H ταχύτερη βιβλιοκριτικός του Goodreads

• Το φαινόμενο Νένια Κάμπελ που διαβάζει 20 βιβλία την ημέρα

Κουζέλη Λαμπρινή, ΤΟ ΒΗΜΑ:  3/4/2014

Η 25χρονη Νίνα Κάμπελ, η ταχύτερη κριτικός στο Goodreads για τη χρονιά που διανύουμε. Είναι το γρήγορο πιστόλι του Goodreads. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές οι βιβλιοπαρουσιάσεις της για το 2014 φτάνουν τις 1691, με άλλα λόγια διαβάζει, γράφει και καταχωρεί κριτικές για περίπου 19 βιβλία την ημέρα, αριθμός που της έχει χαρίσει τον τίτλο της Νο1 κριτικού του Goodreads για τη φετινή χρονιά.

Η Νένια Κάμπελ δεν είναι κάποιου είδους bot αλλά ένα αληθινό και χαριτωμένο 25χρονο κορίτσι από το Σαν Φρανσίσκο που χαρακτηρίζει τον εαυτό της εμμονική αναγνώστρια. Η ημέρα της περνάει διαβάζοντας και γράφοντας κριτικές στο Goodreads για τα βιβλία που διάβασε.

Ενδιάμεσα, γράφει τα δικά της βιβλία. Έχει εκδώσει ήδη 11 βιβλία, ρομάντζα τρόμου με έφηβους πρωταγωνιστές, επιστημονική φαντασία, αισθησιακά μυθιστορήματα. Στον χρόνο που της περισσεύει από συγγραφή, ανάγνωση, κριτική, γράφει το μπλογκ της, κάνει σχόλια στο Twitter, μαγειρεύει και ψήνει κουλουράκια.

Ο Ρον Τσαρλς κριτικός της εφημερίδας Washington Post, παρουσιάζει το φαινόμενο Νίνα Κάμπελ γράφοντας: «Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Pew ο μέρος Αμερικανός διαβάζει πέντε βιβλία τον χρόνο. Η Κάμπελ γράφει κριτικές για τόσα βιβλία πριν καλά καλά έρθει η ώρα για το μεσημεριανό της φαγητό. Όχι πως έχει χρόνο για φαγητό».

Στον λογαριασμό της Κάμπελ στο Goodreads βλέπουμε ότι έχει διαβάσει 2.728 βιβλία, αυτή τη στιγμή διαβάζει 52 (τα οποία θα έχει τελειώσει μέσα σε τρεις ημέρες με τους αναγνωστικούς ρυθμούς που έχει) και υπάρχουν στο «ράφι για διάβασμα» άλλοι 5.601 τίτλοι. Διαβασμένα, αδιάβαστα, για διάβασμα, συνολικά τα βιβλία στα «ράφια» της είναι 23.667. Για κάποιους ανθρώπους αυτό ισοδυναμεί με διάβασμα αρκετό για πολλές ζωές. Για την Κάμπελ είναι διάβασμα τριών-τεσσάρων χρόνων.

Η Νίνα Κάμπελ έχει ενδιαφέρον όχι για τις υπεράνθρωπες επιδόσεις της αλλά ως φαινόμενο, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της κουλτούρας των social media που πριμοδοτεί την ποσότητα (τους περισσότερους φίλους, τους περισσότερους ακόλουθους, τα περισσότερα Likes, τα περισσότερα ανεγνωσμένα βιβλία) και την επινόηση του εαυτού με προδιαγραφές που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα μέτρα, την κατασκευή του εαυτού με ως υπερήρωα στο πλαίσιο μιας εικονικής διαδικτυακής κοινότητας. Ποιος μπορεί να διαβάζει και να γράφει κριτικές για 19 βιβλία την ημέρα; Ακόμη και ο γηραιός «σοφός του Γέιλ» Χάρολντ Μπλουμ, του οποίου η ταχύτητα ανάγνωσης αποτελεί φιλολογικό θρύλο -στο πλαίσιο συνέντευξής του στο «Βήμα» μας έλεγε ότι ο ρυθμός ανάγνωσής του ήταν 500 σελίδες την ώρα, 400 τώρα στα γεράματα- δεν μπορεί να συναγωνιστεί σε ταχύτητα τη νεαρή Κάμπελ. Υπάρχει βεβαίως μεταξύ τους μια ποιοτική διαφορά: ο Μπλουμ διαβάζει τα έργα του «κανόνα», δηλαδή ό,τι καλύτερο έχει προσφέρει η παγκόσμια λογοτεχνική παραγωγή, η Κάμπελ, όπως εξηγεί η ίδια στον Ρον Τσαρλς διαβάζει «τα πάντα, από Τζέιν Όστιν μέχρι φτηνορομάντζα του 1970 και σύγχρονα βιβλία για τη φιλοσοφία της Φυσικής».

Μια ματιά στα ράφια της αρκεί για να διαπιστώσουμε ότι επικρατούν τα ρομάντζα, η αισθησιακή μυθοπλασία, τα αιμοσταγή νεανικά θρίλερ, τα κόμικ και τα εικονογραφημένα και τα κωμικογραφήματα παντός είδους. Εκτός από τις κριτικές της, βαθμολογεί κάθε τίτλο που διαβάζει με αστεράκια. Τον ανώτατο βαθμό και πέντε αστεράκια παίρνουν βιβλία όπως η ρομαντική κωμωδία The Cute Girl's Network (2013). Οι αδελφές Μπροντέ και τα μυθιστορήματά τους βρίσκονται ψηλά στην εκτίμησή της με τέσσερα ή πέντε αστεράκια αλλά οι νομπελίστες κακοπέφτουν στα χέρια της. Ένα αστεράκι παίρνει ο Ξένος του Αλμπέρ Καμί, ένα και τα Σταφύλια της οργής του Τζον Στάινμπεκ. Ένα αστεράκι για τη μοντερνιστική Κυρία Ντάλογουεϊ της Βιρτζίνια Γουλφ, ένα και για τον μυστικιστικό Μάγο του Τζον Φόουλς. Ένα για τον Οιδίποδα τύραννο του Σοφοκλή, ένα και για το Στρίψιμο της βίδας του Χένρι Τζέιμς. Για τα δύο τελευταία έχουμε αστεράκι αξιολόγησης αλλά δεν έχουμε κριτική - πιθανόν βρήκε αντιπαθητικούς τους χαρακτήρες, διότι, όπως συμπεραίνουμε από τις κριτικές της, αν δεν της εμπνεύσουν συμπάθεια οι χαρακτήρες, το βιβλίο δεν έχει τύχη.

