Ενας φίλος του Τ. Σ. Ελιοτ

• Στοιχεία για τη ζωή του επιμελητή του, Τζον Χέιγουορντ, δίνουν μια άλλη οπτική της προσωπικότητάς του 

Καρασαρίνης Μάρκος, ΤΟ ΒΗΜΑ: 11/4/2014

Ο Ελιοτ ηγήθηκε ενός ευρύτατου λογοτεχνικού κύκλου φίλων και γνωστών, σημαντικών ονομάτων της εποχής Αν θέλει να αποτιμήσει κανείς τους μεγάλους της λογοτεχνίας, θα πρέπει ως έναν βαθμό να προσφύγει στους μικρούς με τους οποίους σχετίστηκαν. Τη συνταγή αυτή ακολουθεί ο Τζον Σμαρτ για μια λοξή ματιά στην ιδιωτική ζωή του κορυφαίου αμερικανού ποιητή Τ. Σ. Ελιοτ, ιδωμένη μέσα από τον βίο του επιστήθιου φίλου και επιμελητή του Τζον Χέιγουορντ.

Αμερικανός από το Σεν Λούις του Μισούρι, ο Ελιοτ μετοίκησε στην Αγγλία σε ηλικία 26 ετών το 1914 με μια υποτροφία στην Οξφόρδη, πήρε τη βρετανική υπηκοότητα το 1927, αναγνωρίστηκε ως ένας από τους κορυφαίους ποιητές του 20ού αιώνα, δίχασε με τις κατά πολλούς κριτικούς αντισημιτικές απόψεις του και ηγήθηκε ενός ευρύτατου λογοτεχνικού κύκλου φίλων και γνωστών, σημαντικών ονομάτων της εποχής, μεταξύ των οποίων και ο Γιώργος Σεφέρης. Ως εμβληματικό παράδειγμα της πολιτείας των μελών αυτής ακριβώς της ομάδας, της εσωτερικής της δυναμικής, των ισορροπιών και των συγκρούσεών της χρησιμοποιείται εδώ ο Τζον Χέιγουορντ. Με τον τίτλο «Tarantula's Web. John Hayward, T. S. Eliot and their Circle» (εκδόσεις Michael Russell) o Σμαρτ προδιαθέτει για έναν ιστό περιπεπλεγμένων σχέσεων και το αποτέλεσμα δεν απογοητεύει.

Από τη σκοπιά του Τζον Ντέιβι Χέιγουορντ (1905-1965), επιμελητή εκδόσεων, δημοσιογράφου και ανθρώπου των γραμμάτων, ο Ελιοτ που γνώρισε συγκατοικώντας μαζί του επί 11 συναπτά έτη, από το 1946 ως το 1957, είναι ένας στενός φίλος που απολαμβάνει την αντροπαρέα και τα αστεία (σε βάρος άλλων). Ο κύκλος των διόλου χαμένων ποιητών εκδίδει το 1939 έναν τόμο λογοτεχνικών αστεϊσμών με τίτλο «Noctes Binanianae», εμπνευσμένο από την παλιά διεύθυνση του Χέιγουορντ στο Μπίνα Γκάρντενς του Λονδίνου, και η παραγωγική συμπόρευση των δύο φίλων συνεχίζεται ώσπου ο Ελιοτ του αποκρύπτει την πρόθεσή του να παντρευτεί μια δακτυλογράφο - κατώτερο ον, κατά τις ως τότε πεποιθήσεις του. Εγκαταλείποντας αιφνιδιαστικά το διαμέρισμά τους (αλλά συνεχίζοντας να καταβάλλει το ενοίκιο που του αναλογούσε), ο Ελιοτ θα διακόψει τις σχέσεις τους υποπτευόμενος ότι ο Χέιγουορντ τον χρησιμοποιεί ως όχημα κοινωνικής ανόδου. Σύμφωνα με τον Σμαρτ, ο τελευταίος θα αντεπιτεθεί, με τη σειρά του, διασπείροντας τις φήμες περί ομοφυλοφιλίας του ποιητή και άσπλαχνης συμπεριφοράς προς την πρώτη του σύζυγο που συνόδευαν παρασκηνιακά το όνομα του ποιητή.

Η βιογραφία του Χέιγουορντ φαίνεται να αποδίδει πιστά, κατά τους βρετανούς κριτικούς, τη φιλολογική καριέρα και τη χρόνια πάλη με την ασθένεια (έπασχε από μυϊκή δυστροφία) ενός από τους τελευταίους ανθρώπους των γραμμάτων της εποχής των μεγάλων ερασιτεχνών. Οσο για τις πικάντικες πινελιές των αρνητικών στοιχείων της προσωπικότητας του Ελιοτ, απλώς επιβεβαιώνουν μια ήδη γνωστή παράμετρο: στην εξίσωση της τέχνης το ύψος του έργου δεν εξαρτάται από την ανθρώπινη ποιότητα.