Ετος Γιάννη Ρίτσου το 2009 – Εκατό χρόνια από τη γέννησή του

«...γερνάω από μια νιότη απέραντη...»

Της Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, 24/01/2009

«Τα βράδια κοιμάμαι έξω. Πάνω μου ψιχαλίζουν τ’ άστρα. Είμαι ήσυχος και σίγουρος -με κείνη τη βαθιά βεβαιότητα της γης και τ’ ουρανού. Δε σκέφτουμαι στίχους -είμαι ένας στίχος μέσα στο ποίημα της ανθρωπότητας -νιώθω τούτο το δεσμό -τον ανασαίνω, τον ζω. Αν γίνει κάποτε στίχος -τόσο το καλλίτερο. Και θα γίνει. Δεν μπορεί να μη γίνει».

Είναι ένα από τα γράμματα του Γιάννη Ρίτσου προς την Καίτη Δρόσου, όταν ήταν εξόριστος στη Λήμνο, το 1949 (περιλαμβάνεται στην πρόσφατη έκδοση της «Αγρας»). Στίχοι έγιναν πολλές φορές στη διάρκεια της ζωής του Γιάννη Ρίτσου, και η έμπνευση του χάρισε απλόχερα τα δώρα της. Η έκδοση της «Αγρας» φανερώνει ένα ακόμη πρόσωπο του ποιητή και ήρθε στην επιφάνεια με αφορμή τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και τα αφιερώματα που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια της χρονιάς που μόλις άρχισε. Αιτία, η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του στη Μονεμβασιά. Ετσι, διάφοροι φορείς, οργανισμοί και ιδρύματα έχουν ήδη «ανασκουμπωθεί» και οργανώνουν τα σχέδιά τους. Η «Κ» προαναγγέλλει σήμερα μερικές από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Ετους Ρίτσου.

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου είχε τον πρώτο λόγο στους σχεδιασμούς των επετειακών εκδηλώσεων, αλλά και στο συντονισμό όσων περιφερειακών πραγματοποιηθούν. Ηδη έχει συγκροτηθεί επιτροπή, με πρόεδρο τη Χρύσα Προκοπάκη και μέλη τους Π. Μάρκαρη, Κ. Βελισσάρη, Γ. Γιατρομανωλάκη, Ηλ. Κεφάλα, Αγ. Κώττη, Νιν. Μακρυνικόλα και Μ. Πεχλιβάνο. Πρώτη δραστηριότητα, η έκδοση λευκώματος με στιγμές από τη ζωή και το έργο του Ρίτσου, σε επιμέλεια Χρ. Προκοπάκη. Δεύτερη δράση του ΕΚΕΒΙ, θα είναι η «Κινητή έκθεση», δηλαδή ταμπλό με στίχους, φωτογραφίες, χειρόγραφα, η οποία θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα. Στις 21 Μαρτίου, την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης δηλαδή, αναμένεται να λειτουργήσει το site, το οποίο θα ενημερώνεται συνέχεια. Στον διαδικτυακό τόπο θα ενσωματωθεί η Βιβλιογραφία Ρίτσου (της Αικ. Μακρυνικόλα) και θα συμπληρωθεί. Στο ΕΚΕΒΙ σχεδιάζουν στο ίδιο site να υπάρχει γραπτό και οπτικοακουστικό υλικό από το ποιητικό και εικαστικό έργο του Γ. Ρίτσου, φωτογραφικά ντοκουμέντα, κ.λπ. Σίγουρα ένα χρήσιμο εργαλείο για μελετητές και φιλολόγους. Τέλος, σε συνεργασία με τον ΟΤΕ, θα κυκλοφορήσουν δώδεκα συλλεκτικές τηλεκάρτες με στίχους του ποιητή από τις συλλογές «Μονόχορδα» και «Επιτάφιος».

