Η εξέλιξη στη διαμάχη για την κυκλοφορία έργων του Νίκου Καζαντζάκη ανοίγει το θέμα
- Tης Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, Παρασκευή, 25 Mαρτίου 2011
Στις 15 Μαρτίου εκδόθηκε η υπ' αριθμόν 346/2011 απόφαση του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με την οποία «απερρίφθησαν οι αιτήσεις αναίρεσης των αδελφών Θεοδώρας και Αναστασίας Σακλαμπάνη, εγγονών της αδελφής του Νίκου Καζαντζάκη, οι οποίες είχαν αμφισβητήσει τα πνευματικά δικαιώματα του εντολέα μου Πάτροκλου Σταύρου, επί του έργου του Νίκου Καζαντζάκη». Αυτό το δελτίο Τύπου έφτασε στα δημοσιογραφικά γραφεία στις 16 Μαρτίου από τους δικηγόρους του Πάτροκλου Σταύρου, γνωστοποιώντας την οριστική νομική κατάληξη ενός θέματος που απασχολεί αρκετά χρόνια όχι μόνο τη Δικαιοσύνη, όχι μόνο τους διεκδικητές των πνευματικών δικαιωμάτων του Νίκου Καζαντζάκη, αλλά και τη λογοτεχνική κοινότητα.
Ομως, αυτό το δελτίο Τύπου έκλεινε ένα, αλλά άνοιγε άλλα θέματα. Πρώτ' απ' όλα, το θέμα της Επιτροπής που σύστησε τον περασμένο Ιανουάριο το υπουργείο Πολιτισμού, με σκοπό την επανέκδοση του έργου του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα με ερμηνευτικά σχόλια και σημειώσεις από έγκυρους μελετητές και με τυπογραφική εμφάνιση που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες αισθητικές απαιτήσεις.
Μέλη αυτής της Επιτροπής (που δεν έχει συνεδριάσει ποτέ από τη σύστασή της) είναι οι: Αθανάσιος Αγαθός, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Δημήτριος Γουνελάς, Αγγελος Δεληβορριάς, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Τάκης Θεοδωρόπουλος, Μιχάλης Κοπιδάκης, Ελπινίκη Νικολουδάκη - Σουρή, Κωνσταντίνος Παπαδάκης, Νικόλαος Παπαδάκης, Δημήτρης Φίλιας, Σταμάτης Φιλιππίδης. Πανεπιστημιακοί, φιλόλογοι, μελετητές του έργου του Καζαντζάκη, άνθρωποι των γραμμάτων όλοι. «Κάποιοι παρέσυραν το υπουργείο Πολιτισμού να συστήσει επιτροπή» σημειώνεται στο δελτίο Τύπου, και ανακοινώνεται ότι ήδη ο κ. Σταύρου έχει προσφύγει στη Διοικητική Δικαιοσύνη, «για την ακύρωση της παράδοξης αυτής απόφασης...».
Τι καινούργιο δείχνει αυτή η εξέλιξη; Τις καλές προθέσεις αλλά τους άστοχους χειρισμούς του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού από τη μια -αν πράγματι δεν ενημέρωσε τον κ. Σταύρου όπως όφειλε- και, απ' ό,τι φαίνεται, τη διατήρηση της παρουσίας των ίδιων εκδόσεων του Νίκου Καζαντζάκη στα βιβλιοπωλεία της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Στις σημερινές «Αντιπαραθέσεις» ένα μέλος της Επιτροπής του ΥΠΠΟΤ, ο ομότιμος καθηγητής Γιώργης Γιατρομανωλάκης και ο δικηγόρος του Πάτροκλου Σταύρου, κ. Αντώνης Βγόντζας, τοποθετούνται καταρχήν για την ποιότητα και την επάρκεια των βιβλίων του Ν. Καζαντζάκη που σήμερα κυκλοφορούν, για την περίφημη -πλέον- επιτροπή του ΥΠΠΟΤ και για ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα, που ίσως είναι καιρός ν' ανοίξει: για το πνευματικά δικαιώματα, για τα χρόνια που μεσολαβούν από τον θάνατο του δημιουργού μέχρι την απελευθέρωσή τους, για τον ρόλο των κληρονόμων των πνευματικών δικαιωμάτων. Τα πνευματικά δικαιώματα του Καζαντζάκη απελευθερώνονται το 2027. Αν δεν υπάρξει διάθεση συνεννόησης, είναι πολύς ο καιρός...
«Η επιτροπή παραβιάζει νόμιμα δικαιώματα»
«Δεν συμμερίζομαι τη διαπίστωση για την ύπαρξη προβλημάτων στις εκδόσεις του έργου του Ν. Καζαντζάκη. Η επισήμανση αφορά ένα συγκεκριμένο κύκλο ανθρώπων, που διεκδικούν για τον εαυτό τους τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Γνωρίζω ότι σε πολλά έργα του Ν. Καζαντζάκη υπάρχουν αξιόλογα και πολυσέλιδα σημειώματα από πολύ γνωστά ονόματα στον χώρο των γραμμάτων. Και όσον αφορά την εμφάνιση, θα ήθελα να συζητήσω εναλλακτικές προτάσεις. Ομως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο “εκσυγχρονισμός” των έργων μεγάλων συγγραφέων είτε στη μορφή είτε στη στίξη είτε στην απλούστευση της στίξης είτε της μεταφοράς τους σε πιο σύγχρονη λαλιά είναι η εξαίρεση και συχνά το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται από αποτυχία. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στη δουλειά “εκσυγχρονισμού” του έργου του άλλου μεγάλου της ελληνικής λογοτεχνίας, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη».
