Ενα κείμενο «μουσικό ψηφιδωτό»

• Νατάσα Χατζιδάκι: «Συνάντησέ την, το βράδυ», νουβέλα (α΄έκδοση, «Μικρή Εγνατία», 1979), «Πλέθρον», Αθήνα 2009, σελ.: 138

• Του Μακη Πανωριου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Tρίτη, 12 Iανoυαρίου 2010

ΝΟΥΒΕΛΑ. Η ουσιώδης, επαναστατική τομή στη λογοτεχνία, έγινε στη δεκαετία του 1960-’70 με τη θριαμβευτική είσοδο στον χώρο της πεζογραφίας του αντιμυθιστορήματος. Ηταν μια κίνηση εσωτερικής ανάγκης επαναπροσδιορισμού του Λόγου και της Λέξης, ως λειτουργικά όργανα δημιουργίας λογοτεχνικού έργου με υπαρξιακό υπόβαθρου που θα έκφραζε το σύγχρονο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι. Στην πρωτοποριακή κίνηση, που ξεκινά απ’ τη Γαλλία με μια μικρή ομάδα «επαναστατών» συγγραφέων, τα λογοτεχνικά κείμενα των οποίων θα ξαναδώσουν στη «δημιουργική γραφή» την πραγματική σημασία της, γρήγορα προστέθηκε και η ελληνική «φωνή» με ανάλογα κείμενα. Σ’ αυτές ακριβώς ανήκει και ο «ήχος» της Νατάσας Χατζιδάκι.

Η ανά χείρας νουβέλα της θεωρήθηκε στην εποχή της σήμα κατατεθέν του νέου κινήματος, διότι εξέφραζε με τον πλέον σημαντικό τρόπο το πνεύμα της νέας γραφής. Οι σελίδες της λειτουργούσαν ως αποχαιρετισμός της κλασικής αφηγηματικής φόρμας, και ως χαιρετισμός της νέας.

Στο κέντρο της μια νέα γυναίκα, απαλλαγμένη απ’ τη μυθολογία της ψυχογραφίας, κυκλοφορεί μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου, μ’ ένα πλήθος πρόσωπα να κινούνται γύρω της σαν χορός μοντέρνας τραγωδίας χωρίς την υστερία των παραδοσιακών κραυγών. Το υποτυπώδες αυτό μυθολογικό σχήμα χρησιμεύει ως πρόσχημα στη συγγραφέα, προκειμένου να σχεδιάσει έναν ποιητικό πίνακα ο οποίος ανά πάσα στιγμή καταθέτει τα διαπιστευτήρια ενός τραυματισμένου κόσμου. Οι επιμέρους σκηνές και εικόνες του με την ποιητική ρευστότητά τους, χωρίς ωστόσο να τους λείπει η πυκνότητα -και το συμπαγές- εισδύουν οι μεν εντός των δε, ενώ τα πρόσωπα, υπερβαίνοντας την καθημερινότητά τους αποκτούν μια υπαρξιακή υπόσταση. Υπό αυτή την έννοια ο Λόγος, πυκνός και συγκεκριμένος, μεταμορφώνεται σε κινηματογραφική εικόνα που μεταδίνει ένα εσωτερικό μήνυμα. Με αυτή τη λειτουργικότητά του, «κατασκευάζει» μια πολυφωνική τοιχογραφία ενός κόσμου που συνεχώς αυτοαποκαλύπτεται και αυτοαποκρυπτογραφείται. Υπό ευρεία έννοια δεν «αφηγείται», αλλά μεταστοιχειώνεται σε «μυθικό όχημα» που μεταφέρει τον αναγνώστη στην «ποιητική καρδιά» του συμβάντος. Διατηρώντας, ωστόσο, την ασφαλή απόσταση απ’ αυτό, τον αφήνει να επικοινωνήσει με τη μυστική ουσία του. Κι έτσι, το κείμενο εμφανίζεται ως «μουσικό ψηφιδωτό» που η κάθε ψηφίδα του λειτουργεί ως ποίημα αυτοτελές, αλλά όλες μαζί ποιητικογραφούν -ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός- το τραγούδι του σύγχρονου κόσμου. Οι νότες που συνθέτουν αυτή την πικρή ελεγεία είναι μια λογοτεχνία κραυγή, θρήνος, κλαυσίγελος, βλέμμα, σιωπή, ανάσα = ένα «μυθικό μυθιστόρημα» εντός του οποίου ο αποδέκτης του έρχεται αντιμέτωπος με τον υπαρξιακό εαυτό του, τον οποίον και καλείται να επαναπροσδιορίσει.