Κλίμα για χειμωνιάτικα τοπία πόλεων

• Αμπδόν Ουμπίδια
• Χειμωνιάτικη πόλη
• μτφρ: Βιργινία Γαλανοπούλου
• εκδόσεις Ροές, σ. 114, ευρώ 10

Ο βραβευμένος και πολυμεταφρασμένος Αμπδόν Ουμπίδια ανήκει στις φωνές της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, η οποία, ως γνωστόν, με τον παλμό και τη δύναμή της έδωσε το τέμπο σε πολλούς ευρωπαίους και αμερικανούς συγγραφείς. Ο ίδιος αποτελεί μια αντιπροσωπευτική περίπτωση στη χώρα του Ισημερινού και λόγω της γραφής του αλλά και γιατί πρωτοπαρουσιάστηκε με την ομάδα των ποιητών και μυθιστοριογράφων που δημιούργησαν το ρεύμα «Τσάντσικο», μια αντίδραση στα εγχώρια λογοτεχνικά ήθη και στην πνευματική ελίτ.

Η Χειμωνιάτικη πόλη είναι μια νουβέλα που αποθεώνει τον εσωτερικό μονόλογο μέσα από λεπτές συναισθηματικές αποχρώσεις και ευφάνταστες παρατηρήσεις, για να μας καταδείξει ότι το πρόσωπο της πραγματικότητας (των συμβάντων, των σχέσεων, των εκφάνσεων της ζωής) δεν αποτελεί ένα πεπερασμένο σύμπαν με μονοσήμαντες ερμηνείες, αλλά έχει πάντοτε το σχήμα που εμείς επιλέγουμε να δώσουμε. Τις εκδοχές αυτές ανιχνεύει εδώ ο Ουμπίδια, τους κινδύνους παρερμηνείας στην ανάγνωση του πραγματικού αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι περιορισμοί της συμβατικής σκέψης διαθλούν την αλήθεια για να την εντάξουν στη δική τους μερικότητα. Ετσι, πλάθει με μαεστρία έναν διφορούμενο κόσμο, δημιουργώντας το κλίμα και την ατμόσφαιρα εκείνη που επιτρέπει στον αναγνώστη να ενδιαφέρεται για τη συνέχεια της αφήγησης.

Ο ήρωας-αφηγητής αναλαμβάνει να κρύψει στο σπίτι του έναν φίλο του που τον κυνηγάει η αστυνομία. Ωστόσο, όσο κι αν στην αντίληψή του ο κίνδυνος μοιάζει να προέρχεται από τις εξωτερικές συνθήκες, στην ουσία είναι ο κίνδυνος της εσωτερικής του αναταραχής αυτός που έρχεται να απειλήσει τα κεκτημένα, την ασφάλεια, τα συναισθηματικά στηρίγματα, τα κομβικά σημεία της συνολικής του ύπαρξης. Ετσι η ζήλια που τον βασανίζει, όταν υποπτεύεται μια σχέση του φιλοξενουμένου με τη γυναίκα του, παριστά τον ίδιο τον τρόμο της απώλειας, την εξάρτηση από τον εφησυχασμό και το βόλεμα μιας κανονιστικής καθημερινότητας. Οι εκδοχές προς τις οποίες θα καταφύγει, με τον τρόπο των διπλών ερμηνειών, είναι η πάλη ανάμεσα στο συναίσθημα και στη λογική, ανάμεσα στο δυναμικό της διασάλευσης και στη σταθερή τάση της ανάγκης για ευταξία και ισορροπία. Η τραγική κάθαρση που ακολουθεί, συμβολίζει και τον εσωτερικό θάνατο του ήρωα, που μέσα από το πένθος θα οδηγηθεί να κατανοήσει τη σημασία της απόσυρσης από κάθε είδους ακινησία.
Ο Ουμπίδια μάς δίνει ένα κομψοτέχνημα του λόγου, όπου η ροή της εσωτερικής ζωής αναπηδά ώς την επιφάνεια για να φέρει στο φως, με ιδιαίτερη ειλικρίνεια, όλα όσα γενούν οι περιοχές των αναμνήσεων και της ευαισθησίας, αλλά και τα σκοτεινά υπολείμματα ενός ανθρώπινου ψυχισμού που έχει καθυστερήσει στην ωρίμανσή του.

