Οι εγκυκλοπαίδειες είναι πάντα πολύ σύντομες. Περιλαμβάνουν όλη τη γνώση, εκτός από τη δική μας. Ο Σαρλ Νταντζίγκ βρήκε ένα κόλπο για να γεμίσει τα κενά: φτιάχνει ο ίδιος εγκυκλοπαίδειες! Μια δουλειά υποκειμενική, αστεία κι όμως ψαγμένη. Μετά το «Εγωιστικό Λεξικό της Γαλλικής Λογοτεχνίας», για το οποίο τιμήθηκε με πολλά λογοτεχνικά βραβεία το 2005, ο Γάλλος συγγραφέας και δοκιμιογράφος παρουσίασε πρόσφατα την «Αλλόκοτη Εγκυκλοπαίδεια των πάντων και του τίποτα».
Ο συγγραφέας φτιάχνει διάφορες λίστες -περίπου διακόσιες- οι οποίες αποτελούν συχνά πρόσχημα για να μιλήσει για άλλα πράγματα. Η «λίστα των κατοικίδιων των συγγραφέων», παραδείγματος χάριν, είναι αφορμή για ένα χτύπημα κάτω από τη ζώνη στη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ: «Οι συγγραφείς ενίοτε είναι τόσο μισάνθρωποι -γράφει ο Νταντζίγκ- ώστε τα πιο επιτυχημένα πρόσωπα των μυθιστορημάτων τους είναι τα ζώα».
Εξίσου πικρόχολα σχόλια συναντάμε και σε πολλές από τις άλλες λίστες: «τη λίστα των πιο χαριτωμένων αεροδρομίων», «τη λίστα Γάλλων και Αγγλων», «τη λίστα ηλιθίων», «τη λίστα των λόγων προκειμένου να ανεγερθεί άγαλμα στον εφευρέτη της πισίνας», «τη λίστα των ωραιότερων τοπίων», «τη λίστα των μουσείων που μπορούμε να επισκεφτούμε χωρίς να κάνουμε ουρά», «τη λίστα μικροπρεπών και καταπληκτικών ανθρώπων», «τη λίστα εκείνων που έκαναν καλά που δεν γεννήθηκαν» (παράδειγμα: ο γιος του Χίτλερ και της Εύας Μπράουν), «τη λίστα κινήσεων με τακτ» και ένα σωρό άλλες. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως «οι λίστες μπορούν να γίνουν ένα λογοτεχνικό είδος» και το αποδεικνύει μέσα από το 800 σελίδων βιβλίο του.
«Ξεκίνησα να γράφω αυτό το βιβλίο το 1996, λέει σε γαλλικό περιοδικό. Η αρχική ιδέα ήταν να κάνω ένα βιβλίο με λίστες, μεταμορφώνοντας αυτό το τόσο απλοϊκό κείμενο σε έργο τέχνης. Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν να δώσω μια μορφή στη μορφή. Χρειάστηκε να πλάσω και να ταξινομήσω με κάποιο νόημα τα πράγματα. Παραδείγματος χάριν, θυμάμαι πως ξεκίνησα να το κάνω με γενικές και γεωγραφικές κατευθύνσεις ενώ στη συνέχεια το περιόρισα για να το απλώσω και πάλι μέχρι να φτάσω στην προτελευταία λίστα που είναι κατά κάποιον τρόπο το φανταστικό μου βασίλειο, αυτό που θα έπρεπε να ήταν η ζωή αν ήταν καλά φτιαγμένη. Προσπάθησα να εναλλάσσω τις λίστες με σύντομες φράσεις και με εκτενή δοκίμια, να δίνω κάποιες ενδείξεις π.χ. στη σελίδα 40 οι οποίες όμως να αναλύονται -ή όχι- στην 600ή σελίδα. Και αυτό γιατί όταν γράφω αναρωτιέμαι συχνά: "Αν όλως τυχαίως αυτό το βιβλίο ξαναδιαβαστεί κάποια μέρα, τι θα γίνει;. Σε τριάντα ή σαράντα χρόνια κάποιος μπορεί να βρεθεί με αυτό το βιβλίο στα χέρια του. Οταν τα βιβλία ξεπερνούν ένα χρονικό όριο, τα διαβάζουμε με μεγαλύτερη προσοχή. Τότε, δεν ενδιαφέρει το επιφανειακό επίπεδο αλλά όσα βρίσκονται κάτω από αυτό. Ολα τα βιβλία μου έχουν αυτή την πρόθεση. Είναι γεμάτα με πράγματα κρυμμένα "από κάτω". Υπάρχει πάντα ένα υπόγειο ποτάμι».
Αν και πολλοί θεωρούν αυτό το βιβλίο ελάχιστα σοβαρό, εντούτοις υπάρχουν άλλοι που ισχυρίζονται πως μπορεί να βρεις σε αυτό πολύ έξυπνες ρήσεις, όπως αυτή: «Ο άνθρωπος είναι καλός: ξεχνά πάντα το κακό που έκανε» ή «Η ζωή θα μας σκότωνε αν την αφήναμε να το κάνει» ή ακόμη: «Η ευγένεια μας σκοτώνει. Δεν θέλουμε να ενοχλήσουμε και τελικά ενοχλούμε τον εαυτό μας».
Ο Νταντζίγκ τελειώνει την εγκυκλοπαίδειά του με μια «λίστα των λιστών» που μπορεί κανείς να φτιάξει. Σε αυτήν διαβάζουμε τη λίστα των κρετίνων, αλλά και η λίστα των λιστών που δεν μπορούν να δημοσιευτούν. Από τον πρόλογο ο συγγραφέας προειδοποιεί: Ενα από τα προτερήματα των λιστών είναι ότι έχουν πολλές τρύπες. Ο καθένας λοιπόν μπορεί να συνεχίσει το έργο του Νταντζίγκ.
Ο συγγραφέας φτιάχνει διάφορες λίστες -περίπου διακόσιες- οι οποίες αποτελούν συχνά πρόσχημα για να μιλήσει για άλλα πράγματα. Η «λίστα των κατοικίδιων των συγγραφέων», παραδείγματος χάριν, είναι αφορμή για ένα χτύπημα κάτω από τη ζώνη στη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ: «Οι συγγραφείς ενίοτε είναι τόσο μισάνθρωποι -γράφει ο Νταντζίγκ- ώστε τα πιο επιτυχημένα πρόσωπα των μυθιστορημάτων τους είναι τα ζώα».
Εξίσου πικρόχολα σχόλια συναντάμε και σε πολλές από τις άλλες λίστες: «τη λίστα των πιο χαριτωμένων αεροδρομίων», «τη λίστα Γάλλων και Αγγλων», «τη λίστα ηλιθίων», «τη λίστα των λόγων προκειμένου να ανεγερθεί άγαλμα στον εφευρέτη της πισίνας», «τη λίστα των ωραιότερων τοπίων», «τη λίστα των μουσείων που μπορούμε να επισκεφτούμε χωρίς να κάνουμε ουρά», «τη λίστα μικροπρεπών και καταπληκτικών ανθρώπων», «τη λίστα εκείνων που έκαναν καλά που δεν γεννήθηκαν» (παράδειγμα: ο γιος του Χίτλερ και της Εύας Μπράουν), «τη λίστα κινήσεων με τακτ» και ένα σωρό άλλες. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως «οι λίστες μπορούν να γίνουν ένα λογοτεχνικό είδος» και το αποδεικνύει μέσα από το 800 σελίδων βιβλίο του.
«Ξεκίνησα να γράφω αυτό το βιβλίο το 1996, λέει σε γαλλικό περιοδικό. Η αρχική ιδέα ήταν να κάνω ένα βιβλίο με λίστες, μεταμορφώνοντας αυτό το τόσο απλοϊκό κείμενο σε έργο τέχνης. Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν να δώσω μια μορφή στη μορφή. Χρειάστηκε να πλάσω και να ταξινομήσω με κάποιο νόημα τα πράγματα. Παραδείγματος χάριν, θυμάμαι πως ξεκίνησα να το κάνω με γενικές και γεωγραφικές κατευθύνσεις ενώ στη συνέχεια το περιόρισα για να το απλώσω και πάλι μέχρι να φτάσω στην προτελευταία λίστα που είναι κατά κάποιον τρόπο το φανταστικό μου βασίλειο, αυτό που θα έπρεπε να ήταν η ζωή αν ήταν καλά φτιαγμένη. Προσπάθησα να εναλλάσσω τις λίστες με σύντομες φράσεις και με εκτενή δοκίμια, να δίνω κάποιες ενδείξεις π.χ. στη σελίδα 40 οι οποίες όμως να αναλύονται -ή όχι- στην 600ή σελίδα. Και αυτό γιατί όταν γράφω αναρωτιέμαι συχνά: "Αν όλως τυχαίως αυτό το βιβλίο ξαναδιαβαστεί κάποια μέρα, τι θα γίνει;. Σε τριάντα ή σαράντα χρόνια κάποιος μπορεί να βρεθεί με αυτό το βιβλίο στα χέρια του. Οταν τα βιβλία ξεπερνούν ένα χρονικό όριο, τα διαβάζουμε με μεγαλύτερη προσοχή. Τότε, δεν ενδιαφέρει το επιφανειακό επίπεδο αλλά όσα βρίσκονται κάτω από αυτό. Ολα τα βιβλία μου έχουν αυτή την πρόθεση. Είναι γεμάτα με πράγματα κρυμμένα "από κάτω". Υπάρχει πάντα ένα υπόγειο ποτάμι».
Αν και πολλοί θεωρούν αυτό το βιβλίο ελάχιστα σοβαρό, εντούτοις υπάρχουν άλλοι που ισχυρίζονται πως μπορεί να βρεις σε αυτό πολύ έξυπνες ρήσεις, όπως αυτή: «Ο άνθρωπος είναι καλός: ξεχνά πάντα το κακό που έκανε» ή «Η ζωή θα μας σκότωνε αν την αφήναμε να το κάνει» ή ακόμη: «Η ευγένεια μας σκοτώνει. Δεν θέλουμε να ενοχλήσουμε και τελικά ενοχλούμε τον εαυτό μας».
Ο Νταντζίγκ τελειώνει την εγκυκλοπαίδειά του με μια «λίστα των λιστών» που μπορεί κανείς να φτιάξει. Σε αυτήν διαβάζουμε τη λίστα των κρετίνων, αλλά και η λίστα των λιστών που δεν μπορούν να δημοσιευτούν. Από τον πρόλογο ο συγγραφέας προειδοποιεί: Ενα από τα προτερήματα των λιστών είναι ότι έχουν πολλές τρύπες. Ο καθένας λοιπόν μπορεί να συνεχίσει το έργο του Νταντζίγκ.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/01/2009
No comments:
Post a Comment