Η ρίζα του κακού και η λογοτεχνία χωρίς ρίζες

• Του Κωνσταντινου Τζαμιωτη*, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 14/03/2009

• Aς πάρουμε τα γεγονότα του Δεκέμβρη ως αφορμή. Προφανώς θα συνεχίσουν να μας απασχολούν, είτε επαναληφθούν σύντομα είτε όχι. Γιατί το ότι θα επαναληφθούν είναι το μόνο βέβαιο, αν από τις βολικές ερμηνείες των πρώτων ημερών περάσουμε στο ακόμη πιο βολικό στάδιο της άρνησης να ασχοληθούμε σοβαρά με τις πραγματικές αιτίες που επέτρεψαν ή επέβαλαν την εκδήλωσή τους και κατόπιν τη γενίκευσή τους.

• Ας εξετάσουμε τώρα ένα παραπλήσιο φαινόμενο στη σύγχρονη πεζογραφία, που ενδιαφέρει γιατί εμπλέκονται σε αυτό μερικοί από τους πιο προικισμένους νέους συγγραφείς του σήμερα. Ολο και συχνότερα κάνουν την εμφάνισή τους μυθιστορήματα που αν δεν υπήρχε το όνομα του συγγραφέα στο εξώφυλλο, δύσκολα θα φανταζόσουν ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση με την ελληνική λογοτεχνία.

• Το σημείωμα καμιά ελληνοπρέπεια δεν υπερασπίζεται. Στο κάτω κάτω της γραφής υπάρχει μόνο μια λογοτεχνία, η καλή, ό, τι άλλο αποτελεί απόπειρα. Ούτε τίθεται ζήτημα λογοτεχνικής αξίας των συγγραφέων που έχω στο μυαλό μου. Αναφέρομαι σε βιβλία που διαθέτουν τα στοιχεία που περιμένει κανείς από μια λογοτεχνική κατάθεση. Και όμως η αξία τους σκιάζεται εφόσον γυρνούν την πλάτη τους στην κοινωνία που τα γέννησε. Και συμβαίνουν τόσα εδώ γύρω για να θέλει κανείς να τον μπερδεύουν με Βέλγο, Ολλανδό, Γάλλο ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο..

• Γιατί λοιπόν τόσοι «νέοι» συγγραφείς αποσύρουν το ενδιαφέρον τους από την ελληνική πραγματικότητα; Και για να το πάω και λίγο πιο πέρα: Γιατί τόσοι, αποδεδειγμένα ή δυνάμει καλοί συγγραφείς δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αισθάνονται Ελληνες συγγραφείς; Δεν μπορεί να μην αγκομαχούν και αυτοί όπως οι αναγνώστες τους εξαιτίας της διεφθαρμένης πολιτικής και οικονομικής ελίτ, θα μάχονται για λίγη αξιοπρέπεια απέναντι στην αμορφωσιά και την αδιαφορία της βάσης, θα αντιμετωπίζουν καθημερινά την έλλειψη οποιουδήποτε οράματος και στο κάτω κάτω της γραφής στοχάζονται, ερωτεύονται, ονειρεύονται, απογοητεύονται, γελάνε ή σιχτιρίζουν στα ελληνικά, και όμως αντί να θέλουν να κάνουν κάτι με όλα αυτά, φτάνουν στο σημείο να μην χωράει στα βιβλία τους ούτε ένας ήρωας που να ξέρει κατά πού πέφτει η χώρα στην οποία ζουν.

• Ελλειψη αυτοπεποίθησης; Αγνοια; Φόβος του οικείου; Η ίδια παλιά ανάγκη της πατροκτονίας σε παγκοσμιοποιημένη εκδοχή; Οχι πως η ταυτότητα ενός δημιουργού οφείλει να συνδέεται προφανώς με την καταγωγή, τον τόπο παραμονής ή τη μητρική του γλώσσα, αλλά αρκεί να έχεις καθήσει σε κάποιο παγκάκι της τσεχικής πρωτεύουσας και ξέρεις ότι ο Κάφκα, πριν οι ιστορικές συνθήκες και η αναγνώριση της ιδιοφυΐας του τον καταστήσουν παγκόσμιο, υπήρξε πάνω από όλα ένας συγγραφέας βγαλμένος, όπως οι ήρωές του, από τα σπλάχνα της Πράγας.

• Αυτή η φουρνιά συγγραφέων διαθέτει υλικό που θα το ζήλευαν ακόμη και οι πιο δημιουργικές από τις προηγούμενες γενιές. Με λίγη υπομονή και πολλή σοβαρότητα το λιγότερο που πρέπει να περιμένει κανείς είναι ότι θα γράψει μερικά σημαντικά βιβλία. Δεν υπάρχει λόγος να σκορπάει δυνάμεις προσπαθώντας να προσελκύσει ένα παροδικό, αν όχι και αμφιλεγόμενο, διεθνές ενδιαφέρον πριν εξασφαλίσει ό, τι ρίζωσε εδώ. Και αν κρίνει κανείς από τη στάση της ελληνικής κοινωνίας μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη, κανείς με καλές ιδέες και καλή αισθητική δεν περισσεύει σ’ αυτόν τον τόπο.

* Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης είναι συγγραφέας.