Ο Τζελίλ Οκέρ μιλάει για το αστυνομικό μυθιστόρημα και τις αλλαγές στη χώρα του - Της Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 13 Mαρτίου 2011
Ο Τζελίλ Οκέρ δεν ξεκίνησε τη ζωή του με την απόφαση να γίνει συγγραφέας, έχοντας ήδη διαλέξει για ήρωα των αστυνομικών μυθιστορημάτων του τον Ρεμζί Ουνάλ, τον αποτυχημένο πιλότο της τουρκικής Πολιτικής Αεροπορίας που βιοπορίζεται ως ιδιωτικός ντετέκτιβ. Εκανε πολλά και διαφορετικά πράγματα: έχει υπάρξει κειμενογράφος, μεταφραστής, δημοσιογράφος και τα τελευταία χρόνια διδάσκει Επικοινωνία στο Πανεπιστήμιο του Μπιλγκί στην Κωνσταντινούπολη. Ομως, παρά την εμπλοκή με τους ακρογωνιαίους λίθους του τομέα της επικοινωνίας, ο Τζελίλ Οκέρ αρνείται να αποκτήσει κινητό! Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, καλεσμένος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση λαχτάρησε αρκετές φορές και τους υπεύθυνους των εκδόσεων «Καστανιώτης» και τους υπεύθυνους της Στέγης... Ο ίδιος δεν δείχνει να ταράζεται και να αγχώνεται. Στη διάρκεια της συνάντησής μας (στην οποία συνέβαλε η μεταφράστριά του Στέλλα Χρηστίδου) έδειξε το χιούμορ και την ηρεμία που τον συνοδεύουν. Χαρακτηριστικά που του δίνουν τον χρόνο να σκέφτεται τα πράγματα από πολλές πλευρές.
- Διαφήμιση, επικοινωνία, αστυνομικό μυθιστόρημα. Πώς συνδυάζονται αυτές οι διαφορετικές ιδιότητες;
- Δεν πήγα από τη διαφήμιση στη λογοτεχνία, αλλά το αντίθετο. Με τη λογοτεχνία ασχολούμαι από πολύ νέος. Στα νεανικά και τα φοιτητικά μου χρόνια, προσπαθούσα να γίνω ο νέος... Χέμινγουεϊ. Εζησα τις δυσκολίες και τις αγωνίες όλων των νέων ανθρώπων που θέλουν να γίνουν συγγραφείς, εν τέλει στη δεκαετία του '80 κάποιες ιστορίες μου δημοσιεύθηκαν στον περιοδικό Τύπο. Φυσικά, δεν άλλαξε ο κόσμος, ξέρετε εκείνα τα χρόνια πιστεύαμε ότι μπορούσαμε ν' αλλάξουμε τον κόσμο γράφοντας. Ομως, δεν άλλαξε τίποτα κι εγώ κάκιωσα με τη λογοτεχνία! Και η λογοτεχνία μαζί μου! Στη διαφήμιση δούλεψα στη συνέχεια για βιοποριστικούς λόγους. Τότε ήταν που άρχισε η άνοδος του αστυνομικού μυθιστορήματος, ένα πεδίο που με δελέασε...
Αρχισε να ασχολείται τότε με τη συγγραφή μυθιστορημάτων, συνδυάζοντας την εμπειρία και της νεανικής διάθεσης, αλλά και όσα του είχε δώσει η θητεία του στη διαφήμιση - σε ό, τι αφορά το στήσιμο ενός κειμένου και τη σκηνοθεσία του. «Οσοι έχουν ασχοληθεί με τη διαφήμιση γνωρίζουν ότι η συγγραφή δεν έχει σχέση με την έμπνευση. Η συγγραφή έχει σχέση με την τεχνική και την πολλή δουλειά. Η καριέρα του στο αστυνομικό μυθιστόρημα ξεκίνησε με το βραβείο «Κάκτους», τότε που άρχισε να διδάσκει και στο Πανεπιστήμιο, περίπου εδώ και δέκα χρόνια.
- Στη συγγραφή έχετε κρατήσει την προίκα από τη διαφήμιση;
- Φυσικά. Στη διαφήμιση χρησιμοποιείς τα χρήματα τρίτων για να κάνεις τη δουλειά σου. Ως εκ τούτου, ούτε φιγούρα μπορείς να κάνεις ούτε να μπεις σε περιπέτειες. Για να εξηγήσεις τις ιδέες στους πελάτες, πρέπει να χρησιμοποιείς τις σωστές τεχνικές. Κι όταν γράφω τις ίδιες τεχνικές χρησιμοποιώ. Kαι κάνοντας μια εντυπωσιακή σύνδεση, λέει: Tώρα πια πιστεύω ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά από το να γράφεις κείμενα για διαφημίσεις ή να γράφεις ένα βιβλίο. Στόχος, και στις δύο περιπτώσεις, είναι να φτάσει στο κοινό. Και οι πιο λαμπρές ιδέες υπάρχουν όταν φτάσουν στο κοινό...
