"Οσο πιο σοφός τόσο μεγαλύτερο κτήνος"

ΠΡΟΣΩΠΑ

Πώς ο βλάσφημος και αιρετικός Γκομπρόβιτς γλίτωσε τον αυτοχειριασμό και μας έδωσε έναν «φιλοσοφικό κανόνα» του 20ού αιώνα

Ο Γκομπρόβιτς, αυτό το τρομερό παιδί του πολωνικού μοντερνισμού, ο βλάσφημος και βιτριολικός συγγραφέας της Πορνογραφίας και του Τρανσατλάντικ, ως φιλόσοφος δεν χρειάζεται παρά έξι ώρες και ένα τέταρτο για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αφηρημένη αυτή επιστήμη έχει ελάχιστη χρησιμότητα για τη ζωή του ανθρώπου. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε να τη μελετάει σε όλη του τη ζωή και να μπολιάσει σχεδόν κάθε έργο του με τα διδάγματά της. Ο φίλος του, ποιητής Τσέσουαβ Μίουος, που κέρδισε το βραβείο Νομπέλ το 1980, θυμάται ότι στον Γκομπρόβιτς δεν άρεσε να μιλάει για τίποτε άλλο παρά μόνο για φιλοσοφία. Από το 1959 ακόμη, όταν βρισκόταν στο Μπουένος Αϊρες, έδινε στον Κύκλο Φίλων της Τέχνης διαλέξεις πάνω στο έργο του Χάιντεγκερ. Και ήδη το 1936 ο πρόδρομος του πολωνικού μοντερνισμού Μπρούνο Σουλτς, που μοιραζόταν μαζί του το πάθος για τον Χούσσερλ, του έγραφε τα παρακάτω προφητικά και αποκαλυπτικά λόγια: «Εχεις τη στόφα μεγάλου ανθρωπιστή, η παθολογική σου ευαισθησία για τις αντινομίες δεν είναι παρά η νοσταλγία του οικουμενικού, η επιθυμία να εξανθρωπίσεις βάρβαρες ζώνες, να απαλλοτριώσεις μία μία τις ιδεολογίες, για να τις ενσωματώσεις στο αχανές πεδίο της ενότητας». Και όμως, τον Οκτώβριο του 1966, σε μία από τις τελευταίες σελίδες του Ημερολογίου που δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε, ο Γκομπρόβιτς θα εκφράσει με μεγάλη πίκρα και σαρκασμό το συμπέρασμα των Μαθημάτων φιλοσοφίας του, την πεμπτουσία θα έλεγε κανείς όσων είδε και βίωσε στα ταραγμένα χρόνια της ζωής του: «Το θεμελιώδες πρόβλημα της εποχής μας, αυτό που κυριαρχεί ολοκληρωτικά στη δυτική επιστήμη, μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: όσο πιο σοφός είναι κανείς τόσο μεγαλύτερο κτήνος αποδεικνύεται»... [ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ, TO BHMA, 1/6/2008]