Η Τζέσικα Πρέσμαν, επίκουρη καθηγήτρια Αγγλικών στο πανεπιστήμιο Γέιλ, δεν πιστεύει ότι το βιβλίο θα εξαφανιστεί. Κι ας ερευνά η ίδια το αναδυόμενο σήμερα πεδίο της ψηφιακής λογοτεχνίας. Γι' αυτό άλλωστε την προσέλαβε το «παραδοσιακό» Γέιλ. Καλεσμένη του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης παρουσίασε χθες στο κοινό το «ρεύμα» της ψηφιακής λογοτεχνίας, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το «πρωτοποριακό» έργο των Young-hae Chang Heavy Industries, που υπό τον τίτλο «Close your eyes» εκτίθεται έως την 1η Μαρτίου στο Ωδείο Αθηνών (Βασ. Γεωργίου Β 17-19 & Ρηγίλλης).
- Τι θεωρείται ψηφιακή λογοτεχνία;
«Αυτή που δημιουργείται και γράφεται στο κομπιούτερ. Που γεννιέται ψηφιακή. Δεν προορίζεται να τυπωθεί, ούτε βεβαίως έχει καμία σχέση με το e-book. Κάποια απ'αυτά τα κείμενα έχουν ήχο, κίνηση και γραφικά. Η κατασκευή τους δεν αποτελείται μόνο από κείμενα. Υπάρχουν πολλά, διαφορετικά είδη που μπορούν να συμπεριληφθούν στον όρο».
- Είναι όμως τέχνη;
«Η δουλειά των Young-hae Chang Heavy Industries είναι εικαστική τέχνη, είναι φιλμ και διαβάζεται ως λογοτεχνία, κυρίως γιατί έχει πολλές κοινές αποχρώσεις με τους μοντερνιστές. Και είναι και περφόρμανς. Προκαλεί επομένως τους παραδοσιακούς ορισμούς της λογοτεχνίας κι αυτό είναι συναρπαστικό».
- Υπήρχει ρεύμα; Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δημιουργείται μια εντελώς νέα γενιά συγγραφέων;
«Οπωσδήποτε. Σήμερα έχουμε ήδη τη δεύτερη γενιά δημιουργών. Ολα ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του '80 με το hypertext, πολύ πριν την έλευση του Διαδικτύου. Η δεύτερη γενιά, όπως οι Young-hae Chang Heavy Industries, που δημιουργούν εδώ και μία δεκαετία, αναδύθηκε με το flash και την κινούμενη εικόνα. Πρόσφατα προέκυψε μια άλλη γενιά που χρησιμοποιεί την τεχνολογία του GPS για να δημιουργήσει της αφηγήσεις της. Οπότε ναι, η φόρμα της ψηφιακής λογοτεχνίας είναι υπαρκτή εδώ και καιρό, είναι διεθνής και συνεχώς μεγαλώνει. Ηδη γίνεται δεκτή από μεγάλα ινστιτούτα, όπως μουσεία και πανεπιστήμια. Προέρχομαι από ένα πολύ παραδοσιακό πανεπιστήμιο, το Γέιλ. Κι όμως με προσέλαβε για να ακολουθήσει το ρεύμα».
- Τι νέο τελικά φέρνει η ψηφιακή λογοτεχνία; Αλλάζει τις αναγνωστικές μας συνήθειες;
«Οι Young-hae Chang Heavy Industries μάς δείχνουν ότι η λογοτεχνία μπορεί να είναι περφόρμανς, με κείμενα, ήχο, εικόνα και ταχύτητα. Εδώ ο καλλιτέχνης ελέγχει το χρόνο της ανάγνωσης και όχι ο αναγνώστης. Αυτό είναι κάτι τελείως νέο. Πρέπει να παρακολουθείς εντατικά την οθόνη, διαφορετικά χάνεις ένα κομμάτι της αφήγησης. Γενικότερα τα ερωτήματα που τίθενται είναι "πώς διαβάζουμε" και "πώς ορίζουμε τελικά την κουλτούρα μας"»
- Και το αισθητικό τους περιεχόμενο ποιο είναι; Εχει κοινά χαρακτηριστικά;
«Αυτό ακριβώς είναι το θέμα της έρευνάς μου. Γράφω ένα βιβλίο με τίτλο "Digital Modernism". Υπάρχει η λεγόμενη mainstream ψηφιακή λογοτεχνία και η αβάν γκαρντ. Οι Young-hae Chang Heavy Industries είναι αβάν-γκαρντ. Είναι ίσως οι σοβαρότεροι εκπρόσωποί της γιατί αντικρούουν και ταυτόχρονα προκαλούν την έντυπη λογοτεχνία, αλλά και τις αντιλήψεις μας για το τι σημαίνει "διαβάζω on line". Η δουλειά τους δεν έχει εικόνες, δεν επιτρέπει την αμφίδρομη επικοινωνία. Είναι ακριβώς το αντίθετο των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και της ηλεκτρονικής επικοινωνίας ή εμπειρίας μας. Αυτή είναι η αισθητική τους πρόκληση».
