Sunday, June 15, 2008

Η ΕΓΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΛΑΩΝ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Μνήμη και λήθη των εθνών

Βασίλης Γούναρης: Τα Βαλκάνια των Ελλήνων – Από τον Διαφωτισμό έως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδ. Επίκεντρο, σελ. 663+15 εικόνες

Ολοι οι άνθρωποι ονειρεύονται, λένε οι ψυχολόγοι, αλλά δεν θυμούνται όλοι τα όνειρά τους ούτε και τα θυμούνται ολόκληρα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα βαλκανικά έθνη, τα οποία συχνά επιλέγουν να ανακαλούν μόνον τους εφιάλτες τους, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους γείτονές τους. Δεν είναι, όμως, έτσι. Τουλάχιστον, δεν ήταν πάντα έτσι. Σε έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αλλά και μεταγενέστερα, οι «ομόπιστοι και σύνδουλοι» Βούλγαροι και Σέρβοι παρουσιάζονταν ως ειρηνικοί και φιλόξενοι χριστιανοί, ενίοτε δε και ως ανδρείοι πολεμιστές, σύμμαχοι των Ελλήνων. Για άλλους, μάλιστα, οι Σλάβοι, οι Βλάχοι του Δούναβη και οι Αλβανοί δεν ήταν παρά ένα ακόμη τμήμα του «γένους», της ορθόδοξης δηλαδή οθωμανικής κοινότητας. Οχι πως έλειπαν οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί για τους βαλκανικούς λαούς, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν υπήρχαν μόνο τέτοιοι. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα όμως, ο εθνικισμός διέρρηξε τη συνοχή της κοινότητας αυτής και μετέβαλε ριζικά τον τρόπο, με τον οποίο ο Ελληνισμός αντιμετώπισε τα Βαλκάνια. Οι Βούλγαροι έπαψαν να είναι «φιλόπονοι» και «ήσυχοι» και μετατράπηκαν σε «βραδυνούστατους» ανθρώπους και μέλη ενός «ακατέργαστου φυλετικού όγκου». Αργότερα, το φάντασμα του «Σλαβοκομμουνισμού» θα ολοκληρώσει την απομόνωση των Ελλήνων από τον σλαβικό τους περίγυρο και μια βολική λήθη θα ενταφιάσει το κοινό παρελθόν τους. Είναι βέβαια γνωστό, τουλάχιστον από την εποχή του Ρενάν, ότι η λήθη είναι βασικό στοιχείο της εθνογένεσης. Αυτό που μένει να διερευνηθεί είναι οι διαδικασίες με τις οποίες το ελληνικό έθνος μεταπλάθει την εικόνα των γειτόνων του, οικοδομώντας παράλληλα την ιστορική του μνήμη... [Του Δημητρη Λυβανιου*, Η Καθημερινή, 15/6/2008]

* Ο κ. Δημήτρης Λυβάνιος είναι επίκουρος καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο ΑΠΘ

No comments: