Η απώλεια του Τζον Απντάικ σκιάζει τη λογοτεχνία

Updike in 1994. The previous year he had received the National Medal for Humanities at the White House, to add to his groaning awards cabinet, which also included the National Medal of the Arts, a handful of Pulitzers - not to mention 2008's Bad Sex in Fiction lifetime achievement award from the Literary Review

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ. Κι έτσι, η Σουηδική Ακαδημία, που σνομπάρει τους Αμερικανούς συγγραφείς, θα διαγράψει έναν από αυτούς, τον Τζον Απντάικ, ο οποίος πέθανε προχθές, στα 76 του, και θα ησυχάσει λίγο, ελπίζοντας, ίσως, να ακολουθήσουν και μερικοί από τους άλλους «ενοχλητικούς», όπως ο Φίλιπ Ροθ ή ο Ντον Ντελίλο. Ο Απντάικ είχε τιμηθεί δύο φορές με το Βραβείο Πούλιτζερ, δεν πήρε ποτέ Νόμπελ, αλλά δεν έχει και τόση σημασία. Εξάλλου, από νωρίς στη συγγραφική του πορεία απόλαυσε μεγάλη φήμη. Ηταν ο μοναδικός Αμερικανός συγγραφέας που είδε το πρόσωπό του να γίνεται δύο φορές εξώφυλλο στο περιοδικό Time. Απέσπασε όλα τα μεγάλα και σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία της χώρας του, κάποια μυθιστορήματά του έγιναν επιτυχημένες κινηματογραφικές ταινίες (θυμάστε τις «Μάγισσες του Ιστγουικ;) και, γενικά, κατάφερε κάτι σπάνιο: τα περισσότερα βιβλία του να φιγουράρουν στις λίστες των best seller και την ίδια στιγμή ο ίδιος να θεωρείται (και να είναι) «σοβαρός» συγγραφέας, ο οποίος έχαιρε εκτίμησης από κριτικούς αλλά και αυστηρούς ομοτέχνους του. Σε ένα άρθρο του στους New York Times, ο Καναδός συγγραφέας Ντέιβιντ Πλαντ, παρουσιάζει τον Ροθ να λέει μέσα σε μια κατάσταση ενθουσιασμού και αγανάκτησης: «Ο Απντάικ ξέρει τόσα πράγματα μπορεί να γράψει για τα πάντα, για όποιο επάγγελμα θέλεις. Και είναι ο καλύτερος συγγραφέας απ’ όλους μας». Αυτά στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Καμιά δεκαετία αργότερα, ο Ροθ θα χολωθεί με τον Απντάικ εξαιτίας ενός κριτικού σημειώματος του τελευταίου στο The New Yorker, το οποίο ήταν μάλλον επιφυλακτικό για το μυθιστόρημα του πρώτου «Επιχείρηση Σάιλοκ». Αυτή είναι μια άλλη πτυχή του υπερπαραγωγικού Απντάικ. Τακτικός συνεργάτης περιώνυμων λογοτεχνικών και πολιτιστικών εντύπων, ο Απντάικ δημοσίευε τακτικά κριτικά σημειώματα (κι όχι μόνο για λογοτεχνία αλλά και για εικαστικά δρώμενα), ποιήματα, διηγήματα, σχόλια, ενώ παράλληλα έγραφε τα μυθιστορήματά του. Ειδικά γι’ αυτά, ο Ροθ (όπως και άλλοι Αμερικανοί και Βρετανοί συγγραφείς), δήλωσε δημόσια ότι η απώλεια του Απντάικ καθιστά την Τρίτη 27 Ιανουαρίου μαύρη μέρα για την αμερικανική λογοτεχνία. Φυσικά, όπως όλοι οι πολυσχιδείς και υπερπαραγωγικοί δημιουργικοί άνθρωποι, έτσι και ο Απντάικ ήταν άνισος ως συγγραφέας. Ομως, και μόνο η περίφημη τετραλογία του με ήρωα το alter ego του, τον Χάρι Ράμπιτ Ανγκστρομ (τέσσερα εξαιρετικά μυθιστορήματα που καλύπτουν μια χρονική περίοδο τριάντα χρόνων), τον καθιστά έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αμερικανούς λογοτέχνες. Αυτή η διεισδυτική, σαρκαστική, συναρπαστική ανατομία της μεταμόρφωσης της χώρας από την ευδαιμονική αφέλεια του ’50 στις σκοτεινές αντιφάσεις της σύγχρονης αυτοκρατορίας των 90s, έχει κάτι μοναδικό. Είναι όντως μεγάλη απώλεια ο θάνατος του Απντάικ.

• Του Ηλια Mαγκλινη, Η Καθημερινή, 29/01/2009