- Κώστας Αξελός
- Η Μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας
- μτφρ.: ΚατερίναΔασκαλάκη
- εκδόσεις Νεφέλη, σ. 72, ευρώ 8,54
Σημειώνει, μεταξύ άλλων, η ψυχαναλύτρια Τζούλια Κρίστεβα για ένα ποίημα του Νερβάλ: «Η μελαγχολία συνοδεύει την αποξένωση, ο μελαγχολικός καταφεύγει, απόκληρος, στα ξένα και απόκρυφα για να βρει και στη γλώσσα να φέρει αλλότρια μυθολογία» (Μαύρος Ηλιος-κατάθλιψη και μελαγχολία, μτφρ.: Πάνος Αλούπης, εκδόσεις Καστανιώτη, σ.24). Θα μπορούσε άραγε το ίδιο να ισχύει για συμπεριφορές ολόκληρων εθνών (κρατών); Εικάζουμε πως ναι. Αρκεί κανείς να επισκεφθεί το γειτονικό κρατίδιο των Σκοπίων για να δει από κοντά με τι παράδοξο τρόπο ένας λαός δίχως αληθινή παράδοση να κυλά στις φλέβες του, δίχως προφανή στον ίδιο του τον εαυτό προέλευση (Είναι Βούλγαροι; Είναι Αθίγγανοι από τη Βουλγαρία; -κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά), και δίχως αξιοσημείωτη ιστορική διαδρομή, καπηλεύεται τον πολιτισμό και την ιστορία μιας άλλης χώρας.
Δυστυχώς, η αναλογία αυτή, μεταξύ ατομικών υποστάσεων και εθνικών συνόλων, απαντάται ακόμη και στις περιπτώσεις χωρών που ουδέποτε χρειάστηκαν να μετατρέψουν σε αντικείμενο εκμετάλλευσης κάποιον μύθο, δικό τους ή τρίτων, για να στυλώσουν τα εθνικά τους πιστεύω. Μια τέτοια χώρα είναι η Ελλάδα. Κρατώντας, αντί για λαγούτο, τον μαύρο ήλιο της μελαγχολίας, άλλοτε παραδίδεται -άνευ όρων- στην ορθολογική και τεχνικο-επιστημονική Δύση, άλλοτε πάλι επιλέγει να ναρκισσεύεται με και μέσα στην ιδέα της νωχελικής και «σοφής» ανατολής -των καφενείων, του ονείρου, του αισθησιασμού-, παραδέρνοντας από καιρού εις καιρόν στα κύματα των απόηχων ενός ασαφούς ελληνοκεντρισμού. Χωρίς να καταλαβαίνει ότι «η ελληνική Αρχαιότητα δεν είναι παρά Αρχαιότητα που κληροδοτεί την κληρονομιά της» και ότι «ο Βυζαντινός χριστιανισμός δεν είναι πια βυζαντινός», ότι, τέλος, η νεωτερική Ελλάδα δεν συνιστά ζωντανό κομμάτι της νεωτερικής πραγματικότητας, η Ελλάδα επιμένει να κατακερματίζεται και να απολύει μέρα με τη μέρα τη δυνατότητά της να υπάρξει στον σύγχρονο κόσμο.
Στο δοκίμιο του 1954 που φέρει τον τίτλο Η Μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας ( Le Destin de la Grece moderne), ο Κώστας Αξελός αποπειράται να απαντήσει στο καίριο ερώτημα: Με τι «ζει» η σύγχρονη Ελλάδα; Οπως αναφέρει στο εισαγωγικό της σημειώμα η μεταφράστρια και τελευταία σύντροφος του Κώστα Αξελού Κατερίνα Δασκαλάκη, «ήταν η εποχή που ακόμη δεν μπορούσε να επιστρέψει στην Ελλάδα, εργαζόταν στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών) και ετοίμαζε τις δύο διδακτορικές του διατριβές: Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής και Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία» . Παρά τα δύσκολα και μοναχικά χρόνια, ο τριαντάχρονος στοχαστής γράφει ένα εκπληκτικής πνοής μικρό κείμενο για την πάντα προσφιλή του πατρίδα, ένα κείμενο που 60 χρόνια αργότερα σφύζει από ζωντάνια, φιλοπατρία και νεανική ορμή, χάρη στην απλή γλώσσα του και τις σημαντικές, επίκαιρες όσο ποτέ άλλοτε, καταδεικτικές αποφάνσεις του. Μετά λύπης, οι αναγνώστες παρατηρούμε ότι σχεδόν τίποτα δεν έχει αλλάξει στην πατρίδα μας. Η ίδια κακομοιριά και απουσία πραγματικής σκέψης πλανώνται σαν φαντάσματα πάνω από τη χώρα. Μετά λύπης του, ο συγγραφέας, εάν ζούσε, θα έβλεπε το βιβλίο του να κερδίζει το ενδιαφέρον των σκεπτόμενων Ελλήνων...
No comments:
Post a Comment