Του Γιαννη Λειβαδα*, Η Καθημερινή, Kυριακή, 7 Δεκεμβρίου 2008
Μπάρρυ Μάιλς, Ουίλιαμ Μπάροουζ: El hombre invisible, μετ. Γιώργος Γούτας, εκδ. Απόπειρα
Σ τη Νέα Υόρκη, 1939, ο Ουίλιαμ Μπάροουζ έκοψε το μικρό δάχτυλο του αριστερού του χεριού, το έδειξε στον ψυχαναλυτή του κι εκείνος τον έστειλε δίχως δεύτερη κουβέντα στο ψυχιατρείο Μπέλβιου. Εκεί ο Μπάροουζ λέει στον ψυχίατρό του πως αυτή η πράξη εντασσόταν στο πλαίσιο της τελετής μύησής του στην φυλή των ινδιάνων Κρόου. Αυτή ήταν η έναρξη της συγγραφικής του καριέρας.
Η επικύρωση της συγγραφικής ιδιότητας δεν προέκυψε, όπως συνηθιζόταν και συνηθίζεται, από την υψηλή επίδοση σε κάποια λευκή σελίδα, μα από την ακούσια δολοφονία της γυναίκας Τζόαν, τον Σεπτέμβριο του 1951. Ο ίδιος είχε δηλώσει πως δίχως τον θάνατο της γυναίκας του δεν θα κατάφερνε ποτέ να γίνει συγγραφέας.
Καθοδηγητής των Μπιτ
Γνωστός σε παγκόσμια κλίμακα, ο Μπάροουζ έπαιξε τον ρόλο του καθοδηγητή στη γενιά των Μπιτ όταν αυτή βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα, αποτέλεσε καθοριστικό μέντορα του Allen Ginsberg, του Lucien Carr και ολίγον του Jack Kerouac. Δημιούργησε μία, εντελώς αποσπασμένη από τους Μπιτ, ανεξάρτητη γραφή, η οποία μπόρεσε να βρει τον δρόμο της μέσα από τις νουθεσίες του εκπληκτικού (και εντελώς παραγκωνισμένου από την κριτική) Brion Gysin, από τον οποίο υιοθέτησε τη μέθοδο του cut–up και πολλές από τις ιδέες που στη συνέχεια χαρακτήρισαν σχεδόν όλα του τα βιβλία. Ο Ουίλιαμ Μπάροουζ, λοιπόν, νουθέτησε αλλά και νουθετήθηκε.
Ο Μπάρι Μάιλς, ένας από τους πλέον διακεκριμένους βιογράφους, όντας μάλιστα γνώριμος και λάτρης του συγγραφέα, δεν θα μπορούσε να αποφύγει τον πειρασμό να γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο γι’ αυτόν.
Ο Μπάροουζ έγινε πράγματι μια εμβληματική φιγούρα των αμερικανικών γραμμάτων. Ο ίδιος ήταν ένα happening. Στην πραγματικότητα μάλιστα η βιογραφία του ίσως αποδειχθεί πιο ισχυρή από τα βιβλία του. Ο Μπάροουζ λειτούργησε περισσότερο σαν μία ιδιαίτερα δυναμική και επιδραστική cult φιγούρα παρά σαν λογοτέχνης. Τα βιβλία του πούλησαν και εξακολουθούν να πωλούν εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο, κι αυτό ήταν αποτέλεσμα της προώθησης του ιδίου ως ενός νέου είδους αντιρρησία, σαν μια αλλόκοτη πτυχή του underground, συμπιεσμένη και αποκεκαλυμμένη στις ζοφερές πτυχές ενός μέλλοντος που έχει ήδη ξεκινήσει σαν εφιάλτης εδώ και λίγες δεκαετίες.
Ο Νόρμαν Μέιλερ δήλωσε γι’ αυτόν πως ήταν μέγιστη λογοτεχνική διάνοια, αυτήν την άποψη την ασπάστηκαν αρκετοί. Αλλοι πάλι τον τοποθέτησαν μέσα στην ευρύτερη ροή των συγγραφέων της αμερικανικής πρωτοπορίας, και αυτή ίσως να ήταν η πιο συνετή επιλογή.
Ο ιός της γλώσσας
Το πρόταγμα του Μπάροουζ για μία ολική άρνηση κοινωνικού και πνευματικού ελέγχου, η αντίληψη πως η γλώσσα είναι ένας ιός από το σύμπαν, ικανός να μεταστρέψει ολικά την ανθρώπινη συνείδηση, ήταν ιδέες που βρήκαν τεράστια απήχηση, τόσο σε ανήσυχους αναγνώστες όσο και σε νεότερους καλλιτέχνες. Παρ’ όλα αυτά οι ιδέες αυτές δεν εξελίχθηκαν ουσιαστικά από τον ίδιο και παρέμειναν σε μια πρώτη γενική συγκρότηση η οποία εμφανίστηκε αριστοτεχνικά στο κορυφαίο του βιβλίο «Γυμνό γεύμα» (ελληνική έκδοση Απόπειρα, 2003).
Η βιογραφία του Μπάρι Μάιλς, εκτός από την εξαιρετική γραφή και την αντικειμενική της εξιστόρηση, παρουσιάζει όλες τις πτυχές της περίπτωσης Μπάροουζ, και φροντίζει να κατατοπίζει τον αναγνώστη για το περιβάλλον και τις καλλιτεχνικές συνθήκες που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση μιας τόσο ιδιάζουσας και τολμηρής φυσιογνωμίας. Επίσης, με αυτό το βιβλίο αποσαφηνίζεται με τον καλύτερο τρόπο η μοναδικότητα και η αυτονομία του Μπάροουζ ως συγγραφέα, καθώς και η απουσία συγκλίσεων με τη γενιά των Μπιτ και το έργο τους – στους οποίους θα μπορούσε κανείς να τον εντάξει μόνο μέχρι την περίοδο που εκδόθηκε το «Γυμνό γεύμα» (το 1959).
Στη μετέπειτα πορεία του ο Μπάροουζ ανέπτυξε μια εντελώς διαφορετική άποψη, η οποία βασίστηκε σε μια, ώς έναν βαθμό, προφητική γραφή που αφορούσε στον μελλοντικό ζόφο, τον οποίο προλόγισε με επιτυχία. Αυτό το μέλλον έφτασε τόσο γρήγορα που ξεπέρασε ακόμη και τον ίδιο τον συγγραφέα. Το ζητούμενο βέβαια, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, είναι ο δημιουργός να μην υπερκεραστεί από τα ερχόμενα. Αλλά αυτό είναι κάτι που κρίνεται πάντοτε από τις δυσκολίες που γεννούν οι επόμενες εποχές.
Πρώτη απ’ όλες εμφανίστηκε η επικρότηση μιας μεγάλης μερίδας της αριστερόστροφης κριτικής, η οποία τον ενέταξε πολύ βιαστικά στις λεγόμενες προοδευτικές λογοτεχνικές δυνάμεις. Φυσικά έπεσε έξω, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που απέτυχε να τον προσεγγίσει δημιουργικά μεγάλο μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας, η οποία τον βράβευσε τελικά το 1982 με το αμερικανικό Βραβείο Τεχνών και Γραμμάτων.
Εκείνο που ουσιαστικά παραμένει, πέρα από τις συγκλονιστικές του λογοτεχνικές εξάρσεις, είναι η ίδια η ζωή του Ουίλιαμ Μπάροουζ που είναι το καλύτερο και πιο επεξεργασμένο βιβλίο που έγραψε ποτέ.
* Ο κ. Γ. Λειβαδάς είναι ποιητής.
No comments:
Post a Comment