Εικόνες από την καθημερινή ζωή της πόλης, με υπάρξεις αιχμαλωτισμένες στο δίχτυ ενός σπαραγμένου μικρόκοσμου αποκαλύπτει το μυθιστόρημα του Κώστα Μουρσελά «Κλειστόν λόγω μελαγχολίας», ενώ ο τόμος «Η δασκάλα με τα μαύρα» φιλοξενεί ιστορίες τρόμου γραμμένες από τις σημαντικότερες γυναίκες συγγραφείς του 20ού αιώνα. Από κοντά, ο «Μάγκας» της Πηνελόπης Δέλτα, που αλλάζει θεματικά το κλίμα, μ' έναν σκύλο ο οποίος εκπαιδεύεται στην κοινωνική κριτική.
- Κώστας Μουρσελάς, Κλειστόν λόγω μελαγχολίας, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, σ. 367
Πρωταγωνιστές και κομπάρσοι τοποθετούνται εν κύκλω στο μυθιστόρημα του Κώστα Μουρσελά «Κλειστόν λόγω μελαγχολίας», ανακαλώντας το ύφος της «Μικρής μας πόλης», όπως το ξέρουμε από τα ομώνυμα έργα του Θόρντον Ουάιλντερ και του Δημήτρη Χατζή, αλλά και από το «Spoon River» του Εντγκαρ Λι Μάστερς. Η καθημερινότητα στο «Κλειστόν λόγω μελαγχολίας» έχει ευτράπελες στιγμές και εικονογραφείται συχνά μέσα από ιδιαίτερα χαριτωμένα επεισόδια, αλλά εκείνο το οποίο κυριαρχεί στην αφήγηση είναι μια συγκρατημένη θλίψη για την ήττα ή και την αποτυχία της ζωής: φανερές απάτες και κρυφά συμφέροντα, έρωτες χαμένοι ή μισοκερδισμένοι, συμβιώσεις στα όρια της κατάρρευσης, άντρες κυνηγημένοι από τα φαντάσματά τους και γυναίκες βυθισμένες σε περίεργους ρεμβασμούς, αλλά και φόβοι, ανασφάλειες, παραλογισμοί ή παρακρούσεις, που μπορεί να εκδηλωθούν ανά πάσα στιγμή και προς πάσα κατεύθυνση. Οι ιστορίες του Μουρσελά παρεισδύουν η μία στην άλλη (εξού και ο χαρακτηρισμός του έργου ως μυθιστορήματος), ενώ οι πρωταγωνιστές συνδέονται με περίπλοκο τρόπο μεταξύ τους (στο τέλος του βιβλίου δημοσιεύεται χάρτης των σχέσεων των ηρώων σχεδιασμένος από τον καθηγητή του ΑΠΘ Ξενοφώντα Κοκόλη), για να καταλήξουν σ' ένα κοινό κουβάρι: στο δίχτυ ενός σπαραγμένου μικρόκοσμου, ο οποίος θέλει να ξετυλίξει αργά τις κρυμμένες σημασίες του, αποκαλύπτοντας κατά στάδια, αλλά σε μεγάλο βάθος, το περιεχόμενό του. Στη θέση των οριακών ηρώων και των εξαιρετικά πιεστικών καταστάσεων, που προτιμούσαν συχνά οι συγγραφείς κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 (το «Κλειστόν λόγω μελαγχολίας» κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1999), ο Μουρσελάς βάζει τη στέγνια, το τέλμα και τις αδράνειες των μέσων όρων, περνώντας από την ιλιγγιώδη ταχύτητα ενός αδιάκοπα ρευστού και υπό ανέλιξη χρόνου στην ακινησία ενός σχεδόν αχρονικού ή εξωχρονικού τοπίου, όπου τα πάντα κινούνται με τον ρυθμό της αέναης και συνάμα ανησυχαστικής επανάληψης. Οι υπάρξεις στο «Κλειστόν λόγω μελαγχολίας» διαλύονται από τον καταπλακωμένο, εσωστρεφή τους ορίζοντα και ρημάζονται από τα ψυχικά τους αδιέξοδα. Ο συγγραφέας κατανοεί πέρα για πέρα την καταστροφή στην οποία καταλήγουν νωρίτερα ή αργότερα οι ήρωές του και ερμηνεύει διακριτικά την τύχη τους: πρόκειται για έναν πληθυσμό που ατύχησε όχι εξ ιδίας ευθύνης, αλλά λόγω μιας υπέρτερης και ανεξέλεγκτης βούλησης.
