Thursday, July 15, 2010

Ταξιδιωτικά κείμενα του Μ. Καραγάτση

  • Τριάντα ένα χρόνια μετά τον θάνατο του Μ. Καραγάτση κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Καστανιώτη τα ταξιδιωτικά του κείμενα. Ο τόμος (458 σελίδες), με πρόλογο του Θανάση Νιάρχου, είχε τον εύγλωττο τίτλο Από Ανατολή σε Δύση (1991).
Μία ακόμη πλευρά της πληθωρικής φυσιογνωμίας του συγγραφέα που, σύμφωνα με τον επιμελητή της έκδοσης, «σε εποχές βασανιστικές και αντίξοες για την Ελλάδα διοχέτευσε μέγα μέρος του χρόνου και των δυνάμεών του σε αναρίθμητα κείμενα που δεν υπάρχουν πια παρά μόνο στα σώματα των εφημερίδων» και λειτούργησε ως «κοινωνική συνείδηση ευρύτατης εμβέλειας και συμμετοχής». Τα κείμενα που δημοσιεύονται εδώ, είδαν πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας από τις στήλες της Βραδυνής στο τέλος της δεκαετίας του '40 και στις αρχές του '50.

Ενας δεύτερος τόμος με ταξιδιωτικά κείμενα του Μ. Καραγάτση εκδόθηκε το 2002 από το Βιβλιοπωλείο της Εστίας, με επιμέλεια και εισαγωγή της Αντειας Φραντζή. Στον τόμο αυτό προστίθενται μερικά ακόμη κείμενα κριτήριο επιλογής των οποίων υπήρξε η «ενότητα ύφους» που συνδέθηκε με θεματικά και χρονολογικά στοιχεία, ώστε να έχει ο αναγνώστης «πλάι στην τοπική και τη χρονική - υφολογική μετακίνηση του συγγραφέα».

Οσο και αν ανάλογα με τους συγγραφείς και τα κείμενα το αφετηριακό σημείο του κριτικού διαφοροποιείται, δεν είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς ότι τα ταξιδιωτικά του Καραγάτση συνδέονται γενικότερα με τον τρόπο που ατενίζει τον κόσμο. Εχουν να κάνουν αρχικά με τις πρώτες παιδικές του μνήμες από τη Θεσσαλία, τον κόσμο του κάμπου και την πόλη της Λάρισας. Υπάρχουν στη συνέχεια εντυπώσεις από την Αγγλία και μια ενότητα κειμένων γύρω από την Αμερική, επιλογή που δεν μπορεί να είναι τυχαία «όταν αντιστοιχεί με το πέρασμα από την αγγλική στην αμερικανική προστασία», όπως σημειώνεται στην εισαγωγή. Ακολουθούν ταξιδιωτικές εντυπώσεις από το Παρίσι της εποχής και τη νησιωτική Ελλάδα, την Ανδρο και τη Μύκονο, τόπους όπου συχνά παραθέριζε ο συγγραφέας.

Διαβάζοντας τις καραγατσικές σελίδες που περιγράφουν τον νέο αμερικανικό κόσμο, αισθάνεται κανείς την εντιμότητα της πληροφόρησης που δεν αρκείται στην περιγραφή. Ο συγγραφέας, περιγράφοντας, καταγράφει τον προσωπικό και αναπόδραστο προβληματισμό του. Κάθε κείμενό του πλαισιώνεται από έναν προσωπικό διαλογισμό που υπερβαίνει σαφώς την ταξιδιωτική εντύπωση.

Τα ταξιδιωτικά κείμενα του Καραγάτση είναι γραμμένα σαν επιβεβαίωση, σαν εμπειρία που επαληθεύει την ορθότητα μιας σκέψης, ενός λογισμού. Πάνω από την περιγραφή και πάνω από τον χρόνο, από ντεκόρ σε ντεκόρ, ο Καραγάτσης παραμένει ο αφηγητής της αναζήτησης, ο μυθιστοριογράφος που απλώς αλλάζει προοπτική. Γι' αυτό η θέση του στην ταξιδιωτική λογοτεχνία είναι, θα λέγαμε, ιδιότυπη. Ο αναγνώστης του θα πρέπει να θυμάται πως διαβάζει ταξιδιωτικά κείμενα ενός μυθιστοριογράφου.

No comments: