ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ
«Αν η μάνα μου ζούσε, δεν θα επέτρεπε να δημοσιευτούν αυτά τα κείμενα. Δεν αποκλείεται και να τα έκαιγε». Η παράδοξη παραδοχή προέρχεται από τον γιο τής Σούζαν Σόνταγκ και επιμελητή του πρώτου τόμου των ημερολογίων της. Κι όμως ο Ντέιβιντ Ριφ, ακόμα και στην εισαγωγή του βιβλίου, απέχει ελάχιστα από το να παρακαλέσει τους αναγνώστες να μη διαβάσουν τις υπόλοιπες 317 σελίδες.
Η Αμερικανίδα συγγραφέας σε φωτογραφία του 1962, σε ηλικία 29 χρόνων |
Η έκδοση με τίτλο «Reborn» περιλαμβάνει ημερολόγια και σημειώσεις που κρατούσε η περίφημη Αμερικανίδα συγγραφέας και ακτιβίστρια από το 1947 έως το 1963, δηλαδή από τα 14 έως τα 30 της χρόνια. Οι εξομολογήσεις της παρουσιάζονται ωμές και ακατέργαστες, πράγμα που θα μπορούσε να αποδειχτεί και αρετή -αν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για τα πρωτόλεια μιας από τις πιο ενεργητικές διάνοιες της Αμερικής τον 20ό αιώνα. Κι όμως ο Ριφ επιμένει ότι το περιεχόμενο περιλαμβάνει «πολλά που θα προτιμούσα να μη γνωρίζω ούτε εγώ ούτε οι άλλοι».
Γιατί τότε ανέλαβε την επιμέλεια; Διότι καθώς η Σόνταγκ (1933-2004) κληροδότησε το αρχείο της στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, χωρίς καμία απαγόρευση ως προς την αξιοποίησή του, αργά ή γρήγορα κάποιος άλλος θα την αναλάμβανε.
Η αποστολή του ήταν ασφαλώς πολύ επώδυνη. Οι αφηγήσεις της μάνας του περιλαμβάνουν λεπτομέρειες για την αφύπνιση της σεξουαλικότητάς της, τις πρώτες ομοφυλοφιλικές εμπειρίες της, αλλά και τον γάμο της, μόλις στα 17 της, με τον καθηγητή της και πατέρα του, Φίλιπ Ριφ. Ο σύντομος έγγαμος βίος τους δεν καταγράφεται λεπτομερειακώς. Μπορεί ωστόσο κάποιος να βγάλει συμπεράσματα για την ποιότητά του από επιγραμματικές σκέψεις: «Ο θεσμός του γάμου αποσκοπεί στην άμβλυνση των συναισθημάτων και στην επανάληψη».
Ούτε οι λεσβιακές εμπειρίες την κάνουν ευτυχέστερη. Για λίγο αντιμετωπίζει εκστατική την προοπτική των ελεύθερων σχέσεων. Αλλά αμέσως μετά περιγράφοντας τη σαδομαζοχιστική της σχέση με μια γυναίκα στο Παρίσι αλλά και με τη δραματουργό Μαρία Αϊρίν Φορνς, βυθίζεται στην απόγνωση. Γράφει: «Ζω τη ζωή μου σαν να είναι ένα θέαμα φτιαγμένο για μένα. Ζω τη ζωή μου, αλλά δεν ζω μέσα σ' αυτήν».
Παρούσες είναι και οι πρώτες λογοτεχνικές της ανακαλύψεις. Γράφει για τον Κάφκα ότι «έχει κάτι που δεν έχει κανένας άλλος μοντέρνος: τη μαγεία της πραγματικότητας ακόμα και στην πιο "εξαρθρωμένη" φράση...>».
Απουσιάζει, όμως, πλήρως η εσωτερική ματιά στον εξωτερικό κόσμο. Θα μπορούσε κανείς να επικαλεστεί κάποια λογοτεχνική αξία; Οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» σχεδόν το αποκλείουν: «Για τη Σόνταγκ η συγγραφή ήταν όσο απαραίτητη είναι η αναπνοή. Ηταν όμως ένα είδος εργαστηριακής "αναπνοής". Δεν ήταν αυθόρμητη στην έκφρασή της. Εδώ όμως το γράψιμό της το χαρακτηρίζει μια ανατέλλουσα αταξία. Σπανιότατα κατορθώνει να διακρίνει κανείς την οξύτατη διορατικότητα που έχουμε συνδέσει με τη δουλειά της».
Γιατί τότε ανέλαβε την επιμέλεια; Διότι καθώς η Σόνταγκ (1933-2004) κληροδότησε το αρχείο της στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, χωρίς καμία απαγόρευση ως προς την αξιοποίησή του, αργά ή γρήγορα κάποιος άλλος θα την αναλάμβανε.
Η αποστολή του ήταν ασφαλώς πολύ επώδυνη. Οι αφηγήσεις της μάνας του περιλαμβάνουν λεπτομέρειες για την αφύπνιση της σεξουαλικότητάς της, τις πρώτες ομοφυλοφιλικές εμπειρίες της, αλλά και τον γάμο της, μόλις στα 17 της, με τον καθηγητή της και πατέρα του, Φίλιπ Ριφ. Ο σύντομος έγγαμος βίος τους δεν καταγράφεται λεπτομερειακώς. Μπορεί ωστόσο κάποιος να βγάλει συμπεράσματα για την ποιότητά του από επιγραμματικές σκέψεις: «Ο θεσμός του γάμου αποσκοπεί στην άμβλυνση των συναισθημάτων και στην επανάληψη».
Ούτε οι λεσβιακές εμπειρίες την κάνουν ευτυχέστερη. Για λίγο αντιμετωπίζει εκστατική την προοπτική των ελεύθερων σχέσεων. Αλλά αμέσως μετά περιγράφοντας τη σαδομαζοχιστική της σχέση με μια γυναίκα στο Παρίσι αλλά και με τη δραματουργό Μαρία Αϊρίν Φορνς, βυθίζεται στην απόγνωση. Γράφει: «Ζω τη ζωή μου σαν να είναι ένα θέαμα φτιαγμένο για μένα. Ζω τη ζωή μου, αλλά δεν ζω μέσα σ' αυτήν».
Παρούσες είναι και οι πρώτες λογοτεχνικές της ανακαλύψεις. Γράφει για τον Κάφκα ότι «έχει κάτι που δεν έχει κανένας άλλος μοντέρνος: τη μαγεία της πραγματικότητας ακόμα και στην πιο "εξαρθρωμένη" φράση...>».
Απουσιάζει, όμως, πλήρως η εσωτερική ματιά στον εξωτερικό κόσμο. Θα μπορούσε κανείς να επικαλεστεί κάποια λογοτεχνική αξία; Οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» σχεδόν το αποκλείουν: «Για τη Σόνταγκ η συγγραφή ήταν όσο απαραίτητη είναι η αναπνοή. Ηταν όμως ένα είδος εργαστηριακής "αναπνοής". Δεν ήταν αυθόρμητη στην έκφρασή της. Εδώ όμως το γράψιμό της το χαρακτηρίζει μια ανατέλλουσα αταξία. Σπανιότατα κατορθώνει να διακρίνει κανείς την οξύτατη διορατικότητα που έχουμε συνδέσει με τη δουλειά της».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/01/2009
No comments:
Post a Comment