- Και η επιλογή τους να κρύβονται πίσω από ψευδώνυμα και να μην εμφανίζονται ποτέ, είναι μέρος της αισθητικής τους πρόκλησης;
«Ναι. Προκαλούν τις προσδοκίες μας. Εχουμε συνηθίσει το Ιντερνετ ως ένα χώρο άκρατης δημοσιότητας. Οι περισσότεροι ψηφιακοί καλλιτέχνες θέλουν να φαίνονται. Και κάνουν ό,τι μπορούν να το πετύχουν. Οι Young-hae Chang Heavy Industries χρησιμοποιούν το "μέσο" ακριβώς για το αντίθετο, προκαλώντας ακόμη και την αντίληψή μας για τον ίδιο το ρόλο του καλλιτέχνη σήμερα».
- Η επίσημη κριτική έχει μείνει πίσω;
«Μερικοί ναι. Ακόμη και στο δικό μου τμήμα (σ.σ.: English studies) υπάρχουν κριτικοί που νιώθουν ότι απειλούνται από τη νέα γενιά αναγνωστών. Αλλοι αναγνωρίζουν την αξία των νέων μέσων και θεωρούν ότι χρησιμοποιώντας την τεχνολογία μπορούν να αναζωπυρώσουν το ενδιαφέρον για την ανάγνωση, απαντώντας στα ερωτήματα: Τι είναι συγγραφέας; Τι είναι γραφή και τι ανάγνωση; Ορισμένοι κριτικοί θέλουν να ξεχνούν τις επιρροές της τεχνολογίας (ραδιόφωνο, κινηματογράφος, τηλέγραφος) στο κίνημα του μοντερνισμού των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα».
- Θα υπάρξει τελικά μια μέρα που η λογοτεχνία θα είναι μόνο ψηφιακή;
«Το βιβλίο είναι τέλεια εφαρμογή της τεχνολογίας. Εχει μια ιστορία 500 ετών, δεν νομίζω ότι θα εξαφανιστεί. Ομως ολοένα και περισσότερο γράφουμε και διαβάζουμε μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, είτε είναι η οθόνη του κομπιούτερ είτε το κινητό μας τηλέφωνο. Το ερώτημα επομένως, που τίθεται είναι ποιο περιεχόμενο θα διαβάζουμε ηλεκτρονικά και ποιο στα βιβλία. Γιατί ό,τι διαβάζουμε ηλεκτρονικά δεν είναι λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι τέχνη, προκαλεί τη σκέψη μας, την κριτική μας». *
- Εχει αλλάξει και ο τρόπος με τον οποίο κινείται η γνώση σήμερα.
«Αυτό που βλέπω στους φοιτητές μου είναι ότι άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο κάνουν έρευνα. Σκέφτονται την κατάλληλη λέξη για τη μηχανή αναζήτησης στο Ιντερνετ, π.χ. το Google, και ψάχνουν. Δεν σκέφτονται τον συγγραφέα και τον τίτλο, δεν απομνημονεύουν πια τέτοια πράγματα. Δεν θυμούνται ημερομηνίες έκδοσης και εκδοτικούς οίκους. Είναι μια τεράστια πρόκληση αυτές οι αλλαγές για τους κοινωνιολόγους και τους ανθρωπολόγους».
- Είναι οι φοιτητές σας τόσο διαφορετικοί από τη δική σας γενιά, η οποία δεν απέχει και πολύ ηλικιακά;
«Ναι. Οταν σπούδαζα το 1993, εφαρμόστηκε το Διαδίκτυο. Δεν είχαμε e-mails και χρησιμοποιούσαμε βιβλία για να κάνουμε τις εργασίες και τις έρευνές μας. Κάθε ένας από τους φοιτητές μου σήμερα είναι στο Facebook, κάνουν όλη την έρευνά τους on line αλλά και όλες τις επικοινωνίες τους, π.χ. με τους φίλους τους. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου κριτικοί απέναντι στη χρήση της τεχνολογίας. Οταν τους ρωτάω αν έχουν σκεφθεί πως το Facebook συγκροτεί την ταυτότητά τους προς τα έξω, με κοιτούν αμήχανα. Δεν έχουν αναρωτηθεί αν οι αγαπημένες τους ταινίες, τα βιβλία ή τα τσιτάτα που γράφουν στο Facebook προσδιορίζουν αληθινά ποιοι είναι ως οντόητες. Είναι, επομένως, περισσότερο σημαντικό από ποτέ να διδάξουμε σ' αυτά τα παιδιά την κριτική σκέψη και τη δημιουργική γραφή».
