Σε νέα φάση µπήκε η διαµάχη για το έργο και τα πνευµατικά δικαιώµατα του συγγραφέα, µετά τη δικαίωση από τον Αρειο Πάγο του θετού γιου της Ελένης Καζαντζάκη, Πάτροκλου Σταύρου. O πολυεθνικός αγώνας πυγµαχίας για τα δικαιώµατα του Νίκου Καζαντζάκη άρχισε από την Αντίµπ και έφτασε να παίζεται µεταξύ Λευκωσίας, Παρισίων, Μονάχου και Γενεύης. Με την Κρήτη, σε ρόλο κοµπάρσου, να παρακολουθεί µάλλον άφωνη.
Στο εξωτερικό – στη Γενεύη – ζει ένας ακόµη παράγων που έχει αναµειχθεί έµµεσα στη διαµάχη, παίρνοντας το µέρος των «φυσικών κληρονόµων»: ο δικηγόρος Γιώργος Στασινάκης, πρόεδρος της ∆ιεθνούς Εταιρείας Φίλων του Νίκου Καζαντζάκη, η οποία ιδρύθηκε το 1988 µε τη συγκατάθεση της Ελένης Καζαντζάκη και τη συµµετοχή του σκηνογράφου Γιώργου Ανεµογιάννη, ιδρυτή του Μουσείου Καζαντζάκη στην Κρήτη.
Ο Πάτροκλος Σταύρου φαίνεται να κέρδισε τώρα έναν σηµαντικό γύρο. Ο Αρειος Πάγος την περασµένη Πέµπτη απέρριψε τις αιτήσεις αναίρεσης των αδελφών Σακλαµπάνη, δίνοντας την ευκαιρία στον δικηγόροτου Πάτροκλου Σταύρου, Αντώνη Βγόντζα, να δηλώσει πανηγυρικά: «Με αµετάκλητη δικαστική απόφαση ο εντολέας µου κ. Πάτροκλος Σταύρου είναι ο µόνος δικαιούχος των πνευµατικών δικαιωµάτων πάνω στο έργο του µεγάλου µας συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη. Κανένας πια δεν έχει το δικαίωµα να αµφισβητήσει αυτά τα δικαιώµατά του και την άσκησή τους».
Να ήταν πράγµατι αυτό τοκαµπανάκι της λήξης; Το Εφετείο, που εξέτασε προηγουµένως την υπόθεση στην ουσία της, απέρριψε επίσης την αγωγή των κληρονόµων. Εκτίµησε ότι δεν πρόκειται για καθολικό οικογενειακό καταπίστευµα, η Ελένη δηλαδή δεν είχε περιορισµούς στην εξουσία διάθεσης της κληρονοµίας, αλλά για καταπίστευµα του περιλιµπανοµένου (υπολοίπου), σύµφωνα µε το οποίο η Ελένη Καζαντζάκη µπορούσε να διαθέσει την κληρονοµία ακόµη και µε χαριστικές πράξεις. Αυτό προκύπτει από την έκφραση «η εναποµένουσα περιουσία µου» που χρησιµοποίησε ο Καζαντζάκης.
Ωστόσο, λόγω της συγκεκριµένης τακτικής των εναγόντων, το δικαστήριο παρέκαµψε εντελώς τον ισχυρισµό τους «περί ακυρότητας της γονικής παροχής, λόγω έλλειψης συνείδησης των πραττοµένων της Ελένης Καζαντζάκη» – η γονική παροχή της Ελένης προς τον Πάτροκλο Σταύρου πραγµατοποιήθηκε όταν εκείνη ήταν 92 ετών και δεν είχε, σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς των κληρονόµων, πνευµατική διαύγεια. Αυτό, το δικαστήριο θα το εξέταζε ενδεχοµένως, αν αντικείµενο της διεκδίκησης ήταν «η εναποµένουσα» και όχι ολόκληρη η κληρονοµιά.
Μπορεί να υπάρξει νοµική συνέχεια; Στην πραγµατικότητα, υπάρχει ήδη. Γιατί αυτός ο αγώνας µποξ παίζεται σε πολλά ρινγκ. Πριν από δύο µήνες, το υπουργείο Πολιτισµού και Τουρισµού, σε µία σπάνια – αν όχι πρωτοφανή στο είδος της – πρωτοβουλία, ανακοίνωσε τη σύσταση δωδεκαµελούς επιτροπής πανεπιστηµιακών και άλλων ειδικών µε σκοπό «την επανέκδοση των έργων του Νίκου Καζαντζάκη, µε ερµηνευτικά σχόλια και σηµειώσεις από έγκυρους µελετητές καιµε τυπογραφική εµφάνιση που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες αισθητικές απαιτήσεις»!
