη υποσχέθηκε ότι θα τη βρει.

Ωστόσο ο Βασίλης Αλεξάκης το ξεκαθάρισε: "Οι κουβέντες περί αυτοβιογραφίας δεν έχουν νόημα. Από τη στιγμή που τα πράγματα γίνονται λέξεις και μπαίνουν στο μυθιστόρημα όλα είναι φανταστικά. Την επιλογή την κάνει ο μύθος που κατασκευάζω. Ο στόχος δεν είναι να μιλήσω για τον αδελφό μου, αλλά να γράψω ένα καλό μυθιστόρημα".

Έτσι έγραψε "μια ερωτική ιστορία μεταξύ δύο αδελφιών, η οποία ξετυλίγεται μέσω του θανάτου και της έρευνας για τις λέξεις". Κι αν ο φόβος για τον συγγραφέα ήταν μήπως αυτό το βιβλίο έχει ξαναγραφτεί, για την ηρωίδα του είναι μήπως κάποιος γλωσσολόγος τής αποκαλύψει την πρώτη λέξη "και διακόψει τον διάλογο με τον αδελφό της. Μιλάει πολύ περισσότερο τώρα μαζί του απ' όταν ήταν ζωντανός".

Ξεκινώντας το βιβλίο, ο Αλεξάκης δεν ήξερε ότι η πρώτη γλώσσα που μιλήθηκε ήταν η νοηματική. "Αυτή η γλώσσα έχει δύο μειονεκτήματα: δεν μιλιέται τη νύχτα και είναι πολύ κουραστική, γι' αυτό πολύ περιεκτική. Αν μιλούσαμε όλοι στη νοηματική, φαντάζεσαι ότι θα μπορούσε ο Φιντέλ να βγάζει λόγους τεσσάρων ωρών; Θα ήμασταν όλοι μας λιγότερο φλύαροι, θα γινόμασταν πιο ουσιαστικοί". Άλλωστε για τον συγγραφέα "οι λέξεις είναι προϊόντα διαλόγου, ως εκ τούτου δεν πρέπει να τις βλέπουμε ως κλειστούς χώρους. Όλες οι γλώσσες δαθέτουν γέφυρες που μας επιτρέπουν να πηγαίνουμε από τη μια στην άλλη. Οι γλώσσες είναι μια χαρά, οι άνθρωποι χωλαίνουν". Γι' αυτό και για τον Β. Αλεξάκη "οι εθνικιστικοί ισχυρισμοί που χρησιμοποιούν τις γλώσσες είναι παράλογοι". [Η ΑΥΓΗ: 07/04/2011]