Ο Αντώνης Βγόντζας απαντά και στο θέμα της περίφημης επιτροπής που σύστησε τον περασμένο Δεκέμβριο το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού για την προώθηση και φιλολογική επιμέλεια του έργου του Καζαντζάκη. «Ο Πάτροκλος Σταύρου αντιδρά στην ίδρυση της Επιτροπής, διότι παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα των οποίων είναι νόμιμος κάτοχος (η αναφορά σε αυτά από την υπουργική απόφαση είναι υποκριτική και προσχηματική). Διότι τον αγνοεί προκλητικά.
Δεν ρωτήθηκε ποτέ ούτε για την Επιτροπή ούτε για τη σύνθεσή της. Μερικά από τα πρόσωπα της Επιτροπής, υβρίζουν τον ίδιο, όσο και τη μνήμη της Ελένης Καζαντζάκη. Και, σε κάθε περίπτωση, ο Πάτροκλος Σταύρου έχει σημαντικό φιλολογικό έργο, είναι υπεύθυνος και έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στα πράγματα της Κύπρου». Και συμπληρώνει ο κ. Βγόντζας για τον θεσμό της πνευματικής ιδιοκτησίας: «Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι η πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί τον πιο πρόσφορο τρόπο χρηματοδότησης της πνευματικής δημιουργίας. Παρέχει στον δημιουργό τα αναγκαία οικονομικά οφέλη για να ζήσει και να συνεχίζει τη δημιουργία του και αποτελεί κίνητρο για πολιτιστική ανάπτυξη».
*Ο κ. Αντ. Βγόντζας είναι δικηγόρος και εκπροσωπεί τον κ. Πάτροκλο Σταύρου.
Μας ενδιαφέρει ο Αρειος Πάγος της Λογοτεχνίας!
- Του Γιωργη Γιατρομανωλακη*
Σύμφωνα με αμετάκλητη απόφαση του Αρείου Πάγου, μοναδικός δικαιούχος των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου του Νίκου Καζαντζάκη είναι πλέον και με τη βούλα ο κ. Πάτροκλος Σταύρου, θετός (και ηγαπημένος, όπως γράφει ο ίδιος) υιός της χήρας του συγγραφέως. Μας ενόχλησε η απόφαση; Ποσώς και λόγος δεν μας πέφτει... Στο κάτω κάτω της γραφής ο Αρειος Πάγος της Λογοτεχνίας είναι που μας ενδιαφέρει, και εξ όσων δείχνουν τα σχετικά δικόγραφα αυτό το δύστροπο Δικαστήριο μάλλον δεν πρόκειται να εκδώσει παρόμοια απόφαση. Εξάλλου, η απόφαση μπορεί να έλυσε θέματα νομιμότητας, αλλά άφησε άλυτα πολλά προβλήματα, που έχουν να κάνουν και με την ηθική πλευρά της υπόθεσης και, κυρίως, με αυτή καθεαυτή τη χρήση των «πνευματικών δικαιωμάτων». Εχει λ.χ. το δικαίωμα κάποιος να εκδίδει κατά το δοκούν ένα έργο για το οποίο ουδέποτε μόχθησε και ίσως ούτε και κατάλαβε; Επειδή είναι ακατανόητο γιατί, λ.χ., ο κ. Σταύρου συστέγασε σε έναν τόμο, κάτω από το όνομα «Νίκου και Ελένης Καζαντζάκη», το λιτό κείμενο του 1938 «Ταξιδεύοντας Ιαπωνία - Κίνα» με το ξεχειλωμένο ημερολόγιο της Ελένης για την επίσκεψη στην Κίνα το 1956; Και μάλιστα με την ένδειξη: «Μετά είκοσι χρόνια, που δεν πρόφτασε να γράψει ο Καζαντζάκης». Δηλαδή, όσα δεν προφτάνουν να γράψουν οι συγγραφείς, τα γράφουν οι χήρες τους;
Αλλά αυτή η απόφαση έχει και άλλα παρεπόμενα. Πριν από μερικούς μήνες, το ΥΠΠΟΤ, χωρίς κανένα νομικό έλεγχο, κυκλοφόρησε εγκύκλιο με την οποία συστήθηκε επιτροπή που σε συνεργασία με το ΕΚΕΒΙ, τον κ. Σταύρου και άλλους θα αναλάμβανε να επανεκδώσει τα έργα του Καζαντζάκη με σχόλια κ.λπ. Ο «δικαιούχος» κ. Σταύρου έχει προσφύγει σε Διοικητικά Δικαστήρια για την ακύρωση της σχετικής εγκυκλίου και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων (=ποσοστών) του. Ωραία! Και ο δημιουργός; Ποια δικαστική απόφαση προστατεύει τα «πνευματικά δικαιώματά» του;
Δίδαγμα: όταν η λογοτεχνία, όταν ο Καζαντζάκης, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, σύρεται για όποιο λόγο στα δικαστήρια, όποια και να είναι η απόφαση, τελικά εις βάρος του δημιουργού είναι.
*Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
No comments:
Post a Comment