Εδώ πια, έπειτα από τόσες άλλες πόλεις, µπαίνει και η Αθήνα στο παιχνίδι, µε την υπογραφή µάλιστα της γενικής γραµµατέως του υπουργείου Λίνας Μενδώνη. Μεταφέρει δε το παιχνίδι από το επίπεδο µιας νίκης (ή… Νίκης) σε αγώνα για τα πνευµατικά δικαιώµατα, στον ίδιο τον Καζαντζάκη, φέρνοντας στο προσκήνιο το θεµελιώδες ερώτηµα που υπήρχε πάντα στη σκιά: εκδίδονται σωστά ή όχι τα έργα του;
Ο Αντώνης Βγόντζας επιχειρεί να επαναφέρει το ζήτηµα στο προηγούµενο τερέν. Μιλάει για «παράδοξη απόφαση» κατά της οποίας, ανακοινώνει, «ο κ. Πάτροκλος Σταύρου έχει ήδη προσφύγει στη ∆ιοικητική ∆ικαιοσύνη για την ακύρωσή της». Και προσθέτει: «Κάποιοι παρέσυραν το υπουργείο Πολιτισµού να συστήσει επιτροπή». Την ώρα µάλιστα που «το υπουργείο Πολιτισµού είναι ταγµένο από το Σύνταγµα και από διεθνείς συµβάσεις για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων! Και όχι για την κατάλυσή τους».
Ο «Αλέξης Ζορµπάς», µαζί µε την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη (η οποία πρόσφατα παρουσιάστηκε και σε θεατρικό µονόλογο στην «Αθηναΐδα»), είναι τα έργα του που πουλάνε - ακόµη - περισσότερο
- Αναζήτηση ανέκδοτων χειρογράφων
Η συµµετοχή στην επιτροπή του υπουργείου Πολιτισµού για «την επανέκδοση των έργων του Νίκου Καζαντζάκη» τόσων ειδικών – όπως, λ.χ., οι πανεπιστηµιακοί, κλασικοί φιλόλογοι Μιχάλης Κοπιδάκης και Γιώργης Γιατροµανωλάκης – αλλά και θεσµικών παραγόντων, όπως ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Αγγελος ∆εληβορριάς και ο πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου Τάκης Θεοδωρόπουλος (που θα προεδρεύει), δείχνει ότι οι απόψεις περί προβληµάτων στη διαχείριση του έργου του µεγάλου κρητικού συγγραφέα δεν είναι µεµονωµένες. Το αν η σύσταση µιας τέτοιας επιτροπής (που επίσης θα αναζητήσει και θα συγκεντρώσει ανέκδοτα χειρόγραφα και δηµοσιευµένα κείµενα σε περιοδικά και εφηµερίδες) «στην οποία µάλιστα», σηµειώνει ο Αντώνης Βγόντζας, «δεν συµµετέχει ο κ. Πάτροκλος Σταύρου ως νόµιµος φορέας των πνευµατικών δικαιωµάτων στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη» είναι σύννοµη, θα κριθεί – επίσης – στα δικαστήρια.
Εκείνο όµως εν τέλει που δεν µπορεί να κριθεί από κανένα δικαστήριο είναι το αν η δηµιουργία από την οικογένεια του συγγραφέα, ενός εκδοτικού οίκου που φέρει το όνοµά του και τυπώνει το έργο του, είναι σώφρων πράξη.
Οσοι πιστεύουν ότι δεν είναι, δεν έχουν – στη συγκεκριµένη περίπτωση – παρά να περιµένουν τις ενέργειες της επιτροπής του υπουργείου Πολιτισµού. Ή το 2027, οπότε λήγουν τα πνευµατικά δικαιώµατα και θα υπάρξει, αναπόφευκτα, εκδοτική έκρηξη γύρω από το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Εως τότε, κατά πώς φαίνεται, η «Οδύσσεια» του «Ζορµπά» των ελληνικών γραµµάτων, θα αναζητά αενάως, Ιθάκη.
No comments:
Post a Comment