Οι «Αθλιοι» του Βίκτωρος Ουγκό από το ομώνυμο μιούζικαλ, την πιο δημοφιλή εκδοχή του κλασικού έργου |
Μία από τις πιο μακρόχρονες δικαστικές διαμάχες στον χώρο της Λογοτεχνίας, με επίκεντρο το αριστούργημα του Βίκτωρος Ουγκό «Οι Αθλιοι», έλαβε τέλος την Παρασκευή στο Παρίσι, χωρίς, όμως, να δικαιώσει τους κληρονόμους του συγγραφέα. Ο τρισέγγονος του συγγραφέα, Πιερ Ουγκό, είχε προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να αποτρέψει τον εκδοτικό οίκο «Plon» από την κυκλοφορία δύο σύγχρονων μυθιστορημάτων, στα οποία κάνει θεαματική επανεμφάνιση ως κεντρικός ήρωας, ο διάσημος αστυνομικός Επιθεωρητής των «Αθλίων», Ιαβέρης.
Οι κληρονόμοι τόνιζαν ότι η μετατόπιση του ήρωα από τις σελίδες των «Αθλίων» στη σύγχρονη Λογοτεχνία παραβιάζει τα ηθικά και πνευματικά δικαιώματα του Β. Ουγκό. Τελικά,το δικαστήριο δικαίωσε τον οίκο «Plon» και τον συγγραφέα Φρανσουά Σερεζά με την αιτιολογία ότι το περιεχόμενο των βιβλίων δεν προσβάλλει τα πνευματικά δικαιώματα και την προσωπικότητα του Β. Ουγκό.
Η απόφαση αυτή δίνει το... πράσινο φως και σε άλλους εκδοτικούς οίκους, ώστε να αρχίσουν να αξιοποιούν, δημιουργικά, ήρωες και στοιχεία από αρκετά κλασικά λογοτεχνικά έργα, ανάμεσά τους και την περίφημη «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ. Είναι γνωστό ότι καμιά παρέμβαση ή διασκευή στα έργα των κλασικών δεν είναι ικανή να μειώσει την αξία τους. Πόσω μάλλον όταν οι «Αθλιοι» παραμένουν το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο εκτός Γαλλίας κι έχουν εμπνεύσει αρκετές κινηματογραφικές ταινίες κι ένα υπερεπιτυχημένο μιούζικαλ, το οποίο μεσουρανεί στο «Γουέστ Εντ» για περισσότερα από 20 χρόνια.
Το βασικό επιχείρημα των δικηγόρων της οικογένειας Ουγκό ήταν μια σημείωση του ίδιου του συγγραφέα, στην οποία τόνιζε ότι «από τη στιγμή που ένα βιβλίο ολοκληρώνεται θα πρέπει να παραμένει ανέγγιχτο». Από την πλευρά του, ο εκδοτικός οίκος «Plon» προέταξε μια άλλη, μεταγενέστερη δήλωση του Ουγκό από μια ομιλία που έκανε επτά χρόνια πριν πεθάνει. Ελεγε λοιπόν τότε ότι «μετά την έκδοση ενός βιβλίου ο συγγραφέας δεν είναι πια "κυρίαρχος" του έργου και ότι τα λογοτεχνικά έργα είναι δημόσια αγαθά και κληρονομιά του γαλλικού κράτους». Επιπλέον, η υπερασπιστική γραμμή του οίκου «Plon» αξιοποίησε πολύ εύστοχα παραδείγματα από την Ιστορία της Τέχνης. Αναρωτήθηκαν, πρώτα απ' όλα, οι δικηγόροι του «Plon», αν ο Πάμπλο Πικάσο θα έπρεπε να είχε πάρει την άδεια του Βελάσκεθ για να φιλοτεχνήσει εκ νέου, δίνοντας μάλιστα τη δική του πρωτότυπη ερμηνεία, το διάσημο έργο του Βελάσκεθ, «Οι Δεσποινίδες των τιμών». Κι αν ο Μαρσέλ Ντισάν θα έπρεπε να είχε ρωτήσει τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι πριν παρουσιάσει με μουστάκι τη «Μόνα Λίζα». Η φιλολογία που αναπτύχθηκε εντός και εκτός δικαστηρίων δημιούργησε αναστάτωση που δεν ευνόησε τις διεκδικήσεις των κληρονόμων του Ουγκό. Αρκετοί θεωρητικοί αναρωτήθηκαν αν η κινηματογραφική μεταφορά τού έργου τού Ουγκό, «Η Παναγία των Παρισίων» από τον Ντίσνεϊ ήταν περισσότερο προσβλητική για τον συγγραφέα από τα βιβλία. Ενώ κάποιοι σχολίασαν και την επιλεκτική ευθιξία των κληρονόμων που δεν μοιάζουν να θίγονται το ίδιο από διάφορων ειδών, κινηματογραφικές εκδοχές των «Αθλίων» ή από την εμπορευματοποίηση που συνοδεύει το βιβλίο με την πώληση γκάτζετ και σουβενίρ.
