Το πέρασμα στην Αγγλία

• 
  

  Γράφει ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο, 17 Ιουλίου 2010

• Σε μια μειονοτική κοινότητα, στην καρδιά της Αγγλίας, διαδραματίζεται το μυθιστόρημα του Πακιστανού Ναντίμ Ασλάμ, γεμάτο ιστορίες έρωτα και βίας αλλά και προβληματισμού πάνω σε θέματα ταυτότητας, κοινωνικής ένταξης και θρησκευτικής υποταγής

«Ο Σαμάς στέκεται στην ανοιχτή πόρτα και παρατηρεί τη γη, αυτό τον θεόρατο μαγνήτη που ξεκολλά τις χιονονιφάδες από τον ουρανό και τις έλκει κοντά του». Το πολυσέλιδο μυθιστόρημα αρχίζει με τον Σαμάς, έναν πακιστανό οικογενειάρχη, που βρίσκεται στην έκτη δεκαετία της ζωής του και αναλογίζεται για όσα τραγικά γεγονότα ξέσπασαν πρόσφατα στη μικρή τους πόλη. Λίγο παρακάτω «ένας παγοκρύσταλλος ξεκολλάει από ψηλά, πέφτει σαν αστραφτερό στιλέτο προς τον Σαμάς και διαλύεται στο πέτρινο σκαλοπάτι». Η μαγική εικόνα γίνεται απειλητική και οι επόμενες σελίδες, παρά τις εκπληκτικές περιγραφές της αγγλικής φύσης που θυμίζουν ινδικές εξοχές και των εποχών του έτους, θα κρύβουν κινδύνους και συμφορές. Γιατί ήδη έχει ξεσπάσει η πρώτη συμφορά: ο αδελφός του Σαμάς, ο Τζούνγκου αγνοείται εδώ και πέντε μήνες μαζί με την ερωμένη του την Τσάντα. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι έχουν δολοφονηθεί από τα δύο αδέλφια της κοπέλας για λόγους τιμής, καθώς εκείνη τόλμησε να συζήσει ανύπαντρη με έναν μεγαλύτερό της άντρα, έναν περιπλανώμενο, ιδιόμορφο συλλέκτη πεταλούδων.

Η εξαφάνιση των εραστών - εδώ και πέντε μήνεςεπέφερε αναστάτωση στην οικογένεια του Σαμάς. Η θεοφοβούμενη σύζυγός του, η Κουακάμπ, προσπαθεί να αποποιηθεί τυχόν ευθύνες της που οδήγησαν στη στοχοποίηση του κουνιάδου της. Ομως η δυσαρέσκειά της απέναντι στο άνομο ζευγάρι εκδηλώθηκε φανερά εξ αρχής. Εκείνη, κόρη ιερέα, μεγάλωσε κάτω από τη σκιά του μιναρέ. Της έτυχε όμως κομμουνιστής σύζυγος, ινδουιστής και λάτρης της ποίησης. Αυτός εμπότισε τα παιδιά με τις αθεϊστικές του απόψεις. Η Κουακάμπ, κυρίαρχο- και παραδόξως συμπαθές- πρόσωπο του μυθιστορήματος, δεν έμαθε ποτέ αγγλικά, όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Πακιστάν, δεν συνομίλησε ποτέ με λευκό, δεν διέσχισε ποτέ τα όρια της μικρής πόλης Ντάστ-ε-Τανχάιι που στη γλώσσα της σημαίνει «Η Ερημιά της Απομόνωσης» ή «Η Ερημος της Μοναξιάς». Ο συγγραφέας δεν κατονομάζει την αγγλική κωμόπολη, αλλά δεν έχει καμιά σημασία αφού οι κάτοικοι έδωσαν στους δρόμους ονόματα της πατρίδας τους, ενώ ο σταθμός λεωφορείων μετονόμαστηκε σε «Σταθμό Σαντάμ Χουσεΐν».

Η ιστορία διαδραματίζεται το 1997 και χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, όσα και οι τέσσερις εποχές, όμως, εκεί, στο Πακιστάν οι εποχές είναι πέντε. Λείπει η εποχή των Μουσώνων, λείπει η πατρίδα, εκλείπουν οι θεσμοί και οι ρίζες. Τα τρία παιδιά του Σαμάς και της Κουακάμπ, γεννημένα στην Αγγλία, δεν βιώνουν τόσο την εξορία των γονιών τους όσο τη δική τους διαφορετικότητα. Εχουν εγκαταλείψει το πατρικό τους, ο ένας γιος τα φτιάχνει με λευκή, η κόρη παντρεύεται και χωρίζει ενώ κατηγορεί τη μάνα της γιατί οι απόψεις της σκότωσαν το ζευγάρι.

• Κυνηγοί κεφαλών

Μια συμμορία, «κυνηγοί κεφαλών», υπόσχεται στον Σαμάς να βρούνε τα σκορπισμένα παιδιά και να επαναφέρουν στην κοινότητα. Ομως ο Σαμάς αρνείται, είναι ένας ελεύθερα σκεπτόμενος άνθρωπος και δεν διστάζει να ερωτευτεί μια νεώτερή του, τη Σουράγια, την οποία χώρισε ο άντρας της στο Πακιστάν επαναλαμβάνοντας τρεις φορές το ρήμα «Σε χωρίζω». Η Σουράγια περιπλανιέται απελπισμένη στη λίμνη: «Η ευωδιά των πεύκων διαποτίζει τον μαλακό σαν ιστό αέρα. Ο συμπαγής κόσμος μοιάζει να έχει διαλυθεί και να έχει αφήσει πίσω του μοναχά φως και ατμόσφαιρα- ένας κόσμος φτιαγμένος από το τίποτα σχεδόν». Ο έρωτας του Σαμάς με τη Σουράγια είναι η τελευταία του πράξη προσωπικής ελευθερίας.

Εκείνη ευελπιστεί να την παντρευτεί και να τη χωρίσει αμέσως μετά, γιατί μόνον έτσι θα μπορέσει να ξαναπαντρευτεί τον άντρα της και να ξαναδεί το παιδί της, όπως προβλέπεται από τους ισλαμικούς νόμους. Ομως ο σύζυγός της την ελέγχει από μακριά, βάζει μια συμμορία να σακατέψουν στο ξύλο τον Σαμάς. «Σε κάθε πακιστανική επαρχία μια γυναίκα δολοφονείται κάθε τριάντα οκτώ ώρες απλώς και μόνο επειδή αμφισβητείται η ηθική της». Στο βιβλίο χάνουν τη ζωή τους τουλάχιστον τρεις γυναίκες, μια νέα κοπέλα πεθαίνει από τα βασανιστήρια ενός εξορκιστή που τον κάλεσε η οικογένειά της για να τη συμμορφώσει επειδή δεν προτίμησε τη λίστα γαμπρών της πακιστανικής κοινότητας. [...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