Ενα βιβλίο, ολόκληρη βιβλιοθήκη

• Ροβήρος Μανθούλης: ο σκηνοθέτης, ο συγγραφέας

• Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 10 Ιουλίου 2010

• «Το βιβλίο αυτό το έψαχνα χρόνια -σαν βοήθεια για τις ταινίες και τα διάφορα γραφτά μου- και δεν το 'βρισκα πουθενά. [...] Τα ζητούμενα για μένα ήταν δύο. Πρώτον, ένα βιβλίο στο οποίο να χωράει μια ολόκληρη βιβλιοθήκη ή μια ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια. Δεύτερον (αυτό που δεν μας μαθαίνουν ποτέ), μια ιστορία χρονολογική, έτσι που να έχουμε μια εικόνα της συνολική και εξηγήσιμη».

Ο αναζητητής του προαναφερθέντος βιβλίου είναι ο Ροβήρος Μανθούλης. Ο οποίος, καθώς δεν το έβρισκε, στρώθηκε και το έγραψε ο ίδιος. Τίτλος του: «Χρονολόγιο της Ελληνικής Αρχαιότητας - 776 π.χ. - 394 μ.Χ.» (εκδ. Εξάντας). Ηγουν, ένα πόνημα 314 σελίδων, που καλύπτει μία περίοδο 1.170 ετών - από την πρώτη Ολυμπιάδα, ώς την τελευταία, με τα σημαντικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη διάρκειά τους.

• Μια γεμάτη ζωή

Ο Ροβήρος Μανθούλης είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου, ο οποίος, μολονότι έχει καταπιαστεί με πολλά, τα έχει καταφέρει εξίσου καλά, με τα βιώματά του να μετράνε περισσότερες από μία ζωές.
Γεννημένος στην Κομοτηνή, μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου βίωσε την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας, της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο, Κινηματογράφο και Θέατρο στο Πανεπιστήμιο Syracuse της Νέας Υόρκης και διεθνείς Σχέσεις στη Σχολή Maywell του ιδίου πανεπιστημίου.

Με τη γερή αυτή θεωρητική αρματωσιά επέστρεψε στην Ελλάδα και εργάστηκε για τη δημιουργία κινηματογραφικής υποδομής και παιδείας, με διαλέξεις, κείμενα για το σινεμά και την ίδρυση κινηματογραφικών λεσχών.

Η πρώτη του ταινία, «Ψηλά τα χέρια, Χίτλερ», βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αλλά η δεύτερη, το «Πρόσωπο με πρόσωπο», ενώ συμμετείχε στο Φεστιβάλ Νέου Κινηματογράφου στη Γαλλία, σκόνταψε στη δικτατορία. Απαγορευμένη η ταινία στην Ελλάδα και χωρίς ιθαγένεια ο σκηνοθέτης, ο οποίος από την πρώτη στιγμή στρατεύτηκε στον αντιδικτατορικό αγώνα. Ας είναι καλά η Γαλλία...

Συνεργάζεται με τη γαλλική τηλεόραση γυρίζοντας, στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Αφίσα του κόσμου» και «Μια χώρα, μια μουσική», περί τα 90 εθνολογικά και κοινωνιολογικά ντοκιμαντέρ στις πέντε ηπείρους. Και ακόμα, την ταινία «Μπλουζ με σφιγμένα δόντια» στις ΗΠΑ, καθώς και τις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα, που έχει μεταδοθεί επανειλημμένως από τη γαλλική τηλεόραση, ενώ ένα ντοκιμαντέρ του για την Ακρόπολη έχει αγοραστεί από εκατοντάδες αμερικανικά πανεπιστήμια.

Επιστρέφοντας μετά τη δικτατορία στην Ελλάδα συνέβαλε, από τη θέση του γενικού διευθυντή προγράμματος, στη μετατροπή της ΕΙΡΤ σε ΕΡΤ, της ΥΕΝΕΔ σε ΕΡΤ-2, και, γενικότερα, στην αναμόρφωση της ελληνικής τηλεόρασης. Δική του ιδέα και η ανθεκτική ώς τις μέρες μας τηλεοπτική εκπομπή «Παρασκήνιο». Και δικές του ταινίες: «Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος», «Η δικτατορία των συνταγματαρχών», «Η δική μου γιάφκα» (με θέμα τη διασπορά των Παλαιστινίων) και η διεθνής παραγωγή «Lilly's Srory», που πήρε μέρος στο Φεστιβάλ Βενετίας.

• Ο συγγραφέας

Και περνάμε στον συγγραφέα δώδεκα -για την ώρα- βιβλίων, με θέματα κοινωνιολογικές έρευνες, τόσο για την εποχή μας όσο και για την ελληνική αρχαιότητα. Θα σταθώ στο «Χρονολόγιο της Ελληνικής Αρχαιότητας», ένα βιβλίο που απευθύνεται θα 'λεγα σε όσους δεν έχουν την όποια δυνατότητα να ανατρέξουν σε παρεμφερή κείμενα. Εδώ έχουμε συνοψισμένα τα -ένδοξα και θλιβερά- γεγονότα που έχουν διαδραματιστεί στη διάρκεια των 1.170 χρόνων, που έχουν απ' όλα: πολέμους (με εισβολείς αλλά και μεταξύ Ελλήνων, αφού κάθε περιοχή, και κράτος), εγκλήματα, ίντριγκες, εξοστρακισμούς, θανατικές καταδίκες, αλλά και υψηλές πνευματικές και καλλιτεχνικές δημιουργίες. Με κορυφαίο βέβαια γεγονός, το 507 π.Χ., τη γέννηση της δημοκρατίας. Γράφει ο Μανθούλης:

«Τις παραμονές του χρυσού (5ου) αιώνα του ελληνικού πολιτισμού, ύστερα από μακρά συζήτηση και ψηφοφορία, διαμορφώθηκε του Σύνταγμα του Κλεισθένη, μια βαθιά και εξαιρετικά τολμηρή μεταρρύθμιση, που σπάνια έχει επιχειρηθεί από τότε. Τρεις όροι της εποχής χαρακτηρίζουν το νέο πολίτευμα: ισονομία (ισότητα απέναντι στον νόμο), ισηγορία (ισότητα στο δικαίωμα του λόγου) και ισοκρατία (ισότητα στην άσκηση εξουσίας)».

Και αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο εδώ: «Ο Κλεισθένης ιδρύει το υπουργείο Πολιτισμού, που φορολογεί τους ευκατάστατους με το σύστημα της χορηγίας και επιτρέπει στους δημιουργούς να ανεβάζουν ελεύθερα τα έργα τους χωρίς να λογοκρίνονται προληπτικά από το ιερατείο. Ετσι γεννήθηκε η καινούργια -αστική- τραγωδία. Το ελληνικό θέατρο του 5ου αιώνα -Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αριστοφάνης- δεν θα είχε υπάρξει χωρίς το Σύνταγμα του Κλεισθένη».

Ολα αυτά ώς το 393 - 394 μ.Χ., οπότε με νόμο του Βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου απαγορεύεται η «ελληνική θρησκεία» και συνακόλουθα η λειτουργία όλων των ναών, οι περισσότεροι από τους οποίους καταστράφηκαν ή μεταβλήθηκαν σε χριστιανικούς.

Συνοπτικά, ένα χρηστικότατο εκλαϊκευμένο ιστορικό πόνημα από έναν μη ιστορικό, αλλά εραστή -ερευνητή της Ιστορίας. *