Το άγχος της ελευθερίας και της λύτρωσης

Mυθιστόρημα εμπνευσμένο από την υπόθεση του αιμομίκτη πατέρα Φριτζλ στην Αυστρία

• Της Κατερινας Σχινα, Η Καθημερινή, Σάββατο, 30 Aπριλίου 2011

• ΕΜΑ ΝΤΟΝΑΧΙΟΥ: Το δωμάτιο, μετ.: Εφη Τσιρώνη, εκδ. Ψυχογιός

Τι σημαίνει ακριβώς ο εγκλεισμός; Υπάρχει πράγματι εγκλεισμός όταν η αντίστροφη κατάσταση είναι απολύτως άγνωστη; Μήπως είναι πιο δύσκολο να διαλέγεις ελεύθερα, από το να σου προσφέρεται μονάχα μία δυνατότητα προς επιλογή; Ο Τζακ είναι ένα πεντάχρονο αγοράκι που ζει στο Δωμάτιο με τη μαμά του, ένα χώρο δίχως παράθυρα, μ’ ένα μικρό φεγγίτη κάπου ψηλά, με την πόρτα μονίμως κλειδωμένη, εκτός από τις φορές που το μόνο πρόσωπο που παρεμβαίνει στη σχέση Τζακ και Μαμάς, ο Σατανίκ, ανοίγει με κωδικό και μπαίνει για να κοιμηθεί με τη μαμά του ή να ανανεώσει τις έτσι κι αλλιώς λιγοστές τους προμήθειες.
Τότε ο Τζακ πρέπει να κοιμηθεί στην ντουλάπα περιμένοντας να σταματήσουν οι τριγμοί του κρεβατιού, το Δωμάτιο να ξαναγυρίσει στη θέση του και εκείνος να επιστρέψει στην αγκαλιά του μοναδικού ανθρώπου που έχει αγγίξει και αισθανθεί. 

Ο κόσμος του δεν είναι ασφυκτικός, ούτε ζοφερός. Eχει μεταβεί από τη μήτρα της μητέρας του σε μιαν άλλη, προστατευμένη, ενδιαφέρουσα, γεμάτη χρώματα και δραστηριότητες -ως και γυμναστική- γεμάτη θαύματα και εκπλήξεις: μιαν ασφαλή φωλιά, με αντικείμενα φιλικά που ονοματίζονται με κεφαλαία, σαν ζωντανές υπάρξεις, και με μικρές τελετουργίες που ορίζουν τον απέραντο χρόνο, απέραντο και στάσιμο, αφού δεν τεμαχίζεται παρά μόνο από αυτές. Μαθαίνει μέσα από ελάχιστα βιβλία, από τα μαθήματα της μαμάς του, κι από τις θολές εικόνες της τηλεόρασης. Ανάμεσα στις «λεξόπιτες» που φτιάχνει με τη μητέρα του και τα τραγουδάκια που του μαθαίνει, είναι ευτυχισμένος. Δεν ξέρει ότι είναι φυλακισμένος εκεί μέσα από τον παρανοϊκό απαγωγέα της μητέρας του, και πως όταν θα το μάθει θα υποχρεωθεί να γίνει εκείνος ο υπερήρωας - λυτρωτής.

Η Ντόναχιου εμπνεύστηκε την ιστορία της από την υπόθεση Φριτζλ στην Αυστρία (του αιμομίκτη πατέρα που απέκτησε επτά παιδιά με την κόρη του - μ’ όλο που εδώ ο απαγωγέας και πατέρας του μικρού Τζακ είναι ένας άγνωστός της), και την υφαίνει με πραγματικά εντυπωσιακή δεξιότητα. Ιδωμένη από την πλευρά του παιδιού και αφηγημένη με τη δική του φωνή (η μεταφράστρια Νίκη Τσιρώνη μετέφερε με λεπτότητα και ευρηματικότητα τις γλωσσικές επινοήσεις του μικρού Τζακ) η ιστορία είναι πάνω απ’ όλα ένας γλωσσικός θρίαμβος. Η συγγραφέας αναδιευθετεί τη γλώσσα για να την προσαρμόσει στο γνωστικό πεδίο του παιδιού: το χάσμα ανάμεσα στη δική του και τη δική μας αντίληψη είναι συγκινησιακά φορτισμένο, και συνάμα ανάλαφρο, αυτονόητο και φυσικό.

Ο ιστός που διαπερνά την αφήγηση, είναι ένας βαθύς στοχασμός για τον πρωταρχικό δεσμό μητέρας και παιδιού, για τη δύσκολη ισορροπία εγγύτητας και αυτονομίας, για το άγχος της ελευθερίας. Μυθιστόρημα ανοιχτό σε πολλαπλές αναγνώσεις, ψυχολογική, κοινωνιολογική, ηθική.