Βικτωρία Θεοδώρου: Η ποίηση ως ανάγκη, διαμαρτυρία και φυγή

Γυναίκα και Τέχνη

Ανατρέχοντας στην καταγεγραμμένη παγκόσμια Ιστορία των Τεχνών -στο σύνολό τους- δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε τη σχεδόν ολοκληρωτική απουσία έργων γυναικών. Στο χώρο της λογοτεχνίας μόνο, η εικόνα είναι λίγο πιο θετική.

Όπως και στην ιστορία των επιστημών, έτσι και στις Τέχνες, στη διαδρομή των αιώνων, οι γυναίκες, υποταγμένες στα καθήκοντα του επιβεβλημένου κοινωνικού τους ρόλου, ασχολήθηκαν κυρίως με τη «δημιουργική» δραστηριότητα της καθημερινής ζωής κι όχι με την παραγωγή της «μεγάλης τέχνης» ή της επιστήμης.

Το Εντός Φύλου θα επιχειρήσει να προσεγγίσει το πολύ μεγάλο θέμα της παρουσίας των γυναικών στις Τέχνες. Ξεκινάμε σήμερα με τις συνεντεύξεις τριών πολύ σημαντικών Ελληνίδων γυναικών της ποίησης, του θεάτρου και του κινηματογράφου.

Σε επόμενα φύλλα θα ακολουθήσουν κι άλλες παρουσιάσεις, πορτρέτα καλλιτέχνιδων από όλο το φάσμα των τεχνών αλλά και θεωρητικές προσεγγίσεις στο θέμα.

• Επιμέλεια: Δέσποινα Σαγγανά, Μαρία Βλαδιμήροβιτς

Η ΑΥΓΗ: 28/01/2010

* Είναι χάρισμα από την παγκόσμια αρμονία η ποίηση;

Βικτωρία Θεοδώρου: Είναι ανάγκη, είναι διαμαρτυρία και φυγή «από του κόσμου τα βάσανα» το κελάηδημα του πουλιού και η Ποίηση, όπου καταφεύγουν οι άνθρωποι. Ένα μικρό δώρο που είχα από παιδί: να ονειρεύομαι το ποίημα και τη μουσική του.

* Τι σας ωθεί κάθε φορά να γράφετε;

Β.Θ.: Η ανάγκη της εκτόνωσης και της φυγής, η αναζήτηση της εικόνας, η ελπίδα.

* Η ζωή σας ήταν συναρπαστική. Η συμμετοχή σας στον αγώνα, στην Εθνική Αντίσταση, σας βοήθησε στην αυτονομία σας ως γυναίκα; Ήταν εύκολο για την οικογένειά σας να δεχτεί αυτή την επιλογή σας;

Β.Θ.: Η εθνική αντίσταση δεν μόνο εθνική. Ήταν και η αντίσταση του θηλυκού γένους, των γυναικών. Τη θέλησαν κόρες και μητέρες με την ανάγκη και τη σοφία τους, εγκαίρως. Η εθνική αντίσταση με ώθησε να βοηθήσω τους άμαχους της δύσκολης εκείνης εποχής και να γνωρίσω κάποιους ανθρώπους που με οδήγησαν στην αγάπη της λογοτεχνίας. Η οικογένειά μου το θεώρησε μάλλον φυσικό. Ήταν μέσα στην κρυφή ή φανερή αντίσταση του λαού το να φύγω από το σπίτι και να ακολουθήσω αυτούς που αντιστάθηκαν στα ιστορικά βουνά -τα Λευκά Όρη- της δυτικής Κρήτης.

Η οικογένειά μου με είχε ανάγκη βέβαια να της συμπαρασταθώ και δεν ήταν εύκολο να με αφήσει. Όμως έφυγα. Αυτό σημαίνει η λέξη αντάρτης και αντάρτισσα. Η ετυμολογία της, πραγματικά, μου είναι σεβαστή. Ίσως είναι λέξη μοναδική στη σημασία της.

Δεν πήρα μέρος στην αντίσταση για να δοξαστώ, αλλά για να πολεμήσω το αίσθημα της κατωτερότητας που είχα από παιδί εξ’ αιτίας του ορφανοτροφείου, όπου έζησα τα πρώτα παιδικά μου χρόνια.

* Η ποίησή σας έχει μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Πώς έγινε αυτό;

Β.Θ.: Ο 20ός αιώνας ήταν δύσκολος και εχθρικός για τους λαούς, με τόσους πολέμους ψυχρούς και αιματηρούς. Τέλος, ήρθε η εποχή της ειρήνης. Σ’ αυτό συνέβαλε και η ίδια η ποίηση, που πραγματικά άνθισε εκείνη την εποχή στην Ευρώπη, δυτική και ανατολική, και στον κόσμο γενικά.

Η γραφή και η μετάφραση της ποίησης και της λογοτεχνίας ευνόησε και τη δική μου προσπάθεια. Πλήθος οι εκδόσεις μόλις ανοικοδομήθηκαν τα ερείπια, πλήθος τα έργα κατά του πολέμου για την ανοικοδόμηση και για τη συμφιλίωση. «Ονόματα ιερά» και δοξασμένα σε Ανατολή και Δύση.

* Πώς βλέπετε σήμερα την ποίηση; Υπάρχει κινητικότητα; Και τι συμβαίνει από την πλευρά των γυναικών λογοτεχνών;

Β.Θ.: Είναι ανάγκη απαραίτητη, αθάνατη. Άνθος του ωραίου και της σοφίας. Δύσκολη, όμως, ακόμη και πολύτιμη για τις γυναίκες λογοτέχνιδες που καταγίνονται και με τα οικιακά, τα μητρικά και άλλα καθήκοντα.

Η ποίηση στάθηκε πολύ ψηλά σ’ αυτή τη χώρα που ζούμε, δεν πρέπει να την υποτιμούμε, αλλά να συμβάλλουμε στη συνέχεια και την παρουσία της.

* Η Βικτωρία Θεοδώρου γεννήθηκε στα Χανιά το 1926 από μητέρα Κρητικιά και πατέρα Σερβοέλληνα αγιογράφο. Από το 1942 οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ και συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση, με αποτέλεσμα να εξοριστεί το 1948 διαδοχικά στη Χίο, στο Τρίκερι και στη Μακρόνησο. Το 1952 αφέθηκε ελεύθερη και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, τις οποίες είχε αναγκαστικά εγκαταλείψει. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1957 με ποιήματά της που δημοσιεύτηκαν στην "Επιθεώρηση Τέχνης". Πενήντα τρία χρόνια μετά, το ποιητικό της έργο συνεχίζει να εγγράφεται ως σταθερή λογοτεχνική αξία, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις χώρες στις οποίες διαρκώς μεταφράζεται. Δώδεκα ποιητικές συλλογές, τέσσερα πεζά, δεκάδες σκόρπια ποιήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά αλλά και ανέκδοτα κείμενα είναι ο καρπός της αδιάλειπτης παρουσίας της. Έργα της έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, σερβικά, ρωσικά, ισπανικά κ.ά. ενώ στο μεταφραστικό της έργο περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ανθολογίες γαλλόφωνης ποίησης καθώς και ανθολογίες σλαβόφωνων ποιητών. Έχει, επίσης, μεταφράσει τους σημαντικότερους ποιητές της Π.Γ.Δ.Μ., μεταξύ των οποίων τον μάρτυρα της Αντίστασης και εθνικό ποιητή της Κόστα Ράτσιν.