 |
- «Η ποίηση είναι απέραντη σαν τη ζωή, ένα διαρκές γίγνεσθαι», είχε πει ο Γιάννης Ρίτσος, ο μεγάλος μας ποιητής, ο κομμουνιστής αγωνιστής. Παγκόσμια ημέρα ποίησης η χτεσινή και η θύμηση έχει την ανάγκη και τη δύναμη να προστρέξει σε κείνους που με μια ρηξικέλευθη ματιά μεταμόρφωσαν τη ζωή και τα πράγματα, στοχάστηκαν μέσω της ποίησης και δε «χάθηκαν». Δε «χάθηκαν» γιατί, μέσω της ποίησης, συνομίλησαν με τον κόσμο, βλέποντάς τους σαν φίλους και συναγωνιστές στον ίδιο δρόμο, για τον ίδιο σκοπό, για τα ίδια όνειρα, σε εποχές συγκρούσεων και αγώνων, διωγμών και ελπίδων, καταστροφών και προσδοκιών που δεν επιτεύχθηκαν ακόμη. Δύσκολο έως ακατόρθωτο να συμπεριλάβει κανείς όλους όσοι «στρατεύτηκαν» με τα οράματα των λαών και απέδειξαν με τα έργα τους πως η τέχνη έχει σκοπό.
- Μέσα από τα ποιητικά σύμβολα, τα γεννημένα στο παρελθόν αναγνωρίζουμε καινούρια πάντα μηνύματα. Αδέσμευτα και οικουμενικά εξελίσσονται με κάθε ανάγνωση, σε κάθε εποχή, μέσα σε νέες ή διαφορετικές συνθήκες από εκείνες που ενέπνευσαν, που επηρέασαν τους φορείς, τους οραματιστές της ζωής, τους ποιητές.
- «Στις λέξεις του ποιητή» - όπως έλεγε ο Γιάννης Ρίτσος - «αποτυπώνονται πολιτιστικές μνήμες αιώνων, αποθησαυρίζεται η παγκόσμια Ιστορία. Το ποίημα ξεπηδάει από μιαν ανάγκη να αποδοθεί η σιωπή, από μιαν εντολή της ανθρώπινης προϊστορίας, Ιστορίας και μεθιστορίας. Μια εντολή που δίνεται στον ποιητή άθελά του κι εκφράζεται μέσα απ' αυτόν. Γράφοντας ποίηση κάνει μια μάχη, σώμα με σώμα, με το θάνατο. Κι όταν λέμε θάνατο δεν εννοούμε μόνο το φυσικό, αλλά και όλες τις μορφές κοινωνικού θανάτου. Η καταπίεση, η σκλαβιά, οι επιθυμίες που δεν εκπληρώνονται, είναι μια καθημερινή εκτέλεση, ένας θάνατος. Κι όσο θα υπάρχει ο θάνατος, θα υπάρχει και η αντίσταση στο θάνατο».
 |
- Ο ποιητής πιστεύει πάντα στην αξία της ζωής γιατί, αν πραγματικά τη θεωρούσε μάταιη, δε θα είχε λόγο να γράφει. «Ακόμη και η άρνηση της ζωής» - πίστευε ο Γιάννης Ρίτσος - «όταν γίνεται τέχνη, μετασχηματίζεται σε κατάφασή της. Αυτός είναι και ο λόγος που ακόμη και η επαφή μας με έργα παρακμής μάς δημιουργεί αίσθημα ευφορίας. Η ποίηση και όλη γενικά η τέχνη έχει μια ενέργεια εξυγιαντική».
- Οπως για παράδειγμα ο Κ.Γ. Καρυωτάκης, ένας βιωματικός και αντιπροσωπευτικός ποιητής της εποχής του, που μπορεί να χαρακτηρίστηκε ποιητής του μηδενισμού και της απαισιοδοξίας, και να έχει περισσότερο ίσως από κάθε άλλον τις ρίζες του στην ιστορική στιγμή και τα περιστατικά που δημιουργούσαν την ασφυκτική ατμόσφαιρα, όμως ταυτόχρονα κατάφερε να φτάσει έως τη σάτιρα, για να εξευτελίσει, να ελεεινολογήσει, να ξεσπάσει, να καθορίσει την ιδεολογική του στάση. Γιατί, ο Καρυωτάκης έκανε μάχη, με τον τρόπο του, με το στίχο του, το σαρκασμό του, χωρίς ποτέ να παραμερίζει την πραγματικότητα και τον αμετακίνητο στόχο του, τον άνθρωπο μέσα στις αμείλικτες κοινωνίες. Γιατί, όπως έγραφε, το 1938, ο Γιάννης Ρίτσος: «Κάποιες βραδινές ώρες, που η πικρία και η μοναξιά δεσπόζουν στην ψυχή μας, τα Ελεγεία και Σάτιρες μας περιμένουν κάτω από την αρχαία λάμπα. Τέτοιες στιγμές δε θα λείψουν απ' τη ζωή μας. Μαζί μ' αυτές θα ζει για πάντα και ο Καρυωτάκης».
