Η αρχαία Εγνατία Οδός

«Από την Απολλωνία στη Μακεδονία υπάρχει η Εγνατία Οδός προς Ανατολάς, μετρημένη ανά μίλι και με μιλιοδείκτες στημένους ως τα Κύψελα και τον Εβρο ποταμό και η απόσταση είναι 535 μίλια». Έτσι έγραψε - στηριζόμενος σε πρότερη καταγραφή του Πολυβίου - τον 1ο π.Χ. αιώνα, ο Στράβων για την Εγνατία Οδό, στο έργο του «Γεωγραφία». Η κατασκευή της Εγνατίας Οδού υπήρξε ένα τεραστίου μεγέθους και ποικίλων δυσκολιών τεχνικό έργο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (3ος π.Χ. αιώνας). Έργο, που κατασκευάστηκε για «στρατιωτικούς λόγους» και που όπως αποδείχνουν δύο μιλιοδείκτες που βρέθηκαν σε περιοχή έξω από τη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα, πήρε το όνομά του από τον ανθύπατο της ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας, Gnaeus Egnatius (Γκένους Εγκνάτιους). Ήταν ένας δρόμος 1.100 χιλιομέτρων, που εξελίχθηκε «στον σημαντικότερο άξονα χερσαίας σύνδεσης της Ρώμης με την Ανατολική Μεσόγειο» και που διασχίζοντας τα Βαλκάνια εξυπηρέτησε μεγάλους στρατηγικούς στόχους (πολεμικούς, πολιτικούς, οικονομικούς) τριών αυτοκρατοριών: ρωμαϊκής, βυζαντινής, οθωμανικής.

Ο καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Γιάννης Λώλος, μετά από δίχρονη οδοιπορία στα ανασκαμμένα και μη ίχνη της αρχαίας οδού, ερεύνησε όλα τα αρχαιολογικά τεκμήρια της μακραίωνης εξέλιξης και χρήσης της, και με τη φωτογραφική συνοδοιπορία του Γιώργη Γερόλυμπου, κατέθεσε το βιβλίο - λεύκωμα «Εγνατία Οδός» (εκδόσεις «Ολκός»). Πρόκειται για την πρώτη πλήρη καταγραφή των κατασκευαστικών στοιχείων, των αρχαιολογικών ευρημάτων, των ιστορικών «πηγών» για όλη τη διαδρομή της αρχαίας οδού, που άρχιζε από το Δυρράχιο και κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη και που σήμερα σώζεται στην Ελλάδα, την Αλβανία, την ΠΓΔΜ, και την Τουρκία. Οπως επισημαίνει ο μελετητής, οι Ρωμαίοι κατασκευαστές της οδού, αντιμετώπισαν και ξεπέρασαν πολλά φυσικά εμπόδια. Μεγάλα ποτάμια, μεγάλα και απότομα βουνά, έλη, σαθρά εδάφη κλπ., ενώ μετά την κατασκευή της τη συντηρούσε ειδικό σώμα. Στη διαδρομή των αιώνων, από την Εγνατία Οδό διάβηκαν στρατεύματα των αυτοκρατοριών, αυτοκράτορες και κουστωδίες τους, έμποροι, πρόσφυγες πληθυσμοί, ακόμη και άμαξες πλανόδιων θιάσων.