Συνέντευξη: Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙΤης ΠΟΠΗΣ ΜΟΥΣΟΥΡΑΚΗ
Πολυαγαπημένος πια του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, ο Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ έρχεται να μας συντροφέψει με το βιβλίο «Μερικά σύννεφα», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αγρα», σε μετάφραση του Κρίτωνα Ηλιόπουλου. Ο Τάιμπο, αστείρευτος, χειμαρρώδης, πληθωρικός, γεννημένος το 1949 στην Αστούριας της Ισπανίας, έχει γράψει περίπου πενήντα βιβλία μέχρι τώρα, από μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων μέχρι ιστορία, ρεπορτάζ και χρονικά. Τα βιβλία του γνωρίζουν μια θεαματική πορεία σε είκοσι πέντε χώρες κι αρκετά απ' αυτά έχουν αναδειχτεί σε «βιβλία της χρονιάς» από τους «New York Times», τη «Le Monde» και τους «Los Angeles Times». Τρεις φορές τού απονεμήθηκε το ανώτατο βραβείο αστυνομικής λογοτεχνίας Ντάσιελ Χάμετ και το 1992 κέρδισε το βραβείο Planeta/Joaquin Mortiz.Στο τελευταίο του βιβλίο, ο περίφημος πια ντετέκτιβ του, ο Εκτωρ Μπελασκοαράν Σάιν, παρασύρει ηδονικά τον αναγνώστη στην προσπάθειά του να διαλευκάνει το μυστικό πίσω από τους φόνους τριών αδελφών και να βρει ποιες είναι οι συμμορίες που εποφθαλμιούν την περιουσία που έπεσε τυχαία στα χέρια μιας νεαρής χήρας. Το βιβλίο έχει ήδη μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη κι είναι το τρίτο της σειράς με τον Μπελασκοαράν που κυκλοφορεί στην Ελλάδα.
Ο «πιο διαβολεμένος ντετέκτιβ που μπορεί να συναντήσει κανείς», όπως τον αποκάλεσε ο Τζόζεφ Γουάμπο, φαίνεται να επωμίζεται ένα ρόλο ευρύτερο απ' αυτόν στον οποίο τον περιορίζουν τα όρια της αστυνομικής λογοτεχνίας. Οι πράξεις του, οι σκέψεις του ξεσκεπάζουν και δείχνουν με το δάχτυλο έναν πολυδαίδαλο ιστό διαφθοράς στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Κι αυτό το κατορθώνει με μια κοφτερή και πεντακάθαρη ματιά γύρω του, με μια σκέψη αδέσμευτη και θαρραλέα κι έναν πεισματάρικο ρομαντισμό για μιαν αλήθεια που δεν ταλαντεύεται. Μόνο που αυτό ακριβώς θα μπορούσε να είναι και η περιγραφή του ίδιου του Τάιμπο, ενός παθιασμένου, χαρισματικού δημιουργού που με την πολυποίκιλη δράση του διατρανώνει την πίστη του σ' ένα δικαιότερο αύριο. «Οι καιροί μπορεί να 'ναι συγχυσμένοι και θολοί, εγώ όχι», μας απαντά όταν τον ρωτάμε για τα όρια και το ρόλο του «καλού και του κακού» σε μια εποχή που τα πάντα μοιάζουν να υπονοούν το αντίθετό τους. Οι ταυτότητες των πραγμάτων, με τη ρευστότητα και την αμφισημία τους, δεν φαίνεται να τον απασχολούν. Ο ίδιος γνωρίζει κι αναγνωρίζει το καθαρό μονοπάτι μέσα του, μακριά από τα παραπλανητικά σημάδια των καιρών. Το προσωπικό του όραμα, αν και αριστερό, δεν εθελοτυφλεί στα λάθη και τους συμβιβασμούς της παραδοσιακής αριστεράς. Η τραγική μετάλλαξη ενός επαναστατικού κινήματος σε δογματική καθεστωτική πρακτική και νοοτροπία φαίνεται να τον πληγώνει και να τον απασχολεί ιδιαίτερα.
