- ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΟΛ ΜΠΕΛΟΟΥ ΕΚΔΙΔΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ
- Για να τολμήσει κάποιος να πει κατάφατσα στον δύστροπο Φίλιπ Ροθ ότι ένα υπό έκδοση μυθιστόρημά του «δεν είναι ικανοποιητικό», θα 'πρεπε να είναι τουλάχιστον κάτοχος ενός Νόμπελ Λογοτεχνίας.
«Υπήρξαμε πάντα ειλικρινείς μεταξύ μας κι ελπίζω αυτό να συνεχιστεί...», ευχόταν ο νομπελίστας Σολ Μπέλοου στην επιστολή προς τον φίλο του Φίλιπ Ροθ
Και ο Σολ Μπέλοου ήταν, ήδη από το 1976, όταν σε επιστολή του προς τον φίλο του Ροθ, τον Ιανουάριο του '98, απαριθμούσε τις αδυναμίες ενός μυθιστορήματος, που έμελλε να αποδειχτεί παρ' όλα αυτά σημείο αναφοράς στην εργογραφία του τελευταίου, το «Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή»!
Το ντοκουμέντο βρίσκεται στον τόμο της επιστολογραφίας του Μπέλοου, ο οποίος θα κυκλοφορήσει στην Αμερική στις 4 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Penguin Classics, με την επιμέλεια του Μπέντζαμιν Τέιλορ. Οι 550 σελίδες με τις επιστολές τού Μπέλοου προς άσημους ή διάσημους, φίλους και συνομιλητές του (ανάμεσά τους και οι Γουίλιαμ Φόκνερ, Μάρτιν Εϊμις, Εντμουντ Γουίλσον, Τζον Μπέριμαν κ.ά.), διατρέχουν ουσιαστικά τη ζωή του πανεπιστημιακού και για πολλούς κορυφαίου μεταπολεμικού Αμερικανοεβραίου πεζογράφου (1915-2005).
Το βιβλίο ξεκινά από μια ανεπίδοτη επιστολή που έγραψε στα 17 του, όταν η τότε φίλη του Γιέτα τον εγκατέλειψε. Ηδη στον λόγο του εντοπίζονται ψήγματα της λογοτεχνικής μεγαλοφυΐας, στην οποία θα εξελισσόταν ο έφηβος που, ακόμα και συντετριμμένος από τον πρώτο έρωτα, αυτοσαρκάζεται: «Το μόνο πράγμα που μισώ πιο βαθιά απ' το μελόδραμα κι απ' το σπανάκι, είναι ο εαυτός μου».
Περί τα 66 χρόνια αργότερα, Πρωτοχρονιά του '98, ο 83χρονος Μπέλοου ολοκληρώνει την ανάγνωση του χειρογράφου τού Ροθ, χωρίς η ιστορία τού Αϊρα Ρίνγκολντ και της Εύα Φρέιμ, να τον συναρπάσει. Κάθε άλλο μάλιστα. «Είναι απόλαυση να διαβάζω ένα απ' τα χειρόγραφά σου -το λέω εκ των προτέρων-, αλλά αυτή τη φορά το συνολικό αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικό. Αντιλήφθηκα ιδιαίτερα την απουσία αποστασιοποίησης - δεν εννοώ ότι ο συγγραφέας πρέπει να επιδιώκει απόσταση μεταξύ του ιδίου και των χαρακτήρων του. Πρέπει, όμως, να υπάρχει ένας βαθμός αποστασιοποίησης από τα δικά του πάθη.
Μιλώ ως κάποιος που στον "Χέρτσογκ" υπέπεσε στην ίδια αμαρτία (...). Δεν είναι όμως αυτό το σημαντικότερο μειονέκτημα του "Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή". Ο αναγνώστης σου, από σεβασμό στις δυνάμεις σου, είναι πρόθυμος να συμφωνήσει μαζί σου. Δεν θα μπορέσει όμως, όπως δεν μπόρεσα κι εγώ, να συμφωνήσει με τον Αϊρα, που είναι μάλλον ο λιγότερο ελκυστικός απ' τους χαρακτήρες σου. Υποθέτω ότι κι εσύ δεν μπορείς να ανεχτείς τον Αϊρα περισσότερο απ' ό,τι μπορεί ο αναγνώστης σου. Κι όμως, παραμένεις πιστός σ' αυτόν τον χοντροκομμένο άνθρωπο από σίδερο - έναν μεγάλο, δυνατό και ανόητο άνθρωπο, που σε γοητεύει για λόγους ακατανόητους (...)».
