ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΜΑΣ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ...

• Αισθητά βελτιωμένος είναι ο νέος κύκλος της εκπομπής «Βιβλία στο κουτί» (ΕΤ1) που προβάλλεται κάθε Τετάρτη τα μεσάνυχτα, λες και βιβλιόφιλοι είναι μόνον όσοι πάσχουν από αϋπνία. Το βιβλίο στην τηλεόραση είναι είδος σχεδόν εξωτικό και, επομένως, οι λιγοστές σχετικές εκπομπές πρέπει να θεωρούνται πολύτιμες. Μια εκπομπή για το βιβλίο πετυχαίνει όταν καταφέρνει να την αγαπήσουν ακόμα και οι μη συστηματικοί αναγνώστες. Π.χ., την εκπομπή του Ηλία Μαμαλάκη την απολαμβάνουν και άτομα που δεν ξέρουν να τηγανίσουν ένα αβγό - και ούτε πρόκειται να μάθουν. Προκειμένου μια εκπομπή για το βιβλίο να γίνει ελκυστική, δεν αρκεί η λογιοσύνη των συντελεστών της, αλλά χρειάζεται και ένας πειστικός «βιβλιομάγειρας», ικανός να μεταδώσει τον ενθουσιασμό του στον τηλεθεατή. Οι παρουσιαστές της εκπομπής (οι καλλιεργημένοι και έμπειροι δημοσιογράφοι Κατερίνα Σχινά, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου και Μανώλης Πιμπλής), όπως και η σκηνοθέτις της, η δίκαια παινεμένη Πένυ Παναγιωτοπούλου, φαίνεται να γνωρίζουν ότι ο τηλεθεατής δεν είναι σαν τον πειθαρχημένο ακροατή που βγαίνει από το σπίτι του και πηγαίνει σε μια αίθουσα για να παρακολουθήσει μια διάλεξη... [Μαριάννα Τζιαντζή, Η Καθημερινή, 23/5/2008]

Θα έλεγα ότι εν πολλοίς συμφωνώ. Ωστόσο, η εκπομπή που παρουσιάζουν «οι καλλιεργημένοι και έμπειροι δημοσιογράφοι» δεν απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Κι αυτό αποδεικνύεται ίσως από τα νούμερα τηλεθέασης. Αν είχε τηλεθέαση η εκπομπή θα την έβαζαν σε ώρα που όλη η οικογένεια είναι στημένη μπροστά στο μαγικό κουτί. Η τηλεόραση είναι, όπως γνωρίζουν, «μέσο μαζικής επικοινωνίας». Συνεπώς δεν ισχύουν οι προδιαγραφές που βάζουν για την οργάνωση της εκπομπής και οι οποίες (προδιαγραφές) είναι ίδιες μ' εκείνες που «βολεύουν» την οργάνωση ενός εντύπου ή σελίδων μιας εφημερίδας.

Το βιβλίο στην τηλεόραση είναι είδος κατατρεγμένο! Αυτοί που αγαπούν το βιβλίο και ενδιαφέρονται να μάθουν γι' αυτό, δεν περιμένουν την τηλεόραση να τους ικανοποιήσει τις επιθυμίες τους. Οι μεγάλες εφημερίδες και τα καθ' ύλην αρμόδια περιοδικά (λογοτεχνικά κ.ά.) ενημερώνουν σε μεγάλο βαθμό. Μια εκπομπή για το βιβλίο στην τηλεόραση πρέπει να κάνει προσπάθειες να κλείσει το χάσμα και όχι να το μεγαλώσει μεταξύ του βιβλίου και του κοινού. Και αναφέρομαι στο ανυποψίαστο κοινό και όχι στο υποψιασμένο το οποίο παρακολουθεί τα σχετικά με τα ΓΡΑΜΜΑΤΑ από τις πολιτιστικές σελίδες της εφημερίδας που αγοράζει ή από το περιοδικό το οποίο ενδεχομένως αγοράζει σε τακτά διαστήματα (Η Λέξη, Το Δέντρο, Διαβάζω, Εντευκτήριο κ.ά.).

