Εντονα βιωματικό και μηδενιστικό μαύρο χιούμορ

Schizo, ένα κόμικς του αμερικανικού περιθωρίου

• Της Σελανας Bροντη, Η Καθημερινή, Kυριακή, 13 Mαρτίου 2011

• ΙΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝΕΤΙ: Schizo, εκδ. Κορμοράνος

Πριν από μερικές εβδομάδες επανακυκλοφόρησε στα ελληνικά το «Schizo» του Ιβάν Μπρουνέτι. Πρόκειται για μια υποδειγματική έκδοση, ένα φοβερό κόμικς του αμερικανικού περιθωρίου, πυκνό και ελλειπτικό, γραμμένο με νοσηρή αίσθηση του χιούμορ, μεταξύ 1994 και 2004. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο ίδιος ο δημιουργός, ένας κοντόσωμος άντρας με μούσι, μαύρα γυαλιά και μεγάλη μύτη σαν μελιτζάνα· ένα καταθλιπτικό ον που περιφρονεί τον εαυτό του και την ανθρωπότητα. Ο Μπρουνέτι, ο οποίος γεννήθηκε το 1967 στην Ιταλία, ξεκινά την ιστορία του ξεφωνίζοντας: «Σας μισώ. Σας μισώ όλους!». Βιωματικό, χωρίς ωστόσο να είναι ρεαλιστικό, το κόμικς αυτό αποτελεί μια λυσσαλέα επίθεση κατά των αξιών (πατρίδα, οικογένεια, θρησκεία κ.λπ.). Δεν υπάρχει ταμπού ή ηθικός κανόνας που να μην έχει καταρρίψει ο Αμερικανός κομίστας.

• Οι συντελεστές

Το «Schizo» ανήκει στη σειρά Ink Press των νεοσύστατων εκδόσεων Κορμοράνος. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 2009 και τα χίλια πρώτα αντίτυπα εξαντλήθηκαν γρήγορα. Πίσω από αυτό το εκδοτικό εγχείρημα βρίσκονται ο 30χρονος μουσικός Ιλάν Μανουάχ και ο 33χρονος κινηματογραφιστής Χάρης Λαγκούσης, απόφοιτος του London Film School. Η επιλογή τους να τυπώσουν αυτό το βιβλίο έχει, αν μη τι άλλο, αισθητική αξία. Το «Schizo» ήρθε ουσιαστικά να καλύψει ένα κενό στην ελληνική αγορά: λίγα βιβλία της παγκόσμιας εναλλακτικής λογοτεχνίας κόμικς βρίσκουν τη θέση τους στα ράφια των βιβλιοπωλείων, ειδικά μετά το κλείσιμο της «Βαβέλ» και του «Παραπέντε», και φυσικά εξαιρώντας τις προσπάθειες των εκδόσεων ΚΨΜ που, μεταξύ άλλων, έχουν κυκλοφορήσει στη γλώσσα μας τα σπουδαία πολιτικά κόμικς του Joe Sacco. «Θέλαμε να διαβάσουμε, στα ελληνικά, πράγματα που εμείς θεωρούμε καλά», λέει ο Χάρης, λάτρης της αμερικανικής και καναδικής ανεξάρτητης σκηνής κόμικς, που συνάντησε μεγάλη άνθηση στη δεκαετία του ’80. «Ο μέσος Ελληνας αναγνώστης, εκτός από τους μυημένους, όταν ακούει για κόμικς νομίζει ότι είναι Μίκυ Μάους ή ιστορίες με σούπερ ήρωες. Δεν είναι εξοικειωμένος με την τέχνη αυτή», διατείνεται ο Ιλάν Μανουάχ.

Να σημειώσουμε ότι και οι δυο τους είναι σκιτσογράφοι. Ο Ιλάν, Ελληνας εβραϊκής καταγωγής, σπούδασε κόμικς στη Σχολή Καλών Τεχνών Institut Saint-Luc, στις Βρυξέλλες, και έχει κυκλοφορήσει δέκα περιοδικά στη χώρα του Τεν Τεν. Τα σκίτσα του είναι πιο καλλιτεχνικά. «Δεν έχω ήρωες. Μερικές φορές δεν έχω καν ιστορίες ή διαλόγους», λέει ο ίδιος. Η δουλειά του Χάρη, από την άλλη, ακολουθεί περισσότερο τον δρόμο της αφήγησης. Πρόσφατα βγήκε το πρώτο τεύχος του «3Α4», που είναι η ιστορία ενός ανθρωποκυνηγητού. Εκτός από το «Schizo», οι εκδόσεις Κορμοράνος έχουν κυκλοφορήσει το «Σαν σιδερένιο ομοίωμα γαντιού από βελούδο» του Ντάνιελ Κλόους και το «Ποτέ δεν σε συμπάθησα» του Τσέστερ Μπράουν. Το πρώτο –μια σουρεαλιστική ιστορία μυστηρίου γεμάτη θεωρίες συνωμοσίας και ανωμαλίες– είναι «ο Ντέιβιντ Λιντς σε κόμικς», ενώ το δεύτερο είναι μια αυτοβιογραφία με θέμα την προβληματική εφηβεία. «Ο Τσέστερ Μπράουν συμπυκνώνει τα παιδικά του χρόνια σε ένα κόμικς.

Χρησιμοποιεί πολύ συναίσθημα, χωρίς ωστόσο να γίνεται συναισθηματικός. Το σχέδιό του είναι υπέροχο. Μας αρέσει πολύ ο τρόπος που έχει τοποθετήσει τα καρέ στη σελίδα», λέει ο Ιλάν. Και στα τρία αυτά βιβλία τον σχεδιασμό της γραμματοσειράς, τη σελιδοποίηση και το εικαστικό μέρος ανέλαβε ο Ιλάν Μανουάχ, ενώ τη μετάφραση υπέγραψε ο Χάρης Λαγκούσης. «Η μετάφραση κόμικς διαφέρει από τη μετάφραση λογοτεχνίας, γιατί πρέπει να λάβει κανείς υπόψη το θέμα των χωρικών ορίων – ο λόγος πρέπει να χωρέσει μέσα στα μπαλονάκια. Στην Ink Press μεταφράζουμε επίσης τους τίτλους, δεν χρησιμοποιούμε αστερίσκο και υποσημειώσεις στο κείμενο», σημειώνει ο μεταφραστής.

Επειδή και οι δύο γνωρίζουν πολύ καλά το αντικείμενο της δουλειάς, προσπάθησαν να φέρουν τα έργα όσο γινόταν πιο κοντά στα πρωτότυπα. «Διατηρούμε τον γραφικό χαρακτήρα του σκιτσογράφου και μεταφέρουμε αυτούσια τα ηχητικά εφέ». Στο τυπογραφείο κάθονται ώρες πάνω από το κεφάλια των υπαλλήλων «για μην ξεφύγει καμιά σκόνη στο καρέ». Στα μελλοντικά τους σχέδια συγκαταλέγονται το «Sidetrack City» του Kaz, «ένα σουρεαλιστικό πανκ αφήγημα με επιρροές από Ποπάι», και το αυτοβιογραφικό «Daddy’s girl» της Debbie Drechsler, που περιγράφει τη σεξουαλική κακοποίηση ενός κοριτσιού από τον πατέρα του.

• Πληροφορίες: www.inkpress.gr