Ενοχή και εξιλέωση

• Του Νικου Βατοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 10 Iουλίου 2010

Στην Ισπανία της δεκαετίας του ’30 εκτυλίσσεται το νέο μυθιστόρημα του Πάνου Καρνέζη. Το «Μοναστήρι» είναι ένα φιλόδοξο βιβλίο που απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό. Διαθέτει δηλαδή όλα τα χαρακτηριστικά του ευκολοδιάβαστου, με την καλή έννοια, βιβλίου, με πολλές βαθμίδες βαθύτερης ανάλυσης σε ένα δεύτερο επίπεδο. Διαβάζοντας το «Μοναστήρι», δεν μπόρεσα να μην αναλογιστώ ότι ο Πάνος Καρνέζης, ζώντας στην Αγγλία και γράφοντας απευθείας στα αγγλικά (μεταφράζει ο ίδιος τα βιβλία του στα ελληνικά), έχει αποκτήσει την καθόλου ελληνική ικανότητα της απλής αφήγησης.

Ο Καρνέζης απευθύνεται στον αναγνώστη και όχι στην «παρέα» του. Ενα μάθημα για πολλούς. Το «Μοναστήρι» είναι ένα μυθιστόρημα μυστηρίου που θα μπορούσε κανείς αυθαιρέτως να το εντάξει στην υποθετική κατηγορία του «καθολικού μυστικισμού». Η πλοκή του, που μπορεί να γίνει και ένα θαυμάσιο κινηματογραφικό σενάριο, προσφέρεται για την καλλιέργεια της κλειστοφοβικής ατμόσφαιρας μιας ισπανικής γυναικείας μονής στον Μεσοπόλεμο (και πριν από τον ισπανικό εμφύλιο), όπως οδηγείται να καταλάβει ο αναγνώστης.

Αυτό που με εντυπωσίασε στο νέο βιβλίο του Πάνου Καρνέζη είναι ότι γύρω από την ιστορία, που ξετυλίγεται με πυρήνα την άφιξη ενός αγνώστου ταυτότητας βρέφους στο μοναστήρι, πλέκεται μια ολόκληρη πινακοθήκη χαρακτήρων, εξαιρετικά σμιλεμένων. Σκεφτόμουν ότι η αφήγηση μιας καλής ιστορίας θέλει πρώτες ύλες την απλότητα, την εμβάθυνση χωρίς επιτήδευση, τη δημιουργία περιβάλλοντος χωρίς περιγραφές. Ο Καρνέζης μας δίνει την ηγουμένη της μονής και τις μοναχές ως αυτόνομες προσωπογραφίες στις οποίες συναντά κανείς τα βασικά στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης. Ο φόβος, η ελπίδα, η ενοχή και η εξιλέωση σχηματίζουν ένα ατμοσφαιρικό περιβάλλον που πείθει σαν να έχει δημιουργηθεί από Ισπανό συγγραφέα.

Η ηγουμένη, που είναι η κεντρική τραγική ηρωίδα, είχε στις αρχές του 20ού αιώνα ερωτικό δεσμό και έκανε έκτρωση. Ο αγαπημένος της πέθανε και η ίδια κλείστηκε σε μοναστήρι. Οταν είδε ένα βρέφος στην πόρτα της μονής, πίστεψε ότι ο Θεός την είχε πλέον συγχωρέσει για το αμάρτημά της και ότι είχε δεχθεί τη μετάνοιά της ως ειλικρινή. Αλλά τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι.

Ανάμεσα σε ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα για την ενοχή (που έχει τον πρώτο λόγο και σε παράλληλες ιστορίες του βιβλίου) και σε ένα θρίλερ θρησκευτικής ατμόσφαιρας, ο Πάνος Καρνέζης δίνει στους πολυπληθείς αναγνώστες του ένα διαβαστερό μυθιστόρημα που προσφέρει ευχαρίστηση και σκέψη. Η καθολική Ισπανία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα παρουσιάζεται μέσα από μια δειγματοληπτική φέτα της κοινωνίας της, ερμητική, παραδοσιακή, σκληρή, απόκοσμη αλλά ταυτόχρονα ιδιαίτερα αισθησιακή. Η αλληγορία της απομονωμένης γυναικείας μονής αποκτά από μόνη της ένα ειδικό βάρος.