• Χένρι Μίλερ
• Κλιματιζόμενος εφιάλτης
• μτφρ.: Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης
• εκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 400, ευρώ 20

«Η περιπλάνηση από μόνη της είναι απλώς μια μορφή τρυφηλότητας», υποστηρίζει ο άγγλος ποιητής και συγγραφέας Τζον Μέισφιλντ, «μονάχα ο θαυμάσιος ταξιδευτής διακρίνει το θαύμα». Το θαύμα αυτό προσπαθεί να ανασύρει εδώ ο Χένρι Μίλερ, δημιουργός των δύο Τροπικών και της Μαύρης άνοιξης, καταγράφοντας το χρονικό της επιστροφής του στην Αμερική (ύστερα από 10 χρόνια απουσίας στο Παρίσι) και την περιπέτειά του ως ταξιδευτή μέσα στην ίδια του τη χώρα.

Το 1940, ο Μίλερ αποφασίζει να διασχίσει τις ΗΠΑ με αυτοκίνητο και συνεπιβάτη τον ζωγράφο Εϊμπ Ράτνερ. (Το ίδιο ακριβώς ταξίδι θα απολαύσει ο Κέρουακ την επόμενη δεκαετία, άλλοτε οδηγώντας με συνεπιβάτη τον Κάσαντι κι άλλοτε κάνοντας οτοστόπ, για να συλλέξει το υλικό του βιβλίου του, Στον δρόμο.) Ο Μίλερ μόλις έχει τελειώσει τον Κολοσσό του Μαρουσιού και είναι δέσμιος της νοσταλγίας. Αισθάνθηκα την ανάγκη να συμφιλιωθώ με τη χώρα που με γέννησε, σημειώνει ο ίδιος. Ετσι σπεύδει να ξανασυναντήσει την Αμερική, όχι ως απλός αμερικανός, επηρεασμένος από την ιστορία και τα βιώματα της εθνικότητάς του, αλλά ως πολίτης του κόσμου.

Το παρόν βιβλίο φέρει το εντύπωμα ενός βλέμματος, που μολονότι διακατέχεται από τρυφερότητα και συγκίνηση για τα τοπία, τις πόλεις και τους ανθρώπους της Αμερικής, δεν διστάζει να σταθεί στα κακώς κείμενα ενός πολιτισμού και ενός κοινωνικού μοντέλου, ώστε να αφήσει την αλήθεια να αναδυθεί αποφεύγοντας κάθε εξιδανίκευση. Ο κλιματιζόμενος εφιάλτης είναι για τον συγγραφέα η μετάλλαξη της χώρας των ευκαιριών, η σκοτεινή κατάληξη ενός κόσμου που έγινε «η χώρα τού δίχως νόημα ιδρώτα και μόχθου». Ο Μίλερ περιγράφει την περιπλάνησή του σε μια Αμερική-καρικατούρα, που μοιάζει να έχει απολέσει τον προσανατολισμό και την ταυτότητά της, καθώς βρίσκεται καθηλωμένη ανεπιστρεπτί στο αδιέξοδο της υλοφροσύνης. Ωστόσο, παρά τις καταγγελίες και την αιχμηρή κριτική του για το χαμένο αμερικανικό όνειρο, συμπεριλαμβάνει στο έργο του ένα πολύχρωμο μωσαϊκό συναντήσεων με ανθρώπους, ανώνυμους και επώνυμους, αθροίζοντας έτσι τη ζωντανή Αμερική και το έμψυχο υλικό της. Η φιλοσοφία τού Μίλερ για την πολιτική, την τέχνη, τις πνευματικές αξίες, τη φιλία, την επικοινωνία, την αντισυμβατική ζωή, τον Θεό, αναδεικνύεται εδώ ως ιδιαίτερα οξυδερκής κατάθεση.

Ενα βιβλίο που επιχειρεί να ενώσει το όνειρο με την πραγματικότητα, τη μνήμη με την αληθινή ζωή, την καλλιτεχνία με την ανθρωπιά. Αναφερόμενος στον δημιουργό του Κλιματιζόμενου εφιάλτη, ο Νόρμαν Μέιλερ θα γράψει: Διέθετε την ενέργεια, το όραμα, το ταλέντο, την εξωφρενική ατομικότητα, ώστε να έχει μια ευκαιρία να γίνει ο σπουδαιότερος συγγραφέας της Αμερικής, μια φιγούρα ίση με τον Σαίξπηρ.

• Από την Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Βιβλιοθήκη, Σάββατο 2 Οκτωβρίου 2010