Ενας μετρ του δημοσιογραφικού δοκιμίου

Σε μια εξαίρετη δίτομη έκδοση οι επιφυλλίδες του Μάριου Πλωρίτη στο «Βήμα» από το 1989 ως το 2004 καλύπτουν μια κρίσιμη περίοδο για την ελληνική και παγκόσμια ιστορία

• Α. ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ 
• ΤΟ ΒΗΜΑ:  20/03/2011

Τα δημόσια πράγματα ορίζουν το σύνολο του έργου του Μάριου Πλωρίτη όπως εκφράστηκε σε δύο βασικά πεδία: το θέατρο και τον Τύπο. Στο θέατρο γιατί αποτελεί μια από τις κυριότερες αποτυπώσεις της κουλτούρας των ηθών και στον Τύπο (στον οποίο ανήκουν τόσο τα βιβλία όσο και τα πάσης φύσεως έντυπα) γιατί είναι ο μείζων κοινωνικός καθρέφτης. Η παράδοση αυτή είναι η μεγάλη κληρονομιά του 19ου αιώνα η οποία όρισε και τον 20ό. Ο Πλωρίτης και ο Τερζάκης αποτελούν τους κύριους εκφραστές της στη χώρα μας.  

Η σχέση των ελλήνων συγγραφέων και διανοουμένων με τον Τύπο χρονολογείται από τότε που έχουμε Τύπο στη νεότερη ελληνική ιστορία, αλλά με τον Τερζάκη και τον Πλωρίτη η παλιά δημοσιογραφική επιφυλλίδα αποκτά νέες διαστάσεις και γίνεται αυτό που σήμερα ονομάζεται διεθνώς «δημοσιογραφικό δοκίμιο». Οπου αποτυπώνονται τα ειδοποιά γνωρίσματα της στιγμής αλλά ταυτοχρόνως κρίνονται με βάση την παράδοση του παρελθόντος κι έτσι προβάλλονται στο μέλλον. Τέτοια είναι η μεγάλη πρόκληση της μαθητείας στο παρόν. Και αυτή αντιμετώπισε ο Πλωρίτης στις επιφυλλίδες του στο «Βήμα», που όλες μαζί δεν συνιστούν απλώς το χρονικό μιας εποχής αλλά μας δίνουν την εικόνα του κόσμου που μας κληροδοτήθηκε και των αιτίων που πήρε τη μορφή την οποία έχει σήμερα.  

Το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων εξέδωσε προσφάτως σε δύο τόμους μια εκτενή επιλογή από τις επιφυλλίδες που δημοσίευσε στο «Βήμα» ο Μάριος Πλωρίτης από το 1989 ως το 2004. Είναι μια πολύτιμη έκδοση την οποία επιμελήθηκαν εξαιρετικά ο Θανάσης Θ. Νιάρχος και ο Αντώνης Φωστιέρης.  

Ο Μάριος Πλωρίτης έγραφε στο «Βήμα» από το 1965 σταθερά ως τον θάνατό του το 2006 (εκτός από την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, όταν είχε καταφύγει αυτοεξόριστος στο Παρίσι). Η περίοδος όμως που καλύπτουν οι επιφυλλίδες αυτές (1989-2004) είναι από τις πιο κρίσιμες της μεταπολεμικής ιστορίας, αφού τα παγκόσμια πράγματα ορίστηκαν από γεγονότα μείζονος σημασίας: από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης ως την τρομοκρατική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου και την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Στην Ελλάδα ταυτοχρόνως ζήσαμε μεγάλες πολιτικές ανακατατάξεις αλλά και ριζικές αλλαγές, με κυριότερη την υιοθέτηση του ευρώ. Τα πολιτιστικά δρώμενα καλύπτουν ταυτοχρόνως μια ευρύτατη θεματική περιοχή, γιατί για έναν μαχητικό διανοούμενο όπως ο Πλωρίτης πολιτική και πολιτισμός είναι αλληλένδετες έννοιες. Η παγκόσμια κουλτούρα επομένως συνιστά αστείρευτη πηγή αναλογιών και παραδειγμάτων. Μια άλλη, εξίσου αστείρευτη πηγή είναι η αρχαιοελληνική παράδοση, όπου δημιουργήθηκαν τα αρχέτυπα και οι μήτρες των ιδεών από τις οποίες προέκυψε ο νεότερος δυτικός κόσμος. Κι όλα τούτα συνδυάζονται αρμονικά σε μια σκέψη που τα ενοποιεί χωρίς να τα ομογενοποιεί, που τα συγκροτεί σε ενότητα χωρίς να απαλείφει τις ιδιαιτερότητές τους.  

Τα κείμενα του Πλωρίτη λοιπόν δεν είναι μόνο η προσωπική του κατάθεση στον δημόσιο βίο από την πλευρά του κριτή και του αναλυτή, αλλά και τεκμήρια μιας παραδειγματικής στάσης απέναντι στα μείζονα θέματα που θέτει το παρόν. Το πνεύμα που αποπνέουν έχει ορισμένα βασικά γνωρίσματα που συνιστούν και γνωρίσματα της προσωπικότητας του ίδιου του δημιουργού τους: αταλάντευτη και αδιαπραγμάτευτηγια να χρησιμοποιήσουμε μια λέξη της μόδας- πίστη στην ελευθερία, στη δημοκρατία, στο κράτος δικαίου και στα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη και ενεργό συμμετοχή στο κοινωνικό, στο πολιτικό και στο πολιτισμικό γίγνεσθαι. Ταυτοχρόνως πίστη στις αξίες της ελληνικής παράδοσης, η οποία ορίζεται από το μέγιστο παράδειγμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και των μεγάλων έργων που μας κληροδότησε στην τέχνη, στη φιλοσοφία, στην ποίηση και στο θέατρο, που όλα μαζί συνθέτουν έναν ανεπανάληπτο τρόπο ζωής. Ακόμη και τα αρνητικά παραδείγματα από τον αρχαίο κόσμο είναι εμπειρίες που αναλογικά κρινόμενες ορίζουν και τα πλαίσια δράσης του παρόντος.  

Οι επιφυλλίδες του Πλωρίτη προστίθενται σε ένα πολύπλευρο έργο: δοκιμιακό και μεταφραστικό. Μια πολύτιμη συμβολή στο παρόν και μια εξίσου πολύτιμη παρακαταθήκη για το μέλλον.