«Αυτή που δημιουργείται και γράφεται στο κομπιούτερ. Που γεννιέται ψηφιακή. Δεν προορίζεται να τυπωθεί, ούτε βεβαίως έχει καμία σχέση με το e-book. Κάποια απ'αυτά τα κείμενα έχουν ήχο, κίνηση και γραφικά. Η κατασκευή τους δεν αποτελείται μόνο από κείμενα. Υπάρχουν πολλά, διαφορετικά είδη που μπορούν να συμπεριληφθούν στον όρο».
- Είναι όμως τέχνη;
«Η δουλειά των Young-hae Chang Heavy Industries είναι εικαστική τέχνη, είναι φιλμ και διαβάζεται ως λογοτεχνία, κυρίως γιατί έχει πολλές κοινές αποχρώσεις με τους μοντερνιστές. Και είναι και περφόρμανς. Προκαλεί επομένως τους παραδοσιακούς ορισμούς της λογοτεχνίας κι αυτό είναι συναρπαστικό».
- Υπήρχει ρεύμα; Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δημιουργείται μια εντελώς νέα γενιά συγγραφέων;
«Οπωσδήποτε. Σήμερα έχουμε ήδη τη δεύτερη γενιά δημιουργών. Ολα ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του '80 με το hypertext, πολύ πριν την έλευση του Διαδικτύου. Η δεύτερη γενιά, όπως οι Young-hae Chang Heavy Industries, που δημιουργούν εδώ και μία δεκαετία, αναδύθηκε με το flash και την κινούμενη εικόνα. Πρόσφατα προέκυψε μια άλλη γενιά που χρησιμοποιεί την τεχνολογία του GPS για να δημιουργήσει της αφηγήσεις της. Οπότε ναι, η φόρμα της ψηφιακής λογοτεχνίας είναι υπαρκτή εδώ και καιρό, είναι διεθνής και συνεχώς μεγαλώνει. Ηδη γίνεται δεκτή από μεγάλα ινστιτούτα, όπως μουσεία και πανεπιστήμια. Προέρχομαι από ένα πολύ παραδοσιακό πανεπιστήμιο, το Γέιλ. Κι όμως με προσέλαβε για να ακολουθήσει το ρεύμα».
- Τι νέο τελικά φέρνει η ψηφιακή λογοτεχνία; Αλλάζει τις αναγνωστικές μας συνήθειες;
«Οι Young-hae Chang Heavy Industries μάς δείχνουν ότι η λογοτεχνία μπορεί να είναι περφόρμανς, με κείμενα, ήχο, εικόνα και ταχύτητα. Εδώ ο καλλιτέχνης ελέγχει το χρόνο της ανάγνωσης και όχι ο αναγνώστης. Αυτό είναι κάτι τελείως νέο. Πρέπει να παρακολουθείς εντατικά την οθόνη, διαφορετικά χάνεις ένα κομμάτι της αφήγησης. Γενικότερα τα ερωτήματα που τίθενται είναι "πώς διαβάζουμε" και "πώς ορίζουμε τελικά την κουλτούρα μας"»
- Και το αισθητικό τους περιεχόμενο ποιο είναι; Εχει κοινά χαρακτηριστικά;
«Αυτό ακριβώς είναι το θέμα της έρευνάς μου. Γράφω ένα βιβλίο με τίτλο "Digital Modernism". Υπάρχει η λεγόμενη mainstream ψηφιακή λογοτεχνία και η αβάν γκαρντ. Οι Young-hae Chang Heavy Industries είναι αβάν-γκαρντ. Είναι ίσως οι σοβαρότεροι εκπρόσωποί της γιατί αντικρούουν και ταυτόχρονα προκαλούν την έντυπη λογοτεχνία, αλλά και τις αντιλήψεις μας για το τι σημαίνει "διαβάζω on line". Η δουλειά τους δεν έχει εικόνες, δεν επιτρέπει την αμφίδρομη επικοινωνία. Είναι ακριβώς το αντίθετο των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και της ηλεκτρονικής επικοινωνίας ή εμπειρίας μας. Αυτή είναι η αισθητική τους πρόκληση».
