Saturday, September 6, 2008

Ετών 19: ακούσιος «ήρωας»


Του Ηλία Μαγκλίνη, Η Καθημερινή, Σάββατο, 6 Σεπτεμβρίου 2008

Στο σύντομο μυθιστόρημα «Καθένας» ο Φίλιπ Ροθ αφηγούνταν τον βίο ενός ανθρώπου ο οποίος μόλις είχε πεθάνει. Ξεκινούσε με την κηδεία του, η αφήγηση έκανε ένα γύρισμα στο χρόνο κι έκλεινε τη στιγμή ακριβώς που ο ανώνυμος ήρωάς του περνούσε στην ανυπαρξία. Μεσολάβησε το «Exit Ghost» (2007) και τώρα, στις 16 Σεπτεμβρίου, θα κυκλοφορήσει στα βιβλιοπωλεία της Αμερικής ένα ακόμα μυθιστόρημα, με τον τίτλο «Indignation» (Αγανάκτηση – εκδ. Houghton Mifflin, σελ. 256, και, όπως όλα τα βιβλία του Ροθ, στα ελληνικά, θα κυκλοφορήσει προσεχώς από τις εκδ. Πόλις). Οπως ο «Καθένας», το «Indignation» είναι επίσης η ιστορία ενός νεκρού – αυτή τη φορά, ενός νέου ανθρώπου δεκαεννιά χρόνων, ο οποίος βρίσκει μάλιστα βίαιο θάνατο.

Το «Indignation» διαδραματίζεται στα 1951. Κεντρικός ήρωας είναι ο νεαρός Μάρκους Μέσνερ, ο οποίος ζει με τους γονείς του στο, οικείο από όλα σχεδόν τα βιβλία του Ροθ, Νιούαρκ του Νιου Τζέρζι. Ο Μάρκους ετοιμάζεται για σπουδές, επιλέγοντας το μακρινό Ουάινσμπεργκ του Οχάιο, αντί για το τοπικό κολέγιο, στο οποίο τον πίεσε να γραφεί ο υπερπροστατευτικός πατέρας του. Ο Μάρκους αδυνατεί να συνεχίζει να ζει κάτω από την πατρική στέγη, η υπερβολική φροντίδα του πατέρα του και το άγχος της μητέρας του τον πνίγουν. Ετσι, ένα καλοαναθρεμμένο εβραιόπουλο, ένας γνήσιος Αμερικανός αστός της ανατολικής ακτής, ανακαλύπτει τη συντηρητική, αγροτική, χριστιανική Αμερική.

Μέσα από την αφήγηση, παρακολουθούμε τον άγουρο, αφελή μα και ανήσυχο Μάρκους να ξεμυτίζει απ’ τη φωλίτσα του και να μυρίζει αναγνωριστικά το έδαφος γύρω του, ζυγίζοντας τις προκλήσεις (ερωτικές και άλλες) μα και τους κινδύνους.

Μόνο που η «στραβή» τον περιμένει στη γωνία. Οταν ο Εβραίος Μάρκους πληρώνει έναν Χριστιανό συμφοιτητή του να πάρει τη θέση του στη λειτουργία στο παρεκκλήσι (που είναι υποχρεωτική για όλους τους φοιτητές), βρίσκει τον μπελά του. Μολονότι αυτή είναι μια πρακτική που τη συνηθίζουν ακόμα και χριστιανοί φοιτητές, ο αθώος Μάρκους πέφτει στα νύχια της διεύθυνσης. Το αποτέλεσμα είναι να αποβληθεί και, όντας εκτός σπουδών, να σταλεί στον πόλεμο της Κορέας, που τότε βρισκόταν στο αποκορύφωμά του. Εκεί ο 19χρονος Μάρκους θα βρει το θάνατο.

Οπως συμβαίνει στα βιβλία του Ροθ από το 1993 και μετά, κάποιο ιστορικό-πολιτικό γεγονός λειτουργεί ως φόντο, ως σκηνικό πίσω από τα προσωπικά δράματα των ηρώων του. Τις περισσότερες φορές το σκηνικό αυτό δεν είναι στατικό, αλλά επιδρά δραστικά στις ζωές τους, τις καθορίζει και διαμορφώνει και τους ίδιους ως χαρακτήρες. Το είδαμε στο «Αμερικανικό ειδύλλιο» (κοινωνική αναταραχή των ’60s), στο «Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή» (μακαρθισμός), στο «Ανθρώπινο στίγμα» (Σκάνδαλο Λουίνσκι, Βιετνάμ), το είδαμε στο «Επιχείρηση Σάϋλωκ» και στο «Counterlife» (Παλαιστινιακό), στην εναλλακτική «Συνωμοσία» (εκλογή Λίντμπεργκ, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος), στο παλαιό «Our Gang» (Πρόεδρος Νίξον), στο «Exit Ghost» (Αμερικανικές εκλογές 2004), το βλέπουμε και τώρα στο «Indignation», με τον πόλεμο της Κορέας.

Γνωστή και ως «ξεχασμένος πόλεμος», η κορεατική σύγκρουση αποτελεί διαρκή, αόρατη απειλή για τους νέους Αμερικανούς της εποχής (ήταν και για τον ίδιο τον Ροθ, σύμφωνα με δική του ομολογία) και τελικά θα είναι το γεγονός που θα στερήσει απ’ τον Μάρκους την περιπέτεια της ενηλικίωσης, της ωριμότητας, την ίδια την περιπέτεια της ζωής. Οσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο μιλούν για ένα σπαρακτικό κείμενο, ένα μείγμα οργής και αγανάκτησης απέναντι στην ίδια τη ζωή που ποθεί ο νεαρός ήρωας: στον εαυτό, στους γονείς, στις γυναίκες, στην κοινωνία, στην πατρίδα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ροθ χρησιμοποιεί τον κορεατικό πόλεμο ως φόντο σε μυθοπλασία του. Το 1962 είχε δημοσιεύσει στο The New Yorker ένα εξαιρετικό, μα άγνωστο εν πολλοίς, εκτενές διήγημα με τον τίτλο «Novotny’s Pain». Ηρωας εκεί ήταν ένας νεαρός, ο οποίος, εξαιτίας μυστηριώδους πόνου στην πλάτη γλιτώνει από την Κορέα, όχι όμως και από τη χλεύη γιατρών και συστρατιωτών του, καθώς όλοι (ακόμα και ο ίδιος τελικά) πείθονται ότι ο πόνος είναι προϊόν της δειλίας του. Ο Ροθ επεξεργάστηκε εκ νέου το διήγημα το 1980 και το συμπεριέλαβε στη συγκεντρωτική έκδοση «Α Philip Roth Reader» (Vintage, 1982, 1993).

No comments: