Κερδισμένοι στη μετάφραση

Δύο από τους πιο καταξιωμένους στο εξωτερικό έλληνες συγγραφείς, ο Πέτρος Μάρκαρης και ο Απόστολος Δοξιάδης, μιλούν για το άκρως ανταγωνιστικό εκδοτικό τοπίο των ξένων αγορών

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ, Επτά, Κυριακή 24 Ιανουαρίου 2010

Το πρόβλημα είναι παλιό και γνωστό. Η ελληνική πεζογραφία δυσκολεύεται να εξασφαλίσει περίοπτη θέση στις αγορές του εξωτερικού. «Οι πωλήσεις δικαιωμάτων σε Αγγλία και ΗΠΑ έχουν δυσκολέψει ακόμα περισσότερο», παραδέχεται η Αννα Πατάκη από τον ομώνυμο οίκο, «ενώ και η Γαλλία, που έδειχνε πιο ανοιχτή πριν από λίγα χρόνια, δείχνει πλέον πιο επιφυλακτική. Η κατάσταση επιδεινώνεται και από το γεγονός ότι έχει πάψει η κρατική επιχορήγηση μεταφράσεων προς ξένες γλώσσες. Αντίθετα, στην Τουρκία τρέχει μ' επιτυχία το πρόγραμμα επιδοτήσεων Teda και σε κυνηγάνε να σου δώσουν χρήματα για να μεταφράσεις Τούρκους στα ελληνικά!»

Οπως και να 'χει, από το 2000 μέχρι και τον περασμένο Δεκέμβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, 738 μυθιστορήματα, νουβέλες και συλλογές διηγημάτων με ελληνική υπογραφή μεταφράστηκαν σε 33 γλώσσες. Ενώ όμως αρκετοί καταξιωμένοι συγγραφείς συνεργάζονται με ξένους οίκους -από την Καρυστιάνη, τον Μάτεσι την Γαλανάκη και τον Θέμελη ως την Τριανταφύλλου, τον Σταμάτη, τον Στάικο, τη Μιχαλοπούλου ή τον Χατζηγιαννίδη- στο εμπορικό πεδίο τουλάχιστον, μόνο δύο κατάφεραν να ξεχωρίσουν: ο Πέτρος Μάρκαρης και ο Απόστολος Δοξιάδης.

Ο πνευματικός πατέρας του αστυνόμου Χαρίτου και ο δημιουργός του «Logicomix», που ανανέωσε τη μαθηματική λογοτεχνία με το «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ», μπορούν να το καυχηθούν: μέσα στην τελευταία δεκαετία είδαν τα έργα τους ν' ανατυπώνονται σε δεκάδες ξένες γλώσσες, με τους ίδιους να συνυπάρχουν επί ίσοις όροις πλάι σε συγγραφείς του κεντροευρωπαϊκού και του αγγλοσαξονικού χώρου αντίστοιχα. Τι αλλαγές εκδοτικών ηθών διαπίστωσαν, άραγε, σ' αυτό το διάστημα; Τι τύχη επιφυλάσσουν οι μεγάλοι οίκοι σε μεταφρασμένα βιβλία που δεν εμπίπτουν σε συγκεκριμένο είδος; Και πόσο αποφασιστικός είναι τελικά ο ρόλος των έντιτορ και των λογοτεχνικών πρακτόρων;

«Ο αγγλόφωνος χώρος», λέει ο Απόστολος Δοξιάδης, «ήδη πριν από δέκα χρόνια ήταν ασύγκριτα πιο εσωστρεφής σε εξωτερικές φωνές, με πολύ πιο αναπτυγμένη τη λογική του βιβλίου ως προϊόντος που οφείλει να καλύψει και με το παραπάνω τα έξοδά του. Δεν μιλώ για πανεπιστημιακές εκδόσεις, αλλά για οίκους που διεκδικούν θέση στα μεγάλα βιβλιοπωλεία, συμπεριλαμβανομένων και των πιο ποιοτικών από αυτούς, όπως ο "Faber" ή ο "Bloombury". Η οικονομική κρίση, όμως, και η επερχόμενη λαίλαπα των e-books έχουν κάνει τους εκδότες ακόμα πιο συντηρητικούς και η διάθεση για ρίσκο έχει σχεδόν εκμηδενιστεί. Το μεγαλύτερο δε πλήγμα δέχεται το literary fiction. Το είδος δηλαδή του βιβλίου που θα μπορούσε να είναι υποψήφιο για Μπούκερ ή για Πούλιτζερ, αυτό που καλλιεργούν οι περισσότεροι απ' όσους θεωρούμε καλούς συγγραφείς»... ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