«Δόκτωρ Ζιβάγκο» υπό την αιγίδα της CIA

Ο «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του Μπορίς Παστερνάκ ήταν για τη CIA μια «χρυσή ευκαιρία». Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν ανήκει στους Σοβιετικούς, αλλά σε έγγραφα της CIA τα οποία αποχαρακτηρίστηκαν και δημοσιεύθηκαν στην «Ουάσιγκτον Ποστ» και τα οποία φανερώνουν το ιστορικό της «επιχείρησης στο μέτωπο της πνευματικής και πολιτικής μάχης» της Αμερικής εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης.

Το μυθιστόρημα, το οποίο είχε απαγορευθεί - όχι τυχαία - στη Σοβιετική Ενωση - τυπώθηκε και διανεμήθηκε σε όλο το δυτικό κόσμο από τη CIA, η οποία το έκρινε και το χρησιμοποίησε ως «ένα ακόμη όπλο» στην υπονόμευση της Σοβιετικής Ενωσης. Η ιστορία έχει ως εξής: Το Γενάρη του 1958 στα κεντρικά γραφεία της CIA έφτασε ένα μυστικό πακέτο. Μέσα σε αυτό υπήρχαν δύο ρολά φιλμ από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, τα οποία περιείχαν φωτογραφίες από τις σελίδες ενός ρωσικού μυθιστορήματος, με τον τίτλο «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Οι Βρετανοί πρότειναν στη CIA να αποκτήσει τα συγκεκριμένα αντίγραφα.

«Αυτό το βιβλίο έχει τεράστια προπαγανδιστική αξία», ανέφερε ένα σημείωμα της CIA προς όλα τα ανώτερα στελέχη. «Εχουμε την ευκαιρία να κάνουμε τους πολίτες της Σοβιετικής Ενωσης να αρχίσουν να αναρωτιούνται τι είναι λάθος με την κυβέρνησή τους, όταν ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο - από έναν άνθρωπο που θεωρείται ως ο μεγαλύτερος εν ζωή Ρώσος συγγραφέας - δεν είναι διαθέσιμο στη χώρα του, στη δική του γλώσσα, για τους δικούς του ανθρώπους», κατέληγε.
Το σημείωμα αυτό είναι ένα από τα 130 και πλέον, προσφάτως αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA που περιέχουν λεπτομέρειες για την εμπλοκή της μυστικής υπηρεσίας στην εκτύπωση του «Δόκτωρ Ζιβάγκο».
Το Νοέμβρη του 1957 κυκλοφόρησε η ιταλική έκδοση του «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Το προσωπικό της CIA, λίγο μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματος στην Ιταλία, είχε κυκλοφορήσει ένα εσωτερικό σημείωμα, σύμφωνα με το οποίο το βιβλίο «έπρεπε να τυπωθεί σε όσο περισσότερα αντίγραφα γινόταν σε ξένες εκδόσεις, και να διανεμηθεί στον ελεύθερο κόσμο και να γνωρίσει τέτοια αναγνώριση και τιμή, όπως με ένα βραβείο Νόμπελ». Ο ρόλος της CIA - η οποία τύπωσε στη συνέχεια στην Ολλανδία το βιβλίο με σκληρό εξώφυλλο στα ρωσικά και μια χαρτόδετη έκδοση-μικρογραφία στα κεντρικά της γραφεία - αν και ήταν κοινό μυστικό, παρέμενε κρυφός για πολύ καιρό. Οσοι εμπλέκονταν έπρεπε να φροντίσουν ώστε «η συμβολή της κυβέρνησης των ΗΠΑ να μην φαινόταν με οποιονδήποτε τρόπο».

Οπερ και εγένετο. Το 1958 απονέμεται στον Μπορίς Παστερνάκ το βραβείο Νόμπελ, ενώ το 1965 γίνεται η ταινία «Δόκτωρ Ζιβάγκο» σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Λιν. Πρωταγωνιστές της ταινίας είναι ο Ομάρ Σαρίφ στο ρόλο του Γιούρι Ζιβάγκο και η Τζούλι Κρίστι στο ρόλο της Λάρα Αντίποβα. Η ταινία προτάθηκε για 10 βραβεία Οσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας κερδίζοντας συνολικά πέντε.
Η Ενωση Σοβιετικών Συγγραφέων κατονόμασε αμέσως τη CIA ως εκδότη του έργου. Αλλά χρειάστηκε μισός αιώνας για να επαληθευτεί και επίσημα.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 13 Απρίλη 2014