Εξωτερική πραγματικότητα και ανθρώπινες σχέσεις

Στη «Λύπη των άλλων» αναγνωρίζεται η κορύφωση της δημιουργικής ύπαρξης του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου με τη γλώσσα

• Κώστας Γ. Παπαγεωργίου «Η λύπη των άλλων». Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2009, σελ. 80

ΠΟΙΗΣΗ. Στον χώρο της δημιουργικής γραφής τα λογοτεχνικά κείμενα του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου λειτουργούν ως ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες παραδειγματικές εφαρμογές, τόσο επειδή προβάλλουν συγκεκριμένες θεματικές σταθερές που αποδεικνύουν την εξέλιξη κειμενικού σύμπαντος, όσο και επειδή αποτελούν πρωτότυπες προτάσεις σε ό,τι αφορά τη χρήση της γλώσσας για τη διατύπωση και διεκπεραίωση του μηνύματος.

Στο πλαίσιο αυτών των προτάσεων ανήκουν κείμενα που εντάσσονται τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία και περαιτέρω ορισμένα ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα κείμενα όπου εντοπίζονται σε έναν ευρηματικό συνδυασμό στοιχεία που παραβιάζουν τα συμβατικά όρια ανάμεσα στην ποίηση και την πεζογραφία ως δύο διαφορετικά κατά την κοινή χρήση γραμματολογικά είδη, δηλαδή στοιχεία που αποτελούν τεκμήρια ενιαίου δημιουργικού λόγου, όπως ακριβώς αναγνωρίζονται (και) στο παρόν βιβλίο του Κ. Γ. Παπαγεωργίου με τον τίτλο «Η λύπη των άλλων».

Το βιβλίο αποτελείται από σαράντα έξι κείμενα οργανωμένα σε πέντε ενότητες, καθεμιάς των οποίων προτάσσεται κειμενικό τεμάχιο (φράση, πρόταση, συνδυασμός προτάσεων). Τα κειμενικά αυτά τεμάχια λειτουργούν ως προειδοποίηση ή πυρηνική διατύπωση για τη θεματική ανάπτυξη των κειμένων στις αντίστοιχες ενότητες.

Τον κειμενικό κόσμο στο παρόν βιβλίο προσδιορίζουν η αντιπαράθεση του ανθρώπου προς την εξωτερική πραγματικότητα, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις, και η διαδικασία για τη μετάλλαξη αυτής της αντιπαράθεσης σε εσωτερικό κόσμο, δηλαδή εντέλει σε περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου, ως υλικό εν προόδω για την ανάπτυξη βασικής θεματικής σταθεράς στο λογοτεχνικό έργο του Κ. Γ. Παπαγεωργίου.

Ο άνθρωπος προσλαμβάνει την εξωτερική πραγματικότητα μέσα από τη βιωματική σχέση με αυτήν, αποκτά αυτογνωσία και δημιουργεί εσωτερικά τοπία που συνθέτουν τον εσωτερικό κόσμο. Η ύλη και η ενέργεια από τον εξωτερικό κόσμο μεταλλάσσονται σε εσωτερικά τοπία με τη συνδρομή της βούλησης συνεπικουρούμενης από τις αισθήσεις (μεταξύ των οποίων πρώτη η όραση).

Κεντρικό χώρο στον εσωτερικό κόσμο κατέχουν τα στοιχεία της φύσης που διαθέτουν υπόσταση και ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και διατηρούν διάλογο με τον άνθρωπο. Τα εσωτερικά τοπία αποτελούν στην ουσία εκδοχές του τρόπου, με τον οποίον η φύση μιλά στον (εσωτερικό) άνθρωπο.

Στον εσωτερικό κόσμο ο χρόνος παρίσταται ως τεκμηρίωση του υλικού της μνήμης που αναδύεται από τα βαθύτερα στρώματα του εσωτερικού ανθρώπου μόλις φθάσει το οριακό πλήρωμα του προσωπικού ή βιωματικού χρόνου, όπως αυτό μετριέται κυρίως με οριστικές και αμετάκλητες απουσίες.

Ακολουθώντας τις αέναες εναλλαγές στον φυσικό χρόνο, ο προσωπικός ή βιωματικός χρόνος έχει επίσης κυκλική ροή, επομένως υπάρχει ένωση τέλους και αρχής ως βασικός κανόνας για την τακτοποίηση του περιεχομένου της μνήμης.

Μέσα στο ευρύ πεδίο της εσωτερικής πραγματικότητας τα αντανακλαστικά του παρελθόντος αποτελούν βασικό υλικό για τον υποκειμενικό χωρόχρονο ως τόπο διαρκούς επιστροφής, πράγμα άλλωστε που ισχύει και για το συνειδησιακό υλικό που εντοπίζεται στην περιοχή του ύπνου και των ονείρων.