Με δύναμη στο Μπενάκη

Η κόρη του ποιητή, Ερη Ρίτσου, και η γυναίκα του, Φαλίτσα (όταν ζούσε) δώρησαν στο Μουσείο Μπενάκη το αρχείο του Γιάννη Ρίτσου. Το Μουσείο Μπενάκη, λοιπόν, έχει μια ιδιαίτερη ευαισθησία με το έργο του ποιητή και προγραμματίζει πολλές εκδηλώσεις, με συντονιστές τους Δημήτρη Αρβανιτάκη και Λιάνα Τσομπάνογλου. Ετσι, η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης θα γιορταστεί μ’ έναν πρωτότυπο τρόπο στο κτίριο της οδού Πειραιώς: θα συμμετέχουν bloggers μαθητές, από το Λύκειο Καλλιθέας, που αγαπούν τον Ρίτσο και έχουν οπτικοποιήσει ποιήματά του. Την ίδια μέρα θα κυκλοφορήσει ο κατάλογος των αυτόγραφων έργων που είναι κατατεθειμένα στο Μουσείο Μπενάκη (εκδιδόμενα, παλαιότερες μορφές και ανέκδοτα), έτσι ώστε οι μελετητές να ξέρουν τι βρίσκεται στο Μουσείο.

Παρότι στο εξωτερικό είναι πολύ συνηθισμένο, στην Ελλάδα δεν συνηθίζεται ιδιαίτερα. Το Μουσείο Μπενάκη θα τολμήσει να κυκλοφορήσει αντικείμενα προς πώληση με στίχους του ποιητή, ενώ δανείζει σε φορείς, σ’ όλη την Ελλάδα, αντικείμενα και χειρόγραφα από το αρχείο, στο πλαίσιο ανάδειξης και διάδοσης του έργου του Ρίτσου. Για τον ερχόμενο Σεπτέμβρη, σχεδιάζονται (πάντα στο Μουσείο Μπενάκη) τρεις παραστάσεις - μονόλογοι με συντελεστές από τη Ρωσία, την Ιταλία και την Ελλάδα, με έργα του Γ. Ρίτσου. Οι επαφές έχουν ήδη γίνει, οι διαθέσεις είναι θετικές και συζητούνται οι τελικές λεπτομέρειες.

Και το Φεστιβάλ Αθηνών προγραμματίζει να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις του Ετους Ρίτσου. Στις σκέψεις του επιτελείου του Φεστιβάλ Αθηνών είναι μια συναυλία στο Ηρώδειο με μελοποιημένη ποίηση Ρίτσου και ίσως κάποιες παραστάσεις μονολόγων του ποιητή. Μια χρονιά, αφορμή να (ξανα)γνωρίσουμε το τεράστιο έργο ενός από τους σημαντικότερους Ελληνες ποιητές του 20ού αιώνα.

Εικόνες, επιστολές, ποιήματα – Οψεις ενός μεγάλου ποιητή

Στο πλαίσιο των εορτασμών για το Ετος Ρίτσου έχουν ήδη κυκλοφορήσει: Τα Πρακτικά του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου που διοργάνωσε το Μουσείο Μπενάκη το 2005, σε επιμέλεια Αικ. Μακρυνικόλα-Στρατή Μπουρνάζου με τίτλο «Ο ποιητής και ο πολίτης Γιάννης Ρίτσος». Το ημερολόγιο 2009, (Μουσείο Μπενάκη), σε επιμέλεια Αγγελικής Κώττη. Το λεύκωμα του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη «Γιάννης Ρίτσος - Αυτοβιογραφία», που συνοδεύεται από dvd («Αρχείο Κρήτης»). Το βιβλίο «Τροχιές σε διασταύρωση» (εκδ. Αγρα) σε εισαγωγή και επιμέλεια Λίζυς Τσιριμώκου, που περιλαμβάνει γράμματα του Γιάννη Ρίτσου, του Αρη Αλεξάνδρου και της Καίτης Δρόσου από την εξορία στη δεκαετία του ’50. «...ό,τι βρέθηκε από την αλληλογραφία μιας ζωής. Τα έσωσε η μητέρα μου», γράφει η Καίτη Δρόσου, η σύντροφος του Αρη Αλεξάνδρου στον πρόλογο.