A century of greek poetry. 1900-2000. Selected and edited by Peter Bien, Peter Constantine, Edmund Keeley, Karen Van Dyck, εκδ. Cocmos
Δίγλωσση η έκδοση αυτής της ανθολογίας που συγκεντρώνει 109 Ελληνες ποιητές και 456 ποιήματα προσφέρει διπλή υπηρεσία στη νεότερη ελληνική ποίηση. Κατά πρώτον, καθώς είναι γνωστό ότι οι ανθολογίες λειτουργούν καταλυτικά όσον αφορά τη σχέση του κοινού –και όχι μόνο– με την ποίηση, η παρούσα ανθολογία με το εντυπωσιακό εύρος της προτείνει στους Ελληνες αναγνώστες μια αντιπροσωπευτική εικόνα της διαδρομής της νεοελληνικής ποίησης στον αιώνα που μας πέρασε. Κατά δεύτερον, συστήνει στο αγγλόφωνο κοινό την ελληνική ποίηση, η υψηλή ποιότητα της οποίας στη διαχρονία δεν της έχει εξασφαλίσει και την ανάλογη αναγνώριση. Ο φραγμός της γλώσσας δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση: αν η μετάφραση της λογοτεχνίας, μιας γλώσσας λιγότερο ομιλούμενης και διαδεδομένης, αντιμετωπίζει εν γένει και εξ ορισμού εμπόδια, η μετάφραση της ποίησης γίνεται στις περιπτώσεις αυτές σχεδόν απαγορευτική. Γι’ αυτό και είναι πολύ σπουδαία η πρωτοβουλία των τεσσάρων αυτών Αμερικανών μεταφραστών, που αποφάσισαν στο πρόσωπο των νεότερων Ελλήνων ποιητών που μεταφράζουν να τιμήσουν την ελληνική ποίηση ανά τους αιώνες, βάθρο και αφετηρία της ευρωπαϊκής. Μια ποίηση μακρόχρονη, ζωντανή και αδιαλείπτως γόνιμη παραγωγική, όπως αποδεικνύεται και από την ιδιαιτέρως φροντισμένη αυτή ανθολογία.
Ο Ελληνας και ο Αμερικανός ή εν γένει ο αγγλόφωνος αναγνώστης, ανακαλύπτει λοιπόν ξανά, διαβάζει πάλι τον Κωνσταντίνο Καβάφη, το όνομα του οποίου είναι γνωστό στα πέρατα του κόσμου, αλλά και τον Αγγελο Σικελιανό με τα μεγαλόπνοα σχέδια για την αναβίωση των δελφικών γιορτών. Φιλοσοφικά και αισθησιακά τα ποιήματα του Καβάφη, που εγκαινιάζει υπό μία έννοια τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, πεζολογικά και ιδιότυπα, συγκρατημένα και υποβλητικά λυρικά, ειρωνικά, ριζωμένα στην ιστορία. Σε εντελώς διαφορετικό τόνο λυρικά τα ποιήματα του Σικελιανού, όπως και η «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη, επίσης πολυμεταφρασμένου στο εξωτερικό ώς σήμερα.
Ολες οι αποχρώσεις
Το ενδιαφέρον όμως στο ποιητικό τοπίο που σκιαγραφεί με αγάπη και γνώση η ομάδα των επιμελητών-μεταφραστών είναι το γεγονός ότι αποδίδεται με όλες τις λεπτομέρειες και τις αποχρώσεις του· ότι η ανθολογία παρακολουθεί διαδρομές προσωπικές και συλλογικές και, υπογείως, ίχνη και συναντήσεις, επιδράσεις και αποτυπώματα. Διαβάζοντας κανείς τα ποιήματα, υποψιάζεται ένα ενδιαφέρον κριτήριο που πρυτάνευσε ίσως στην επιλογή τους – φυσικά μαζί με άλλα πολλά: τη σχέση τους με τον μύθο, τον αρχαιοελληνικό μύθο. Από τον «Ορέστη του Βάρναλη στην Ασίνη του Σεφέρη και τις Καρυάτιδες του Εμπειρίκου, στον Ενδυμίωνα της Καρέλλη και τον Σάτυρο του Βαφόπουλου, αλλά και τη Ναυσικά του Ρίτσου, τον Οιδίποδα του Σαχτούρη και την άλλη Οδύσσεια, του Λειβαδίτη, τον Κούρο της Ησαΐα και την Αντιγόνη του Χριστιανόπουλου, ώς την Αφροδίτη του Βαγενά αναδεικνύεται η γόνιμη συνομιλία της νεότερης ποίησης με τον αρχαιοελληνικό μύθο, παράλληλα με το άνοιγμα στον κόσμο και μια σταδιακή διαφοροποίηση όταν περνάμε στη γενιά του ’70 και του ’80, με τις οποίες κλείνει η συλλογή.
Ετσι, η ανθολογία συνδέει τη νεότερη ελληνική ποίηση, την ποίηση του δημοτικισμού, τον συμβολισμό και τον νεορομαντισμό, τον υπερρεαλισμό και τον μετα-υπερρεαλισμό, αλλά και τον εξπρεσιονισμό, τον ελληνικό μοντερνισμό σε όλες τις εκφάνσεις του και τις απαρχές του μεταμοντερνισμού, με τις παντοδύναμες απαρχές.
Οπως επίσης αναδεικνύει, μοιραία, τη σχέση της νεότερης ποίησης με την ιστορία, μια σχέση οργανική που ορίζει ρητά και υπόρρητα την πορεία των στρατευμένων ποιητών, των πολιτικών ποιητών ώς σήμερα. Η ξένη ματιά στην ελληνική ποίηση φωτίζει ίσως έτσι διαφορετικά την ίδια την εξέλιξή της, τους εσωτερικούς συσχετισμούς και τις σχέσεις της με το αυτό και το έτερο, με το εθνικό και το υπερεθνικό, το οικουμενικό και το καθολικό. Κυρίως όμως ανοίγει στον αναγνώστη ένα δρόμο για να προσεγγίσει με τον δικό του τρόπο και τις δικές του ανάγκες την ελληνική ποίηση.
Ποίηση μεταφυσική, θρησκευτικής εμπνεύσεως σαν της Γυναίκας με τα Μαύρα στη «Σονάτα του σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου, ποίηση λυρική και στοχαστική, ποίηση της ιστορίας και της επανάστασης, ποίηση εξεγερμένη και πικρή, ποίηση της Κικής Δημουλά και του Νίκου Καρούζου, αλλά και της Τζένης Μαστοράκη και του Γιάννη Κοντού, του Χριστόφορου Λιοντάκη και του Λευτέρη Πούλιου, του Μιχάλη Γκανά και της Μαρίας Λαϊνά, του Γιώργου Μπλάνα, του Στρατή Πασχάλη και του Σπύρου Βρεττού (ονόματα κάπως στην τύχη φυσικά, μιας και ο κατάλογος μακρύς και οι ποιητές και τα ποιήματα το ένα καλύτερο από το άλλο). Ενα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους, μικρούς και μεγάλους, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχολείο και να συντροφέψει τις ώρες της σχόλης, ένα βιβλίο-οδηγός για τη νεότερη ελληνική ποίηση, ανοιχτό σε πολλαπλές αναγνώσεις και στο μέλλον.
No comments:
Post a Comment