 |
Τα τελευταία χρόνια, το ιστορικό μυθιστόρημα γνωρίζει άνθηση στα ελληνικά γράμματα. Το γεγονός είναι αρκετά θετικό: είναι σημαντικό, σε μια εποχή που της μόδας είναι ο αυτοεγκλεισμός του λογοτέχνη στους ατομικούς του ορίζοντες, άνθρωποι των γραμμάτων να καταπιάνονται με την κατασκευή μεγάλων τοιχογραφιών, αξιοποιώντας το υλικό που παρέχει η επιστήμη της ιστορίας και η συλλογική ιστορική μνήμη. Δεν ισχυρίζομαι ότι όλα τα λογοτεχνήματα που κινούνται στο χώρο του ιστορικού μυθιστορήματος είναι αριστουργήματα: ωστόσο, ανάμεσά τους, μπορεί κανείς να ανθολογήσει ορισμένες από τις πιο ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές προτάσεις των τελευταίων ετών.Στην κατηγορία αυτή ανήκει το τελευταίο μυθιστόρημα του - ενεργού δάσκαλου - Ισίδωρου Ζουργού, «Η αηδονόπιτα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη». Σε αυτό, ο Ζουργός καταπιάνεται με ένα θέμα - μύθο, με τη Μεγάλη Επανάσταση του 1821. Οι κίνδυνοι οι οποίοι εμπεριέχονται στη λογοτεχνική διαχείριση αυτού του μέγιστου γεγονότος, είναι δύο ειδών: ο λογοτέχνης μπορεί να διολισθήσει σε μια γραφική αναπαράσταση της εποχής, που να παραπέμπει σε σχολική γιορτή. Από μια αντίθετη πλευρά, μπορεί, προσπαθώντας να τηρήσει συναισθηματικές (ακόμα και ιδεολογικές) αποστάσεις, να υποβαθμίσει το γεγονός, να το αντιμετωπίσει με τον αφ' υψηλού αέρα του κοσμοπολιτισμού, ως ένα, εκτεταμένο έστω, επεισόδιο άσκησης ένθεν και ένθεν εθνικιστικής βίας.Στην «Αηδονόπιτα», ο Ισίδωρος Ζουργός περνά με επιτυχία ανάμεσα σε αυτές τις Συμπληγάδες. Η θέση του για την Επανάσταση του '21 είναι σαφής: κορυφαία, πολιτική έκφραση της συγκρότησης ελληνικού έθνους που αποτυπώνεται στην ένοπλη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας του από τους οθωμανούς και στη συγκρότηση έθνους - κράτους. Ταυτόχρονα, επανάσταση που ξεσπά μέσα σε συνθήκες γενικευμένης νίκης της αντεπανάστασης και, για τούτο, συσπειρώνει τα πιο ριζοσπαστικά πνεύματα της εποχής: επαγγελματίες επαναστάτες που επένδυαν σε κάθε καινούριο επαναστατικό ξέσπασμα και πήγαιναν να πολεμήσουν - για να καταλήξουν, δίνοντας τη ζωή τους πολλοί από αυτούς, στο μόνο από τα ξεσπάσματα αυτά που φαινόταν να έχει ιστορικό μέλλον: την επανάσταση των Ελλήνων.Με τα μάτια ενός τέτοιου «επαγγελματία επαναστάτη» προσπαθεί να δει την επανάσταση ο Ζουργός. Ο νεαρός Αμερικανός Γκάμπριελ Θακερέι Λίντον, νόθος γιος ενός πλούσιου πουριτανού του νέου κόσμου, λάτρης και μελετητής της κλασικής ελληνικής παιδείας, μετά από έναν άτυχο έρωτα, θα φύγει για την επαναστατημένη Ελλάδα, έχοντας στο μυαλό του την άμωμη τελειότητα των αρχαίων αγαλμάτων, για να βρει μια νέα χώρα και ένα νέο λαό: όχι ξεκομμένο από τη συλλογική μνήμη του χώρου, αλλά με την ιδιοσυστασία και τις κοινωνικές αντιθέσεις της εποχής του. Θα συναντήσει την ωμή βία των οθωμανών κυριάρχων αλλά και την εθνικοαπελευθερωτική βία των επαναστατημένων Ελλήνων. Θα δει τις συγκρούσεις ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα του ίδιου του επαναστατημένου έθνους, καθώς και τις βλέψεις τους για τον τύπο του υπό συγκρότηση κράτους. Θα διαβλέψει τις αρπακτικές διαθέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, ιδίως της Μεγάλης Βρετανίας, απέναντι στο μελλοντικό κράτος. Θα ελπίσει ότι η παρέμβαση της - νεαρής ακόμη - χώρας του, στα πράγματα της Μεσογείου θα βελτιώσει τα πράγματα προς όφελος των υπό διαμόρφωση ακόμη εθνών της περιοχής - και, την ίδια στιγμή, θα γεννηθεί στην ψυχή του ο φόβος και η αμφιβολία για το τι είδους «δημοκρατία» είναι ο τόπος που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Θα πολεμήσει στο Μεσολόγγι (οι σκηνές της πολιορκίας και της εξόδου είναι εξαιρετικές), θα γνωρίσει μεγάλες μορφές του αγώνα (τον Καραϊσκάκη, το Λόρδο Μπάιρον και... τον «Ανώνυμο Ελληνα», τον άγνωστο συγγραφέα της «Ελληνικής Νομαρχίας», στον οποίο ο Ζουργός δίνει ένα καθ' όλα νόμιμο λογοτεχνικά πρόσωπο). Θα ερωτευτεί μια Ελληνίδα με την οποία θα περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του και θα γίνει, για τους Ελληνες συντρόφους του στον αγώνα, «ο Γαβρίλης».Ενα από τα μεγάλα προσόντα του βιβλίου είναι η εξαιρετικά δουλεμένη γλώσσα του. Ο Ζουργός έχει μελετήσει το ιδίωμα και τις εκφράσεις της εποχής και οι διάλογοι των ηρώων αποδίδονται με φυσικότητα και χωρίς να διολισθαίνουν σε γραφικότητα ή σε σχετικά πιο σύγχρονη ντοπιολαλιά. Μ' ένα λόγο, πρόκειται για ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα, λογοτεχνικά και ιστορικά έγκυρο, που βοηθά τον αναγνώστη να προσεγγίσει με συγκίνηση πολλές πτυχές του κορυφαίου αυτού ιστορικού γεγονότος.
Θ.Ι.Μ., ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 31 Αυγούστου 2008
No comments:
Post a Comment