- Το θύμα στο δικό σας βιβλίο είναι μια χρηματιστηριακή σύμβουλος και στο βιβλίο του φίλου σας Πέτρου Μάρκαρη «Ληξιπρόθεσμα δάνεια», τα θύματα είναι τραπεζίτες. Πρόκειται για σύμπτωση ή το αστυνομικό μυθιστόρημα σχολιάζει σήμερα τη δύναμη του χρήματος και την οικονομική κρίση;
- Οχι, δεν είναι σύμπτωση. Νομίζω ότι γράφουμε όσα βλέπουμε στις κοινωνίες που ζούμε. Και καθώς γράφουμε, σχολιάζουμε και την κοινωνία και την εποχή μας. Στα βιβλία του ο Τζελίλ Οκέρ περιγράφει τις νεόπλουτες κοινωνικές τάξεις
-Tι νομίζετε ότι έχει αλλάξει στη σύγχρονη τουρκική κοινωνία;
- Δεν είμαι κοινωνικός αναλυτής, αλλά είναι προφανές ότι στην Τουρκία τα τελευταία 15 χρόνια συμβαίνουν τρομερές αλλαγές σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Το βάρος δίνεται πλέον όχι στην παραγωγή, αλλά στον τομέα των υπηρεσιών. Παλαιότερα, η αστική τάξη κέρδιζε χρήματα, αλλά είχε ένα σύστημα αξιών και μια διαφορετική ηθική. Οσοι απέκτησαν γρήγορα χρήματα δεν έχουν ανάλογη παιδεία. Και βέβαια, κάποιοι πλούτισαν και με την παράνομη διακίνηση χρήματος. Οπότε αυτά που γράφει ένας συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων τα αντλεί από τον κόσμο που τον περιβάλλει.
- Εχουν αλλάξει οι τρόποι του εγκλήματος και της παραβατικότητας; Συνδέονται αυτά με τις βίαιες εκφράσεις των σημερινών κοινωνιών;
- Ασφαλώς. Στο παρελθόν, όποιος έκανε ένα έγκλημα, που συνήθως ήταν εγκλήματα για λόγους τιμής, έβγαινε και το έλεγε. Ομως, οι καιροί άλλαξαν. Οι δολοφόνοι φτάνουν για διαφορετικούς λόγους στο έγκλημα και προσπαθούν να κρύψουν τις πράξεις τους. Κι αυτό, όπως καταλαβαίνετε, δίνει πλούσιο υλικό στους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων. Μπορεί η κατάσταση να μην είναι ευχάριστη για την κοινωνία, ευνοεί όμως τους συγγραφείς... Και αρκετές φορές, στην ιστορία της ανθρωπότητας, όταν οι κοινωνίες δεν μπορούν να καταλάβουν τι τους συμβαίνει, αναζητούν τη λύση στα αστυνομικά μυθιστορήματα.
Δεν κρύβει ότι «στην Τουρκία σε όλα τα επίπεδα, και στο πολιτικό, συμβαίνουν πάρα πολλά και δεν μπορώ να τα κατανοήσω. Υπάρχει μια κυβέρνηση εκλεγμένη από τον λαό και δεν μπορεί να πει κανείς τίποτα και από την άλλη υπάρχουν δυνάμεις που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένες με τη στάση αυτής της κυβέρνησης. Τώρα, κάποιος που πιστεύει στη δημοκρατία και δεν συμφωνεί με την εξουσία τι θα κάνει; Απ' ό, τι φαίνεται, η σημερινή κυβέρνηση θα επικρατήσει και στις επόμενες εκλογές κι εγώ έχω μία ψήφο».
Ξεκίνησε να γράφει πιστεύοντας ότι θα αλλάξει τον κόσμο
- Σήμερα, πώς πιστεύετε ότι μπορούμε ν' αλλάξουμε τον κόσμο;
- Αυτό που προσπαθώ τα τελευταία δέκα χρόνια είναι ν' αλλάξω τη σκέψη των νέων ανθρώπων και μέσα από τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Προσπαθώ να λύσω τα προβλήματα της νεολαίας και σε ό, τι αφορά την επαγγελματική αποκατάσταση και σε ό, τι αφορά τη λογοτεχνία. Κι αυτό μου αρκεί.
- Πιστεύετε ότι το αστυνομικό έχει μεγαλύτερη αμεσότητα από τα άλλα είδη να μιλήσει για τις σύγχρονες κοινωνίες;
- Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι προϊόν της καθημερινής κουλτούρας. Τα προϊόντα αυτής της κουλτούρας λένε πολύ σημαντικά πράγματα για την κοινωνία μέσα από την οποία πηγάζουν. Με έμμεσο τρόπο, μέσω μιας ιστορίας π. χ., το αστυνομικό μυθιστόρημα εδώ και αιώνες έχει αυτή τη λειτουργία. Στα πρώτα δείγματα της αστυνομικής λογοτεχνίας συναντάμε ξεκάθαρα τη διδαχή και τη μύηση στις ιδέες του Διαφωτισμού. Η Αγκάθα Κρίστι περιγράφει στην ουσία την πτώση μιας τάξης και τη νέα που εγκαθιδρυόταν. Στην Αμερική, το αστυνομικό μυθιστόρημα του '20 και του '30 περιγράφει όλη την κοινωνική αναταραχή πριν από το κραχ. Και ο Τζέιμς Μποντ είναι το προϊόν του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή».
Στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο μυθιστορήματά του, από τις εκδόσεις «Καστανιώτης»: «Το πτώμα με τα ποδοσφαιρικά παπούτσια» και «Εγκλημα στο Χρηματιστήριο», σε μετάφραση Στέλλας Χρηστίδου.
No comments:
Post a Comment