Οι κληρονόμοι τόνιζαν ότι η μετατόπιση του ήρωα από τις σελίδες των «Αθλίων» στη σύγχρονη Λογοτεχνία παραβιάζει τα ηθικά και πνευματικά δικαιώματα του Β. Ουγκό. Τελικά,το δικαστήριο δικαίωσε τον οίκο «Plon» και τον συγγραφέα Φρανσουά Σερεζά με την αιτιολογία ότι το περιεχόμενο των βιβλίων δεν προσβάλλει τα πνευματικά δικαιώματα και την προσωπικότητα του Β. Ουγκό.
Η απόφαση αυτή δίνει το... πράσινο φως και σε άλλους εκδοτικούς οίκους, ώστε να αρχίσουν να αξιοποιούν, δημιουργικά, ήρωες και στοιχεία από αρκετά κλασικά λογοτεχνικά έργα, ανάμεσά τους και την περίφημη «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ. Είναι γνωστό ότι καμιά παρέμβαση ή διασκευή στα έργα των κλασικών δεν είναι ικανή να μειώσει την αξία τους. Πόσω μάλλον όταν οι «Αθλιοι» παραμένουν το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο εκτός Γαλλίας κι έχουν εμπνεύσει αρκετές κινηματογραφικές ταινίες κι ένα υπερεπιτυχημένο μιούζικαλ, το οποίο μεσουρανεί στο «Γουέστ Εντ» για περισσότερα από 20 χρόνια.
Το βασικό επιχείρημα των δικηγόρων της οικογένειας Ουγκό ήταν μια σημείωση του ίδιου του συγγραφέα, στην οποία τόνιζε ότι «από τη στιγμή που ένα βιβλίο ολοκληρώνεται θα πρέπει να παραμένει ανέγγιχτο». Από την πλευρά του, ο εκδοτικός οίκος «Plon» προέταξε μια άλλη, μεταγενέστερη δήλωση του Ουγκό από μια ομιλία που έκανε επτά χρόνια πριν πεθάνει. Ελεγε λοιπόν τότε ότι «μετά την έκδοση ενός βιβλίου ο συγγραφέας δεν είναι πια "κυρίαρχος" του έργου και ότι τα λογοτεχνικά έργα είναι δημόσια αγαθά και κληρονομιά του γαλλικού κράτους». Επιπλέον, η υπερασπιστική γραμμή του οίκου «Plon» αξιοποίησε πολύ εύστοχα παραδείγματα από την Ιστορία της Τέχνης. Αναρωτήθηκαν, πρώτα απ' όλα, οι δικηγόροι του «Plon», αν ο Πάμπλο Πικάσο θα έπρεπε να είχε πάρει την άδεια του Βελάσκεθ για να φιλοτεχνήσει εκ νέου, δίνοντας μάλιστα τη δική του πρωτότυπη ερμηνεία, το διάσημο έργο του Βελάσκεθ, «Οι Δεσποινίδες των τιμών». Κι αν ο Μαρσέλ Ντισάν θα έπρεπε να είχε ρωτήσει τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι πριν παρουσιάσει με μουστάκι τη «Μόνα Λίζα». Η φιλολογία που αναπτύχθηκε εντός και εκτός δικαστηρίων δημιούργησε αναστάτωση που δεν ευνόησε τις διεκδικήσεις των κληρονόμων του Ουγκό. Αρκετοί θεωρητικοί αναρωτήθηκαν αν η κινηματογραφική μεταφορά τού έργου τού Ουγκό, «Η Παναγία των Παρισίων» από τον Ντίσνεϊ ήταν περισσότερο προσβλητική για τον συγγραφέα από τα βιβλία. Ενώ κάποιοι σχολίασαν και την επιλεκτική ευθιξία των κληρονόμων που δεν μοιάζουν να θίγονται το ίδιο από διάφορων ειδών, κινηματογραφικές εκδοχές των «Αθλίων» ή από την εμπορευματοποίηση που συνοδεύει το βιβλίο με την πώληση γκάτζετ και σουβενίρ.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/12/2008
No comments:
Post a Comment