Στον ορίζοντα του υποκειμενικού χωρόχρονου τοποθετείται ο θάνατος ως μια μη μετρήσιμη διάσταση ή ως δυνητική μεταζωή. Σ’ αυτό το πλαίσιο η υλική απουσία αποτελεί βιωματική παρουσία με τη διαρκή επίκληση των απόντων, όπου ισχύει σύμπτωση τέλους και αρχής με σημασιολογικό κώδικα (σημαίνον) το όνομα που λειτουργεί ως ταυτότητα δυναμικής της ανθρώπινης ύπαρξης πέραν των συμβατικών ορίων.

Εδώ εντοπίζεται ο κεντρικός θεματικός άξονας που προσδιορίζει την οργάνωση των σημαινομένων στο παρόν βιβλίο: Η γλώσσα αποτελεί το πεδίο ανάπτυξης όλων των δυνατοτήτων της ανθρώπινης ύπαρξης κατά παραβίαση των συμβατικών συνθηκών που την περιορίζουν στη διάσταση της εξωτερικής πραγματικότητας, επομένως η γλώσσα αποτελεί απόλυτο εργαλείο για τη δημιουργία της εσωτερικής πραγματικότητας και μοναδική δίοδο για την επίσκεψη στους σημασιολογικούς και συναισθηματικούς τόπους αυτής.

Με αυτή την προϋπόθεση, ο Κ. Γ. Παπαγεωργίου θέτει το μεγάλο ζήτημα της ανθρώπινης επικοινωνίας στην πλέον δραματική διάστασή της όπου ισχύει πόνος, πένθος, έλεος, οικτιρμός, ευσπλαχνία, συμπόνοια για τον άνθρωπο εξ υποκειμένου και εξ αντικειμένου. Αυτή η υπόθεση εργασίας οδηγεί και στην ανάγνωση του τίτλου του βιβλίου.

Ολο αυτό το υλικό διεκπεραιώνει η βιωματική χρήση της γλώσσας με τη στερεή οικονομία αφηγηματικού και ενίοτε παραβολικού λόγου ως βάση για την οργάνωση της μορφής των κειμένων στο παρόν βιβλίο. Παράλληλα, πρόκειται για κείμενα πυκνά, με έντονο ρυθμό ως αποτέλεσμα παρηχήσεων, αλλά και αποκλίσεων από την κοινή χρήση της γλώσσας και με ευρύτατη χρήση της μεταφοράς που προσδιορίζει τον ιδιαίτερο, μετα-υπερρεαλιστικό χαρακτήρα των κειμένων. Με τον τρόπο αυτό στο παρόν βιβλίο αναγνωρίζεται μια πρωτότυπη μορφή ενιαίου λόγου ως προϊόν της δημιουργικής σχέσης του συγγραφέα με τη γλώσσα.

Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσονται επίσης η σύνθεση μιας εκτενούς τοιχογραφίας γραμματικών εικόνων, καθώς και η μεταγλωσσικότητα των κειμένων που αναγνωρίζεται στη χρήση της γλώσσας ως λογοτεχνικού υλικού με έμφαση σε ζητήματα όπως: οπτικό και ακουστικό ίνδαλμα γλωσσικών στοιχείων, η γλώσσα ως φορέας σημασιών και συναισθημάτων, διαδικασία παραγωγής λόγου ως αποτέλεσμα εξόρυξης υλικού από τα βαθύτερα στρώματα του εσωτερικού ανθρώπου, προτεραιότητα στο βιωματικό αντίκρισμα της γλώσσας.

Κορύφωση της δημιουργικής σχέσης του Κ. Γ. Παπαγεωργίου με τη γλώσσα αναγνωρίζεται σε μια ενδιαφέρουσα μορφή διακήρυξης για τη δημιουργική γραφή (στο ποίημα με τον ειδοποιό τίτλο «Ποιητική»), όπου τίθεται η ισότιμη σχέση λόγου και σιωπής, η ταυτόχρονη συνύπαρξη ρητών και αρρήτων, που συνθέτουν έναν «αυξημένο» λόγο και οδηγούν στη δημιουργική ανάγνωση.

Είναι σαφές ότι ο Κ. Γ. Παπαγεωργίου συνεχίζει να τεκμηριώνει με τον παραστατικότερο τρόπο έναν δημιουργικό λόγο που προβάλλει υψηλή αισθητική και συνειδητή παραγωγή.

• Της Αλκηστης Σουλογιαννη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Tρίτη, 5 Iανoυαρίου 2010