Οταν η κουβέντα μας φτάνει στη δυνατότητα της παραδοσιακής αριστεράς ν' ανταποκριθεί και να προλάβει τα σημερινά αιτήματα των καιρών και τις ραγδαίες αλλαγές, ο Τάιμπο μάς απαντά:
«Η παλιά αριστερά έχει υπερβολικά πολλά κοινά με τη δεξιά: απολυταρχισμό, εστετισμό, μια σεχταριστική αντίληψη για τη ζωή και δογματισμό αντί για κριτική σκέψη. Δεν μπορείς ν' αλλάξεις κανέναν κόσμο μ' αυτά».
Εν τούτοις, ο ντετέκτιβ-ήρωάς του, ο Μπελασκοαράν, μοιάζει να καταφάσκει την ίδια την ελπίδα που επιβιώνει ακόμα και μετά από την πιο ζοφερή επέλαση της πραγματικότητας. Τα ερωτηματικά, οι απορίες και η αμηχανία του μπροστά σ' ένα παμφάγο ιστό αλλοτρίωσης και απανθρωπιάς είναι ακριβώς τα ίδια με του κάθε απλού αναγνώστη. Αυτή η αβίαστη ταύτιση άλλωστε τον κάνει το ιδανικό άρμα για τη στομωμένη κραυγή αγανάκτησης κι απελπισίας απέναντι σε μια συμπαγή εξουσία.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα σε αρκετές χώρες τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει ο καλύτερος μεγεθυντικός φακός της κοινωνικής πραγματικότητας. Και ο Τάιμπο αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα. Μέσα από τη γενική αταξία καταφέρνει ν' αναδεικνύει ανάγλυφα τις αντίρροπες δυνάμεις στην καρδιά μιας κοινωνίας. Η μαρτυρία της κοινωνικής εμπειρίας, δοσμένη μέσα από το πρόσφορο έδαφος της περιπέτειας και της γλυκιάς αδημονίας, καταφέρνει ένα πιο άμεσο, πιο ζεστό και ειλικρινές αποτέλεσμα.
«Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι πράγματι η κοινωνική λογοτεχνία από τα τέλη του εικοστού αιώνα», συμφωνεί ο συγγραφέας. «Αλλά, επίσης, κι ο καλύτερος τρόπος για να εισχωρήσεις βαθιά σε μια κοινωνία και προπάντων στα "υπόγειά της", εκεί που συνήθως δεν βλέπουμε τι γίνεται. Σχεδόν πάντα αφήνει ένα φως ελπίδας και δικαίωσης στο τέλος της ιστορίας, που ακόμα κι αν δεν είναι πολύ είναι πάντως ένα φως».
Το ότι ο αφηγηματικός περίγυρος στα βιβλία του Τάιμπο είναι τόσο συναρπαστικά πλούσιος, πολύχρωμος, αποτελεί από μόνο του την καλύτερη μαρτυρία για τα ρευστά όρια ανάμεσα στο απλό και το αστυνομικό μυθιστόρημα. «Το βασικό σημείο εκκίνησης βρίσκεται στο ότι το μυθιστόρημα είναι μυθιστόρημα, τίποτα λιγότερο ή περισσότερο απ' αυτό. Αν στο όνομα της όποιας "περιπετειώδους" πλοκής ξεχάσεις τη λογοτεχνική εμπειρία και περιπέτεια, είσαι χαμένος. Κάθε λογοτεχνικό είδος πρέπει να ξέρει τα όριά του αλλά χωρίς να δεσμεύεται καταπιεστικά απ' αυτά», μας εξηγεί ο ίδιος.
Ο συγγραφέας, ανάμεσα στις πολλές του δραστηριότητες σαν ακτιβιστής, διοργανώνει και το περίφημο φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας, το «Semana Negra». «Είναι ένα πανέμορφο πανηγύρι που γίνεται κάθε χρόνο στην Ισπανία και η ραχοκοκαλιά του είναι το αστυνομικό μυθιστόρημα. Μεγάλα ονόματα απ' όλο τον κόσμο παίρνουν μέρος, οργανώνουμε συζητήσεις, χάπενιγκ, αναδεικνύουμε σύγχρονους προβληματισμούς και περνάμε απίθανα!».