Τον τρόπο που βαθμολογεί εξηγεί η ίδια η Κάμπελ: «Πολλοί με ρωτάνε "Πώς μπορείς να δίνεις ένα αστεράκι σε ένα κλασικό βιβλίο; Έχει λογοτεχνική αξία" Λογοτεχνική αξία! Η λογοτεχνική αξία είναι ευφημισμός για το "κακογραμμένο βιβλίο που σε κάνει να σκυλοβαριέσαι αλλά έτυχε να ταράξει τα νερά. Η "Καλύβα του μπαρμπα-Θωμά" της Χάριετ Μπίτσερ Στόου και τα "Δύσκολα χρόνια" του Ντίκενς καταπιάνονταν επίσης με επίμαχα θέματα αλλά είναι καλογραμμένα, έχουν περίτεχνη πλοκή και συμπαθητικούς χαρακτήρες». Το Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Σαίξπηρ είναι βαθμολογημένο πάλι με ένα αστεράκι, εδώ όμως μας εξηγεί ότι «μισεί» το έργο γιατί είναι ένα «ανόητο, ανόητο θεατρικό». Όπως αναφέρει η ίδια στο δημοσίευμα της Washington Post, «πρέπει να λες αυτό που πραγματικά σκέφτεσαι, αλλιώς η κριτική δεν έχει αξία, η κριτική πρέπει να βγαίνει από την καρδιά σου».

Στις συζητήσεις των τελευταίων μηνών για την ενιαία τιμή βιβλίου προβλήθηκε πολύ έντονα το επιχείρημα ότι η κατάργησή της θα πλήξει το σοβαρό βιβλίο επιβάλλοντας το φτηνό μπεστ-σέλερ. Η υπεράσπιση μιας οικονομικής πολιτικής μεταβλήθηκε σε σταυροφορία υπέρ του καλού βιβλίου εξισώνοντας την προστασία της τιμής με την προστασία της ποιότητας. Η επικράτηση όμως του ευπώλητου, ειδικά του βιβλίου που στον 21^ο αιώνα γίνεται πολύ γρήγορα παγκόσμιο μπεστ-σέλερ, είναι ένα σύνθετο φαινόμενο με εμπορικές, αισθητικές, κοινωνικές, επικοινωνιακές συνιστώσες. Ξεκινά από τις επιλογές των εκδοτών -των ίδιων εκδοτών που υπερασπίζονται βροντόφωνα στο όνομα της ποιότητας την ενιαία τιμή- και επιβάλλεται μέσα από κανάλια που χρησιμοποιούν όλα τα μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας. Η Νένια Κάμπελ έχει 859 «φίλους» και 582 «θαυμαστές» στο Goodreads που παρακολουθούν τι διαβάζει και ακολουθούν τις συστάσεις της. Μπορεί 1.441 ακόλουθοι να μην είναι σπουδαίος αριθμός, αν υπολογίσουμε όμως ότι κάθε μονάδα έχει τη δική της στρατιά από «φίλους», το αποτέλεσμα πολλαπλασιάζεται ιλιγγιωδώς. Επιπλέον, ας σημειώσουμε ότι το Goodreads, το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο για βιβλία, με περισσότερα από 25 εκατ. μέλη σε όλον τον κόσμο, το αγόρασε τον Μάρτιο του 2013 η Amazon, η οποία το ενσωμάτωσε στο νέο Kindle της αυξάνοντας το κοινό αυτόκλητων online κριτικών όπως η Κάμπελ.

Η Κάμπελ είναι «ένα εξαιρετικό παράδειγμα της επανάστασης που παρατηρείται στη βιβλιοκριτική από αναγνώστες, μια πρακτική που κατέστη δυνατή λόγω του Ίντερνετ και την οποία ενθάρρυνε το Amazon» γράφει ο Ρον Τσαρλς της Washington Post - η οποία παρεμπιμπόντως ανήκει στον Τζεφ Μπέζος της Amazon. «Πριν από μερικά χρόνια, θα ήταν αδύνατον να φανταστούμε τόσους ανθρώπους να συνεισφέρουν τόσο από τον χρόνο τους σε αυτή την επίμοχθη προσπάθεια. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτοί οι φανατικοί χρήστες προσφέρουν τζάμπα περιεχόμενο και αύξηση του χρόνου διαδικτυακής παραμονής. Στους εμπόρους του βιβλίου προσφέρουν στοιχεία προκειμένου να δρομολογήσουν καλύτερα τις πωλήσεις τους σε άλλους καταναλωτές». Άτομα όπως η Νένια Κάμπελ είναι σήμερα διαμορφωτές γούστου. Ενός γούστου το οποίο μέσα από ηλεκτρονικούς διαύλους μεταβάλλεται σε παλιρροϊκά κύματα φλογερά σαν το κόκκινο της τουλίπας και μυστηριώδη σαν τις άπειρες αποχρώσεις του γκρι.