- Αλλά και η ποίηση του Σεφέρη δεν είναι «χαρούμενη». Είναι απαισιόδοξη και μελαγχολική. Εχει τη θλίψη του ανθρώπου που συλλογίζεται πολύ πάνω στα ανθρώπινα, έχει τη θλίψη του Ελληνα με την πίκρα από τη σκλαβιά και τις εθνικές περιπέτειες. Ωστόσο, η διάθεση αυτή δεν οδηγεί στην άρνηση ή στην καταστροφή. Πίσω από την άρνηση υπάρχει μια πίστη που προστατεύει από την απελπισία, και μια στιβαρή αίσθηση των πραγμάτων που προφυλάσσει από τη διάλυση και το μηδενισμό.
Πολιτική ποίηση
- Πιο εξωστρεφής, ο Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής της «Ρωμιοσύνης» και του «Επιτάφιου», μας χάρισε σίγουρα μια ποίηση που ζει και ενεργεί στη συνείδηση. Μια ποίηση γραμμένη σε εποχές που ο λαός μας καταβάλλει τιτάνιο αγώνα με το φασισμό, με έναν ασύλληπτο ηρωισμό και μια αφειδώλευτη προσφορά αίματος στον κοινό αγώνα των λαών. Ο Ρίτσος έχει συνείδηση της κοινωνικής, της ανθρώπινης αποστολής του, που του αναθέτει η ποίηση και που αυτός αναθέτει στην ποίησή του. Στόχος του η ζωή με δικαιοσύνη για όλους. Απλώνει τα χέρια του ο Ρίτσος να ενωθεί με τους άλλους, τους ανώνυμους βασανισμένους: «Τον κόσμο αγκάλιασα και να/ τον κόσμο εντός μου βάζω...».
- Ο Αγγελος Σικελιανός ποιητής πλούσια προικισμένος, μ' εξαιρετική δύναμη, πάνοπλος τεχνίτης, άνοιγε τολμηρά καινούργιους δρόμους. Βλέποντας ο Σικελιανός το φασισμό να απλώνει πάνω από την Ευρώπη και να αρπάζει στα βρόχια του τον χιλιοβασανισμένο ελληνικό λαό, στρέφει την καρδιά και το πνεύμα του στη ζωή και το λαό. Σμίγει την ποίησή του με τον απελευθερωτικό αγώνα και τους σοσιαλιστικούς πόθους του λαού. Το λαμπρής τέχνης, πολύμορφο συλλαβικά και διεγερτικού ιαμβικού μουσικού παλμού ποιητικό έργο του Σικελιανού, στο σύνολό του πρέπει να «θρέψει» και τις σημερινές και αυριανές νέες γενιές.
- Αλλά και ο Τάσος Λειβαδίτης ανήκει κι εκείνος στη γενιά που διαμορφώνεται πνευματικά στα χρόνια της κατοχής, τα οποία δρουν στο έργο του ως τραυματικές εμπειρίες. Ανήκει σε εκείνους τους ποιητές που στον εμφύλιο εξορίστηκε, ενώ μετά τον εμφύλιο δικάστηκε, αλλά τελικά αθωώθηκε, γιατί ένα ποιητικό του έργο θεωρήθηκε επικίνδυνο. Ανήκει σε εκείνους τους ποιητές που αμφισβήτησαν και εναντιώθηκαν στην αστική ιδεολογία, εκφραζόμενοι σε νεωτερική γραφή.
- «Σφίξαμε το χέρι τόσων συντρόφων! Οταν καμιά φορά λιποψυχάμε/ νιώθουμε σαν ένα μαχαίρι να τρυπάει την παλάμη μας/ η ανάμνηση του χεριού τους./ Κι όταν κάνουμε το καθήκον μας/ νιώθουμε κάτω απ' την παλάμη μας κάτι σίγουρο κι ακέριο/ σα να κρατάμε μες στα χέρια μας / ολάκερο τον κόσμο»...
