Χολή για τους τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας

Γράφει η Σοφία Νικολαΐδου, ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο, 17 Ιουλίου 2010

• Ποιος είναι το καλύτερο μοντέλο για έναν ζωγράφο; Αυτός που παριστάνει τον εαυτό του ή αυτός που μιμείται; Ο Χένρι Τζέιμς γράφει μια νουβέλα για την αλήθεια στην τέχνη. Και ειρωνεύεται την παταγώδη αποτυχία κακομαθημένων αργόσχολων που πιστεύουν πως τους ανήκει το παν

«Αυτό που θέλω να αναπαραστήσω είναι η αμήχανη, αναποτελεσματική, ανεπαρκής φύση της προσπάθειας [των ηρώων], αλλά και να δείξω πώς αυτή απεικονίζει, για ακόμη μια φορά, τον αιώνιο ερασιτεχνισμό των Αγγλων: την παταγώδη αποτυχία ανθρώπων ρηχών, απαράσκευων, χωρίς επαγγελματική κατάρτιση, όταν έρχονται αντιμέτωποι με ανθρώπους ασκημένους, ανταγωνιστικούς, ευφυείς, όσους δηλαδή διαθέτουν πραγματικά προσόντα- σε οποιονδήποτε χώρο και σε κάθε περίσταση». Αυτά σημείωνε ο Χένρι Τζέιμς στο τετράδιό του 1891. Πράγματι, έναν χρόνο μετά δημοσίευσε μια νουβέλα με τίτλο Το Αυθεντικό. Στο ευσύνοπτο αφήγημά του πραγματευόταν το μέγα θέμα της μίμησης στην τέχνη. Οχι μόνο αυτό: σατίριζε την υψηλή κοινωνία της Αγγλίας.

• Συγγραφικό σπίρτο

Ανθρωποι χωρίς προσόντα, χωρίς μόρφωση, χωρίς ευφυΐα. Καλοβαλμένοι βέβαια, καλοντυμένοι σίγουρα. Ανθρωποι που πιστεύουν πως δικαιούνται τα πάντα, μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν. Ανθρωποι που έχουν μάθει να περιφέρουν την ύπαρξή τους- σαν τα ζώα. Αυτό ήταν το συγγραφικό σπίρτο του Χένρι Τζέιμς. Ομως δεν του ταίριαζαν το υψωμένο δάχτυλο και η καταγγελία. Οι λεπτοί συγγραφικοί τρόποι του επέβαλαν μυθοπλασία, εικόνες, δράση. Στα σημειωματάριά του αναγράφει τους προβληματισμούς του και απορρίπτει το προφανές. Σχεδιάζει το κείμενό του, στην αρχή, θεωρητικά.

Ο Χένρι Τζέιμς (1843-1916), βέρος Νεοϋορκέζος που εγκαταστάθηκε στην Αγγλία και συναναστράφηκε τους μέγιστους ευρωπαίους συγγραφείς του καιρού του, έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, νουβέλες, ταξιδιωτικά δοκίμια και δοκίμια ποιητικής. Το θέμα της τέχνης υπήρξε το κέντρο των συγγραφικών εμμονών του.

Στη νουβέλα Το Αυθεντικό (Τhe real thing) ένας ανερχόμενος ζωγράφος δέχεται την αιφνιδιαστική επίσκεψη δύο ευυπόληπτων μελών της υψηλής κοινωνίας. Ο πενηντάρης ταγματάρχης Μόναρκ και η πολύ ωραία - και ολίγον σιτεμένη- συμβία του εμφανίζονται στο ατελιέ τού ζωγράφου- αφηγητή. Ο αφηγητής στην αρχή πιστεύει πως πρόκειται για καινούργιους πελάτες που θα του αναθέσουν να ζωγραφίσει το πορτρέτο τους. Μετά καταλαβαίνει ότι, παρά την εντυπωσιακή ενδυμασία και το παράστημα, το ζευγάρι έχει έρθει για να ζητήσει δουλειά. Ο ζωγράφος μας βιοπορίζεται από εικονογραφήσεις ρομάντζων και λογοτεχνικών έργων. Χρησιμοποιεί ως μοντέλα του λαϊκούς ανθρώπους, οι οποίοι έχουν «εικαστική αίσθηση» και ξέρουν να μεταμορφώνονται. Η Μις Τσαρμ, για παράδειγμα: μια αμόρφωτη τσαπερδόνα με έμφυτο θεατρικό τάλαντο και ξεχωριστή ικανότητα μεταμόρφωσης. Ή ο Ορόντε: ένας ιταλός κατεργάρης, που αναδεικνύεται σε έξοχο μοντέλο και αποτελεσματικό υπηρέτη του καλλιτέχνη. [...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