Οταν τον ρωτάμε για τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ένας συγγραφέας στη Λατινική Αμερική και μάλιστα δραστήριος πολιτικά όσο ο ίδιος, μας απαντά μ' ένα παιχνιδιάρικο κλείσιμο του ματιού: «Χρειάζεται χρόνο για να γράψει..» Τα υπόλοιπα μπορούμε να τα καταλάβουμε μόνοι μας.
«Διαβολεμένος ντετέκτιβ»
Ο «πιο διαβολεμένος ντετέκτιβ που μπορεί να συναντήσει κανείς», όπως τον αποκάλεσε ο Τζόζεφ Γουάμπο, φαίνεται να επωμίζεται ένα ρόλο ευρύτερο απ' αυτόν στον οποίο τον περιορίζουν τα όρια της αστυνομικής λογοτεχνίας. Οι πράξεις του, οι σκέψεις του ξεσκεπάζουν και δείχνουν με το δάχτυλο έναν πολυδαίδαλο ιστό διαφθοράς στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Κι αυτό το κατορθώνει με μια κοφτερή και πεντακάθαρη ματιά γύρω του, με μια σκέψη αδέσμευτη και θαρραλέα κι έναν πεισματάρικο ρομαντισμό για μιαν αλήθεια που δεν ταλαντεύεται. Μόνο που αυτό ακριβώς θα μπορούσε να είναι και η περιγραφή του ίδιου του Τάιμπο, ενός παθιασμένου, χαρισματικού δημιουργού που με την πολυποίκιλη δράση του διατρανώνει την πίστη του σ' ένα δικαιότερο αύριο. «Οι καιροί μπορεί να 'ναι συγχυσμένοι και θολοί, εγώ όχι», μας απαντά όταν τον ρωτάμε για τα όρια και το ρόλο του «καλού και του κακού» σε μια εποχή που τα πάντα μοιάζουν να υπονοούν το αντίθετό τους. Οι ταυτότητες των πραγμάτων, με τη ρευστότητα και την αμφισημία τους, δεν φαίνεται να τον απασχολούν. Ο ίδιος γνωρίζει κι αναγνωρίζει το καθαρό μονοπάτι μέσα του, μακριά από τα παραπλανητικά σημάδια των καιρών. Το προσωπικό του όραμα, αν και αριστερό, δεν εθελοτυφλεί στα λάθη και τους συμβιβασμούς της παραδοσιακής αριστεράς. Η τραγική μετάλλαξη ενός επαναστατικού κινήματος σε δογματική καθεστωτική πρακτική και νοοτροπία φαίνεται να τον πληγώνει και να τον απασχολεί ιδιαίτερα.
Οταν η κουβέντα μας φτάνει στη δυνατότητα της παραδοσιακής αριστεράς ν' ανταποκριθεί και να προλάβει τα σημερινά αιτήματα των καιρών και τις ραγδαίες αλλαγές, ο Τάιμπο μάς απαντά:
«Η παλιά αριστερά έχει υπερβολικά πολλά κοινά με τη δεξιά: απολυταρχισμό, εστετισμό, μια σεχταριστική αντίληψη για τη ζωή και δογματισμό αντί για κριτική σκέψη. Δεν μπορείς ν' αλλάξεις κανέναν κόσμο μ' αυτά».
Εν τούτοις, ο ντετέκτιβ-ήρωάς του, ο Μπελασκοαράν, μοιάζει να καταφάσκει την ίδια την ελπίδα που επιβιώνει ακόμα και μετά από την πιο ζοφερή επέλαση της πραγματικότητας. Τα ερωτηματικά, οι απορίες και η αμηχανία του μπροστά σ' ένα παμφάγο ιστό αλλοτρίωσης και απανθρωπιάς είναι ακριβώς τα ίδια με του κάθε απλού αναγνώστη. Αυτή η αβίαστη ταύτιση άλλωστε τον κάνει το ιδανικό άρμα για τη στομωμένη κραυγή αγανάκτησης κι απελπισίας απέναντι σε μια συμπαγή εξουσία.