- Και η επιλογή τους να κρύβονται πίσω από ψευδώνυμα και να μην εμφανίζονται ποτέ, είναι μέρος της αισθητικής τους πρόκλησης;
«Ναι. Προκαλούν τις προσδοκίες μας. Εχουμε συνηθίσει το Ιντερνετ ως ένα χώρο άκρατης δημοσιότητας. Οι περισσότεροι ψηφιακοί καλλιτέχνες θέλουν να φαίνονται. Και κάνουν ό,τι μπορούν να το πετύχουν. Οι Young-hae Chang Heavy Industries χρησιμοποιούν το "μέσο" ακριβώς για το αντίθετο, προκαλώντας ακόμη και την αντίληψή μας για τον ίδιο το ρόλο του καλλιτέχνη σήμερα».
- Η επίσημη κριτική έχει μείνει πίσω;
«Μερικοί ναι. Ακόμη και στο δικό μου τμήμα (σ.σ.: English studies) υπάρχουν κριτικοί που νιώθουν ότι απειλούνται από τη νέα γενιά αναγνωστών. Αλλοι αναγνωρίζουν την αξία των νέων μέσων και θεωρούν ότι χρησιμοποιώντας την τεχνολογία μπορούν να αναζωπυρώσουν το ενδιαφέρον για την ανάγνωση, απαντώντας στα ερωτήματα: Τι είναι συγγραφέας; Τι είναι γραφή και τι ανάγνωση; Ορισμένοι κριτικοί θέλουν να ξεχνούν τις επιρροές της τεχνολογίας (ραδιόφωνο, κινηματογράφος, τηλέγραφος) στο κίνημα του μοντερνισμού των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα».
- Θα υπάρξει τελικά μια μέρα που η λογοτεχνία θα είναι μόνο ψηφιακή;
«Το βιβλίο είναι τέλεια εφαρμογή της τεχνολογίας. Εχει μια ιστορία 500 ετών, δεν νομίζω ότι θα εξαφανιστεί. Ομως ολοένα και περισσότερο γράφουμε και διαβάζουμε μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, είτε είναι η οθόνη του κομπιούτερ είτε το κινητό μας τηλέφωνο. Το ερώτημα επομένως, που τίθεται είναι ποιο περιεχόμενο θα διαβάζουμε ηλεκτρονικά και ποιο στα βιβλία. Γιατί ό,τι διαβάζουμε ηλεκτρονικά δεν είναι λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι τέχνη, προκαλεί τη σκέψη μας, την κριτική μας». *
- Και το Ιντερνετ θέλει κριτική σκέψη
«Αυτό που βλέπω στους φοιτητές μου είναι ότι άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο κάνουν έρευνα. Σκέφτονται την κατάλληλη λέξη για τη μηχανή αναζήτησης στο Ιντερνετ, π.χ. το Google, και ψάχνουν. Δεν σκέφτονται τον συγγραφέα και τον τίτλο, δεν απομνημονεύουν πια τέτοια πράγματα. Δεν θυμούνται ημερομηνίες έκδοσης και εκδοτικούς οίκους. Είναι μια τεράστια πρόκληση αυτές οι αλλαγές για τους κοινωνιολόγους και τους ανθρωπολόγους».
- Είναι οι φοιτητές σας τόσο διαφορετικοί από τη δική σας γενιά, η οποία δεν απέχει και πολύ ηλικιακά;
«Ναι. Οταν σπούδαζα το 1993, εφαρμόστηκε το Διαδίκτυο. Δεν είχαμε e-mails και χρησιμοποιούσαμε βιβλία για να κάνουμε τις εργασίες και τις έρευνές μας. Κάθε ένας από τους φοιτητές μου σήμερα είναι στο Facebook, κάνουν όλη την έρευνά τους on line αλλά και όλες τις επικοινωνίες τους, π.χ. με τους φίλους τους. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου κριτικοί απέναντι στη χρήση της τεχνολογίας. Οταν τους ρωτάω αν έχουν σκεφθεί πως το Facebook συγκροτεί την ταυτότητά τους προς τα έξω, με κοιτούν αμήχανα. Δεν έχουν αναρωτηθεί αν οι αγαπημένες τους ταινίες, τα βιβλία ή τα τσιτάτα που γράφουν στο Facebook προσδιορίζουν αληθινά ποιοι είναι ως οντόητες. Είναι, επομένως, περισσότερο σημαντικό από ποτέ να διδάξουμε σ' αυτά τα παιδιά την κριτική σκέψη και τη δημιουργική γραφή».
- Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 20/02/2009
No comments:
Post a Comment