Μπορούν οι υπεύθυνοι της εκπομπής να αποδείξουν ότι πολλαπλασίασαν το βιβλιόφιλο κοινό; Η εκπομπή λειτουργεί ως ένα «πολιτιστικό» άλλοθι για τη διεύθυνση της ΕΡΤ. Δηλαδή, έχει εκπομπή ΚΑΙ για το βιβλίο! Οι συντελεστές της εκπομπής που αναφέρει η Μ. Τζιαντζή είναι αξιόλογοι και ως άνθρωποι και ως επαγγελματίες - δεν ξέρω όμως αν είναι «επαγγελματίες» της τηλεόρασης. Και να πάω σ' ένα άλλο ζήτημα που έχει μια κάποια σημασία: Ποιος είναι ο στόχος της εκπομπής; Κάνω το ερώτημα διότι δεν έτυχε ν' ακούσω ή να διαβάσω.

Κάποτε έκανα μια καθημερινή «εκπομπή» τριών λεπτών περίπου στην ΕΡΤ, με τον τίτλο «ΜΕ ΤΗ ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ». Έβγαινε ο συγγραφέας και μιλούσε ο ίδιος για το βιβλίο του. Δείχναμε το πρόσωπό του και το εξώφυλλο του βιβλίου του. Πέρασαν από την «εκπομπή» αυτή δεκάδες συγγραφείς. Θεωρούσα ότι τουλάχιστον στο κρατικό «μέσο», όλοι έχουν δικαίωμα πρόσβασης κι επιπλέον όλοι όσοι προχωρούν στο εγχείρημα της έκδοσης ενός βιβλίου ή τουλάχιστον οι περισότεροι, αξίζουν την προβολή.

Τα κριτήρια της ποιότητας ενός έργου δεν είναι ίδια για όλους. Με ποια λογική θα δεχτώ ότι, λόγου χάρη, το μυθιστόρημα του Κούρτοβικ είναι αξιοπρόσεκτο και το δικό μου δεν είναι ούτε για... ξεφύλλισμα; Ο Κούρτοβικ (εκτιμώ τη δουλειά του και δεν έχω κάτι προσωπικό) είναι εξαιρετικός κριτικός. Αυτό φτάνει κι εκεί, άλλωστε, δείχνει να έχει επίδοση, αν και πολλές φορές έχουμε διαφορετική άποψη. Θέλω να πω ότι δεν μπορεί και στην τηλεόραση να ανακυκλώνεται η ίδια νοοτροπία που τη βρίσκουμε διάχυτη στις εφημερίδες...

Θα ήθελα πράγματι να ήξερα τα στοιχεία ενός απολογισμού της συγκεκριμένης εκπομπής («Βιβλία στο κουτί»). Πόσοι συγγραφείς έχουν μιλήσει, μεταφραστές, εκδότες κ.λπ. Και το λέω αυτό διότι έκανα μια λογοτεχνική απόπειρα και κατάλαβα ότι είμαι περιορισμένος πλέον στις καταδικασμένες περιπτώσεις των ελληνικών γραμμάτων. Άλλο τι σκέφτομαι εγώ για τον εαυτό μου ή πώς βλέπω το επίπεδο της νεοελληνικής λογοτεχνίας... Βεβαίως ποτέ δεν θα δεχόμουν ότι είμαι ένας άσημος συγγραφίσκος που αγωνιά να δει τ΄όνομά του να φιγουράρει σε λίστες και στις σελίδες όπου οι κριτικοί παρουσιάζουν εκείνα που θα βάλουν σε λίστες! Έλεγε ο Ρίλκε ότι «ένα έργο είναι ωραίο όταν έχει γεννηθεί από μια ανάγκη»!

Πάντως έχω αρχίσει να πιστεύω ακράδαντα ότι ο χώρος της λογοτεχνίας μας είναι περικυκλωμένος από την ασυδοσία των "χαρισματικών" και ορισμένων ελαφροσυνείδητων κριτικών, οι οποίοι δίχως ενδοιασμούς αναγορεύουν κάποιους σε θαυματοποιούς και άλλους σε καταστροφείς...

Θα επανέλθω