- Ποια είναι, όμως, η σχέση του με το συγγραφέα, πόσο «πειθαρχεί» κάτω από την πένα του και πόσο αυθαδιάζει ξαφνιάζοντας το δημιουργό του;
Το αστυνομικό μυθιστόρημα σε αρκετές χώρες τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει ο καλύτερος μεγεθυντικός φακός της κοινωνικής πραγματικότητας. Και ο Τάιμπο αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα. Μέσα από τη γενική αταξία καταφέρνει ν' αναδεικνύει ανάγλυφα τις αντίρροπες δυνάμεις στην καρδιά μιας κοινωνίας. Η μαρτυρία της κοινωνικής εμπειρίας, δοσμένη μέσα από το πρόσφορο έδαφος της περιπέτειας και της γλυκιάς αδημονίας, καταφέρνει ένα πιο άμεσο, πιο ζεστό και ειλικρινές αποτέλεσμα.
«Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι πράγματι η κοινωνική λογοτεχνία από τα τέλη του εικοστού αιώνα», συμφωνεί ο συγγραφέας. «Αλλά, επίσης, κι ο καλύτερος τρόπος για να εισχωρήσεις βαθιά σε μια κοινωνία και προπάντων στα "υπόγειά της", εκεί που συνήθως δεν βλέπουμε τι γίνεται. Σχεδόν πάντα αφήνει ένα φως ελπίδας και δικαίωσης στο τέλος της ιστορίας, που ακόμα κι αν δεν είναι πολύ είναι πάντως ένα φως».
Αστυνομική μεν, λογοτεχνία δε
Το ότι ο αφηγηματικός περίγυρος στα βιβλία του Τάιμπο είναι τόσο συναρπαστικά πλούσιος, πολύχρωμος, αποτελεί από μόνο του την καλύτερη μαρτυρία για τα ρευστά όρια ανάμεσα στο απλό και το αστυνομικό μυθιστόρημα. «Το βασικό σημείο εκκίνησης βρίσκεται στο ότι το μυθιστόρημα είναι μυθιστόρημα, τίποτα λιγότερο ή περισσότερο απ' αυτό. Αν στο όνομα της όποιας "περιπετειώδους" πλοκής ξεχάσεις τη λογοτεχνική εμπειρία και περιπέτεια, είσαι χαμένος. Κάθε λογοτεχνικό είδος πρέπει να ξέρει τα όριά του αλλά χωρίς να δεσμεύεται καταπιεστικά απ' αυτά», μας εξηγεί ο ίδιος.
Ο συγγραφέας, ανάμεσα στις πολλές του δραστηριότητες σαν ακτιβιστής, διοργανώνει και το περίφημο φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας, το «Semana Negra». «Είναι ένα πανέμορφο πανηγύρι που γίνεται κάθε χρόνο στην Ισπανία και η ραχοκοκαλιά του είναι το αστυνομικό μυθιστόρημα. Μεγάλα ονόματα απ' όλο τον κόσμο παίρνουν μέρος, οργανώνουμε συζητήσεις, χάπενιγκ, αναδεικνύουμε σύγχρονους προβληματισμούς και περνάμε απίθανα!».
Οταν τον ρωτάμε για τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ένας συγγραφέας στη Λατινική Αμερική και μάλιστα δραστήριος πολιτικά όσο ο ίδιος, μας απαντά μ' ένα παιχνιδιάρικο κλείσιμο του ματιού: «Χρειάζεται χρόνο για να γράψει..» Τα υπόλοιπα μπορούμε να τα καταλάβουμε μόνοι μας.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 14/09/2008
No comments:
Post a Comment