Αν και ο Μπέλοου επιχειρούσε να προλάβει την αντίδραση του Ροθ («Θα πικραθείς μαζί μου, αλλά πιστεύω ότι δεν θα με απορρίψεις για πάντα», έγραφε), θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε αν ο παραλήπτης απάντησε και τι ακριβώς.
Σε άλλες επιστολές ανιχνεύονται δηλητηριώδη σχόλια για διάφορα πρόσωπα του δημόσιου βίου. Π.χ., ο Μπέλοου χαρακτηρίζει την περίφημη Γερμανοεβραία πολιτικό Χάνα Αρεντ «απερίσκεπτη» και την Αμερικανίδα συγγραφέα Μέρι ΜακΚάρθι «ανόητη». Και φλερτάρει διακριτικά την Εντνα Ο' Μπράιαν: «Νομίζω ότι είστε αξιαγάπητη».
Δεν είναι όμως μόνον προσωποκεντρικές οι επιστολές του. Από τα ωραιότερα σημεία τους, διαβεβαιώνει ο «Ομπζέρβερ», είναι οι ταξιδιωτικές του περιγραφές και φυσικά οι «σοφές παρατηρήσεις» για βιβλία που διαβάζει, όπως π.χ. για το «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι.
«Αγαπούσε και αγαπιόταν»
«Κατά συρροήν γαμπρός». Αστειεύεται η Τζάνις Μπέλοου.
Η Τζάνις Μπέλοου πανηγυρίζει για την ανακήρυξη του συζύγου της, σε δόκτορα των Γραμμάτων, από το Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, δύο χρόνια πριν από το θάνατο του νομπελίστα, το 2005
Με αφορμή την έκδοση της επιστολογραφίας του Μπέλοου, η 51χρονη σήμερα καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, 5η σύζυγος του νομπελίστα και μητέρα της 10χρονης σήμερα κόρης τους Ρόζι, αναπολεί στον «Ομπζέρβερ» την κοινή τους ζωή.
Πέντε χρόνια μετά το θάνατό του και 21 από τότε που στο δικαστικό μέγαρο του Βερμόντ, η 30χρονη τότε Τζάνις παντρευόταν τον 74χρονο καθηγητή της, ανακαλεί την εποχή (1979) που έφτασε από τον Καναδά στην Αμερική για να κάνει διατριβή στις Κοινωνικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Διηγείται τη γνωριμία της με τον νομπελίστα καθηγητή της, τις γοητευτικές παραδόσεις του («Τζόις, Προυστ, Κόνραντ, Φλομπέρ, Τολστόι και ό,τι ακόμα του άρεσε να διδάσκει»). Τη διαφορετική εικόνα που ανακάλυψε δουλεύοντας ως βοηθός του. «Εξω από την τάξη ήταν ακαταμάχητος και... ανήσυχος. Εμοιαζε σαν να προσπαθεί να ξεθάψει κάποιον. Ηταν αστείος και πολύ οικείος, αλλά μπορούσα να διακρίνω το βάρος του κόσμου στους ώμους του».
Η σχέση τους ξεκίνησε το 1985, λίγο αφότου η 4η σύζυγός του και διακεκριμένη μαθηματικός τού ζήτησε διαζύγιο. Εκείνος κατέρρευσε, ψυχικά, αλλά και σωματικά, λόγω γρίπης. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του εναλλάσσονταν στο πλάι του για να τον φροντίζουν. Μέχρι τότε δεν είχε υπάρξει καμιά ερωτική νύξη προς την Τζάνις. Αλλά ένα μεσημέρι την κάλεσε για γεύμα στο σπίτι του. «Εκτοτε», λέει εκείνη σήμερα, «δεν χωρίσαμε ξανά... Είχε αυτή την ικανότητα: να αγαπά και να αγαπιέται».
No comments:
Post a Comment