Στον κόσμο των οραμάτων
- Η αληθινή ποίηση απευθύνεται και στους λίγους και στους πολλούς, προσφέροντας πάντα, και στους λίγους και στους πολλούς, περισσότερα απ' όσα μπορούνε να πάρουν. Οπως η ποίηση του Βάρναλη, «ενός από τους χρυσούς ακόμη κρίκους που συνδέουν τις ψυχές και των Λίγων και των Πολλών, με τον κόσμο των Οραμάτων και των Μορφών» - όπως έγραψε για τον Βάρναλη ο δημιουργός και κριτικός της λογοτεχνίας Παναγής Λεκατσάς. «Τον καιρό που η ποίηση, για να γλυτώσει από τη συμβατικότητα των παραδομένων τύπων - ξεχυνόταν στο φλύαρο ελεύθερο στίχο για να τελματωθεί στο κουβεντολόι των τελευταίων καιρών, ο Βάρναλης αντλούσε από τους παραδομένους τύπους τα γνησιότερα στοιχεία τους, για να τα πλέξει, με πολυποίκιλους συνδυασμούς των ρυθμομετρικών συστοιχιών, στην πιο βαθύτεχνη στροφή της νεοελληνικής ποίησης, σ' ένα θαύμα πλαστικότητας κι αρμονίας».
- Σε έναν τόπο και μια εποχή όπου περίσσεψε ο πόνος και το μαυροφόρεμα, Αλβανία 1940, Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος, μέσα σ' αυτή την ιστορική διεργασία όλα καταλήγουν να γίνονται επιτάφιος θρήνος. Γεγονός καταλύτης και για τον Οδυσσέα Ελύτη ήταν η συμμετοχή του στον πόλεμο της Αλβανίας: «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο υπολοχαγό της Αλβανίας». Η ποίηση για εκείνον δεν είναι μια εκκεντρική συγγραφική ενασχόληση, για σκεπτόμενους διανοούμενους με περίπλοκες ψυχοσυνθέσεις, αλλά ένας δρόμος συνεχούς ρίσκου και ανατροπής. Ενα παιχνίδι σοβαρό, υγιές, αλλά και παράδοξο, που μπορεί να κάνει τον κόσμο να φαίνεται σαν μια μαγική περιοχή απρόβλεπτων συνδυασμών και οδηγώντας στην κατάκτηση της ελευθερίας.
Για τον άνθρωπο, για τη ζωή
- Οχι μόνο με λέξεις, αλλά και με έννοιες και με ιδέες... και με τη ζωή του την ίδια, περιπλανήθηκε στο αυτοσχέδιο όραμά του για τον κόσμο, για τον άνθρωπο, για τη ζωή. Ο Νίκος Καρούζος, κατάφερε να παραμείνει αλώβητος, σαν πραγματικός «αντιστασιακός» του συστήματος μέχρι τα στερνά της ύπαρξής του. Φτωχός σαν ποιητής, πλούσιος σαν ψυχή, περήφανος σαν τη γενιά του. Γέννημα, θρέμμα της Εθνικής Αντίστασης και της θυελλώδους μεταπολεμικής εποχής, άφησε πίσω του ένα μεγάλο καινοτόμο ποιητικό έργο και μια σεμνή αγωνιστική συνεισφορά στην υπόθεση της κοινωνικής προόδου: «Κι αν χιονίζει στο πνεύμα... Ο κόσμος πρέπει να προχωρήσει»...
- Αυτό ήταν και η ποίηση του Νίκου Καρούζου, «μια καρδιά φορτωμένη» τον πόνο και τα όνειρα όλο του κόσμου. Στην περιπλάνησή της τούτη η καρδιά δεν ακκίστηκε με τις λέξεις, αλλά με ιδέες και έγνοια, με πλήρη επίγνωση του θρυμματισμού των οραμάτων, αναζήτησε την ουσία της ύπαρξης, διακηρύσσοντας ταυτόχρονα την πίστη του ότι «η Ιστορία φυσικά/ δε μας περιμένει/ στη στάση του τρόλεϊ»... εκτοξεύοντας έτσι βέλη στη στάση αδράνειας, παθητικότητας και βολέματος.
- Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας ποίηση δικαιούμαστε να συμφωνήσουμε με τον Γιάννη Ρίτσο: «Ο κόσμος, σου λέω, είναι όμορφος/ Ο,τι κι αν πεις, ό,τι κι αν κάνεις/ όμορφος/ Το μέλλον είναι σίγουρο/ αδελφέ μου./ Ο,τι κι αν γίνει - σίγουρο./ Δεν υπάρχουν πια αποσιωπητικά/ στη φωνή ή στη σιωπή μας./ Ομορφος. Μπορείς να κάνεις πίσω/ τους τροχούς του ήλιου;».
Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 22 Μάρτη 2009
No comments:
Post a Comment