- Η δασκάλα με τα μαύρα και άλλες ιστορίες τρόμου, επιμέλεια: Ρίτσαρντ Ντάλμπι, εκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 406
Η λογοτεχνία του τρόμου, την οποία έβγαλε από τα σπλάχνα της γοτθικής παράδοσης η Μέρι Σέλεϊ με τον «Φρανκενστάιν», και η οποία περιλαμβάνει στους κόλπους της ονόματα όπως ο Πόε, ο Χόφμαν, ο Γκοτιέ και ο Στόουκερ, είναι ένα είδος το οποίο εν Ελλάδι παρέμεινε επί μακρόν στα αζήτητα: συγγραφείς και αναγνώστες έδειξαν βαθιά αδιαφορία (σήμερα τα πράγματα μοιάζουν ελαφρώς διαφορετικά) για τον κόσμο της λογοτεχνίας τρόμου, που ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη λογοτεχνία του φανταστικού: μια λογοτεχνία που μετατρέπει το απόκοσμο και το υπερφυσικό σε αναγνωρίσιμη πραγματικότητα, εκφράζοντας τον βαθύτερο φόβο του ανθρώπου για το μακρινό, το άπιαστο και το άγνωστο, σ' έναν σύμπαν που όσο περισσότερο φανερώνει τα μυστικά του τόσο πιο επίφοβο και επικίνδυνο γίνεται. Οι ιστορίες που συγκεντρώνει στον ανά χείρας τόμο ο Ρίτσαρντ Ντάλμπι, με πολλές ανθολογίες τρόμου στο ενεργητικό του, έχουν γραφτεί αποκλειστικά από γυναίκες - τα ονόματα των οποίων αποκαλύπτουν ορισμένες από τις σημαντικότερες συγγραφείς του 20ού αιώνα: Ιντιθ Γουόρτον, Μέι Σίνκλερ, Ρίτσμαλ Κρόμπτον, Μάρτζερι Λόρενς, Μάργκαρετ Εργουιν, Φ.Μ. Μέιορ, Αν Μπριτζ, Στέλλα Γκίμπονς, Ελίζαμπεθ Μπόουεν, Ρόζμαρι Τιμπερλέι, Σίλια Φρέμλιν, Αντόνια Φρέιζερ, Ρουθ Ρέντελ, Α.Σ. Μπάιατ, Ο.Λ. Μπάρκερ, Πενέλοπι Λάιβλι, Ρόζμαρι Παρντόου, Λίζα Σεντ Ομπέν ντε Τεράν, Αντζελα Κάρτερ, Ελίζαμπεθ Φάνσετ, Τζόαν Αϊκεν και Ντόροθι Κ. Χέινς. Με πολύ διαφορετικό στυλ γραφής και κλίμα πλοκής, οι 22 συγγραφείς του τόμου κατορθώνουν να δημιουργήσουν μια κοινή ατμόσφαιρα: την ατμόσφαιρα του μυστηρίου και της απειλής που σχηματίζεται γύρω από ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση, για να κατακλύσει βαθμιαία τη σκηνή και να καθηλώσει με τις εξελίξεις της τους πάντες.
- Π.Σ. Δέλτα, Μάγκας, επίμετρο: Βασίλης Πεσμαζόγλου, χρονολόγιο: Αλ. Π. Ζάννας, εικοστή έκτη συμπληρωμένη, μονοτονική έκδοση, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και Σία Α.Ε., σ. 374
Ο «Μάγκας» της Πηνελόπης Δέλτα (πρώτη έκδοση 1935) έχει διαβαστεί από γενεές επί γενεών αναγνωστών και παρά την προχωρημένη ηλικία του δεν έχει χάσει το παραμικρό από τη φρεσκάδα και τη δροσιά του. Ξεφυλλίζω την καινούρια (26η) έκδοση της Εστίας, που περιλαμβάνει εκτός από το χρονολόγιο του φιλολογικού επιμελητή Αλ. Π. Ζάννα κι ένα αισθαντικό επίμετρο του πεζογράφου Βασίλη Πεσμαζόγλου, και σκέφτομαι τη δύναμη την οποία μπορεί να κερδίσει η λογοτεχνία κατά την πορεία της μέσα στον χρόνο, αν διαθέτει γερά πατήματα και αληθινό τσαγανό. Ο Μάγκας, ένας καλοζωισμένος σκύλος, βγαίνει από την ασφάλεια του αρχοντικού του και περιπλανιέται στις αθηναϊκές γειτονιές, όπου θα γνωρίσει από πρώτο χέρι τη φτώχεια, τη στέρηση και την πείνα, αλλά και την τρυφερότητα ή την αγάπη. Ο Μάγκας δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά ή εφήβους.
Χρησιμοποιώντας έναν απλό, μα ιδιαίτερα αποτελεσματικό ζωομορφισμό, η Δέλτα κατορθώνει να δώσει με χιούμορ το καθημερινό στίγμα της εποχής της, ασκώντας, όπως παρατηρεί ο Πεσμαζόγλου, «ένα είδος κοινωνικής κριτικής»: οι ανισότητες δεν ανάγονται σε κάποια φυσική τάξη πραγμάτων και τα οικονομικά προνόμια δεν εγγυώνται την ευτυχία. Εκείνο το οποίο οφείλει πάνω απ' όλα να μη λείψει είναι ο εφησυχασμός. Και ο Μάγκας είναι ένας κάθε άλλο παρά πλαδαρός και εφησυχασμένος σκύλος.
No comments:
Post a Comment